Як выратавацца ад спякоты: некалькі саветаў

Спякота ў Беларусі захаваецца як мінімум да пятніцы.

Мы звычайна з нецярпеннем чакаем лета і адпачынку, але далёка не ўсе любяць і добра пераносяць спякоту. Нязвыкламу чалавеку на спякоце не проста не камфортна - гарачыя летнія дні могуць быць небяспечныя для здароўя. Калі горача, нам складаней рухацца, бо дадатковая праца цягліц азначае дадатковае павышэнне тэмпературы цела, могуць з'явіцца галаўны і мышачны боль, млоснасць, пагаршаюцца кагнітыўныя здольнасці. А пры павышэнні тэмпературы цела да 40°С у чалавека пачынаецца цеплавы ўдар - стан, які стварае рызыку пашкоджання сэрца, мозгу і нырак. Фактычна, жартаваў у адным са сваіх артыкулаў нейрабіёлаг і аўтар кнігі «Шчаслівы мозг» Дын Бёрнэт, чалавек - гэта супрацьлегласць сістэме, здольнай сілкавацца ад сонечнага святла: з нас яна толькі высмоктвае энэргію, піша Republic.

Хоць у спякоту хочацца схавацца ў памяшканні з кандыцыянерам паветра, некаторыя экспэрты раяць гэтага пазбягаць. Са слоў прафесара фізіялогіі з Універсітэта Аёвы Эдгара Фолка, даследчыка механізмаў адаптацыі да святла і тэмпературы, здаровы арганізм прыстасоўваецца да спякоты праз два тыдні. Калі не ратавацца з дапамогай кандыцыянераў, цела само памяншае салёнасць поту, адначасова павялічваючы аб'ём потааддзялення, а крывяносныя сасуды пашыраюцца, каб павысіць эфектыўнасць астуджвання. Гэта пацвярджаецца статыстыкай: больш за ўсё смерцяў праз спякоту здараецца ў першай палове лета, і да жніўня смяротнасць зніжаецца.

Але за два тыдні адпачынак часцей за ўсё паспявае скончыцца, а ў сярэдніх шыротах гадавая спякота рэдка трымаецца тыдні напралёт. Тым, хто не жыве ў паўднёвым клімаце ўвесь час, але сутыкаецца з гарачым надвор'ем, хочацца адчуваць сябе чалавекам і мінімізаваць уплыў высокіх тэмператур на самаадчуванне і здароўе. Вось некалькі абгрунтаваных навукай парадаў, як гэта зрабіць.

Што піць?

Самыя відавочныя, але ад гэтага не менш правільныя рэкамендацыі - піць больш вады і пазбягаць знаходжання пад наўпроставымі сонечнымі прамянямі. Потааддзяленне - важны механізм, які дазваляе целу астываць, але ён адключаецца, калі чалавек абязводжаны. Каб сістэма астуджэння прадаўжала працаваць, неабходна піць, прычым адсутнасць смагі зусім не азначае, што вадкасць не патрэбная. У дадатак багацце вады робіць больш эфектыўным адвод цяпла цела на перыферыю (да скуры) з дапамогай крывацёку.

Аднак не ўсе напоі аднолькава добрыя ў спякоту. Варта пазбягаць алкаголю, вялікай колькасці кафеіну і салодкіх напояў – гэта дыурэтыкі, яны ўзмацняюць вывядзенне вільгаці з арганізма. Таксама варта памятаць, што чым больш актыўнае потааддзяленне, тым больш солі губляе арганізм; гэты элемент цела атрымлівае толькі з ежы.

Што есці?

У спякоту лепш пазбягаць ежы, багатай вугляводамі і бялкамі – арганізму складаней засвойваць яе, а чым больш намаганняў ён марнуе, тым больш цяпла выпрацоўвае. Добрая ідэя - садавіна і гародніна з высокім утрыманнем вады: агуркі, кавун, клубніцы, салера, салата-латук, бо яны дапамагаюць папоўніць страту вадкасці і пазбегнуць абязводжвання.

