28 сакавiка 2024, Чацвер, 16:51
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Як у СССР хлусілі пра жыццё ў іншых краінах

58
Як у СССР хлусілі пра жыццё ў іншых краінах

Кнігі, якія павінны былі сфармаваць «правільнага савецкага чалавека».

Так, сябры - сёння будзе цікавы допіс пра тое, як з дапамогай кніг у СССР грамадзянам хлусілі пра жыццё людзей за межамі саўка. Як вы ўжо напэўна ведаеце, на пастаяннай аснове такім хлуснёй займалася савецкая тэлевізійная прапаганда - але гэта была так сказаць хлусня сітуацыйная, якая проста стварала патрэбны фон. Акрамя тэлевізійных перадач, трэба было яшчэ нешта больш грунтоўнае - і вось тут на дапамогу прыходзілі кнігі, піша ў ЖЖ блогер Максім Міровіч.

Каб зразумець глыбіню савецкага кніжнага хлусні, трэба ведаць вось што - савецкі кніжны рынак быў цалкам манапалізаваны дзяржавай і быў пастаўлены яму на службу - ніякіх прыватных выдавецтваў у саўка не было, ніякага плюралізму меркаванняў у літаратуры не дапушчалася - кнігі і часопісы «мацавалі стрыжань савецкага чалавека», усяляк падрыхтоўваючы яго да ролі пасіўнага і маўклівага раба саўковай сістэмы.

У кнігах і часопісах пастаянна распавядалі пра тое, як добра і «лепш за іншых» мы жывём, падсоўваючы пад нос чытачам лічбы самай сумленнай савецкай статыстыкі, якая наглядна паказвала - што ў 1812-м годзе ў горадзе Орску не было ніводнага аўтамабіля, а сёння дзякуючы савецкай уладзе ёсць аж 14 штук! Былі яшчэ апавяданні пра лепшыя ў свеце савецкія спадарожнікі, пра самы смачны і карысны ў свеце савецкі хлеб, а яшчэ такія кнігі і часопісы займаліся пастаяннай хлуснёй пра жыццё ў іншых краінах - дзе ўсе людзі пакутуюць пад прыгнётам хунты і мараць пра камунізм. Вось пра гэта мы сёння і пагаворым.

Такім чынам, у сённяшнім допісе - апавяданне пра тое, як у саўку хлусілі людзям пра жыццё ў іншых краінах.

Стварэнне савецкага чалавека

Для пачатку яшчэ раз больш падрабязна спынюся на тым, для чаго менавіта гэта рабілася. Савецкі лад уяўляў сабой замкнёную сістэму - уладу ў краіне ў 1917-м годзе захапіла кучка палітычных авантурыстаў, прайдзісветаў і проста бандытаў (той жа Сталін у маладыя гады рабаваў цягнікі), якая цалкам манапалізавала ўсю ўладу ў краіне. Партыя ў краіне існавала толькі адна - Кампартыя СССР, прычым само слова «партыя» ў гэтым выпадку з'яўляецца абсурдным, бо «партыя» перакладаецца як «частка» - маецца на ўвазе «частка парламента» - у СССР жа ніякага парламента не было, а адна «партыя» захапіла ўсё. Слова «банда», дарэчы, тут падышло б лепш - «вядучая роля Камуністычнай Банды Савецкага Саюза ў справе пабудовы савецкага грамадства».

Далей гэтая Камуністычная Банда пачала рабіць усё, каб заставацца пры ўладзе максімальна доўга - нязгодных высылалі ў ГУЛАГ або расстрэльвалі, любая палітычная дзейнасць або актывізм у краіне былі забароненыя, а для замацавання такога становішча ў краіне ў рэжыме 24/7 дзейнічала савецкая прапаганда.

Бальшавікі не маглі не разумець, што людзі так ці інакш будуць параўноўваць сваё жыццё і жыццё людзей у іншых краінах - і таму на тэлевізіі, радыё і ў друку пастаянна распавядалі пра тое, як дрэнна жывецца людзям на Захадзе, разводзячы гэтыя расповеды ўсялякімі байкамі пра тое, як кепска і няшчасна жылі людзі ў царскія часы - для гэтага знаходзіліся ўсялякія малавядомыя замежныя і расейскія аўтары і друкаваліся накладамі ў дзясяткі і сотні тысяч, а часам і ў мільён асобнікаў