Хоць гэта здаецца дзіўным, некаторыя даследаванні паказваюць на тое, што справіцца з спякотай дапамагае вострая і гарачая ежа. І гарачае, і вострае стымулююць тэрмарэцэптары. Тыя перадаюць мозгу сігнал аб павышэнні тэмпературы, і той аддае каманду аб узмацненні тэрмарэгуляцыі. Як следства, чалавек больш пацее і больш інтэнсіўна астуджаецца. Эксперыменты даследчыка тэрмарэгулятарнай фізіялогіі з Сіднэйскага ўніверсітэта Олі Джэя паказваюць, што спажыванне гарачай (50°С) вады пасля трэніроўкі лепш спрыяе астуджэнню, чым халоднай (1,5°С), бо потааддзяленне ў першым выпадку на 22,5% большае, чым у другім. Тое, што ў паўднёвых краінах спажываюць шмат вострай ежы і цёплых напояў, – не выпадковасць.

Як апранацца?

Эфектыўнасць астуджэння з дапамогай потааддзялення залежыць ад вільготнасці паветра і хуткасці яго руху ўздоўж паверхні скуры. Калі з першым зрабіць амаль нічога нельга - клімат такі, які ён ёсць, - то другі фактар залежыць ад нашых пастаноў. Кожная тканіна будзе перашкаджаць скуры астуджацца, але каб забяспечыць аптымальны прыток паветра да скуры, варта выбіраць свабодную вопратку (прывітанне бедуінам і шэйхам) з натуральных тканін - бавоўны, лёну. Розныя вытворцы распрацоўваюць тканіны, якія спрыялі б лепшаму астуджэнню, але пакуль цуду не адбылося.

Быць у форме

Спецыялісты раяць пазбягаць актыўных рухаў у спякоту: падчас усякай працы мышцы ствараюць цяпло, і нам становіцца гарачэй. Каб знізіць тэмпературу цела, патрэбен спакой - рэгулярныя 15-хвілінныя паўзы на адпачынак. Але ў той жа час, сама па сабе фізічная падрыхтаванасць спрыяе лепшай тэрмарэгуляцыі. «Трэніроўкі паляпшаюць многія характарыстыкі, якія прысутнічаюць у людзей з добрай здольнасцю да акліматызацыі», - перакананая Хізэр Райт з Універсітэта Атавы (Канада), якая даследуе ўплыў тэмпературы і іншых стрэсараў на цела.

Паводле яе тлумачэння, сесія фізічных практыкаванняў паводле свайго ўздзеяння падобная на знаходжанне на спякоце. У падрыхтаванага чалавека, як і ў добра адаптаванага да гарачага клімату, зніжаецца тэмпература цела ў стане спакою. Дзякуючы гэтаму пры ўздзеянні цяпла яму спатрэбіцца больш часу, каб тэмпература цела вырасла і дасягнула небяспечных для здароўя значэнняў.

Ёсць і іншыя невялікія хітрасці, якія дапамагаюць не перагрэцца. Не сцірайце са скуры пот, які з'явіўся ў гарачы дзень. Ён выпараецца і астуджвае вас. Выкарыстоўвайце па мінімуму і выключайце ўсе непатрэбныя ў канкрэтны момант электрычныя прыборы. І хоць прасцей за ўсё астываць, пагрузіўшыся ў халаднаватую ванну (возера, басейн, раку), можна і проста акунуць у ваду рукі да локцяў і ногі да калена. Лепш за ўсё для гэтага служыць прахалодная, а не ледзяная вада – пры кантакце з апошняй крывяносныя сасуды звужаюцца, каб абараніць арганізм ад пераахаладжэння. Гэтым прыёмам, піша LiveScience, карыстаюцца пажарныя і вайскоўцы – ён эфектыўны, бо ў канечнасцяў вялікія суадносіны плошчы паверхні да аб'ёму. На гэтую ж прычыну - праз суадносіны плошчы паверхні скуры і аб'ёму цела – высокім худым людзям прасцей пераносіць спякоту, чым нізкім і поўным.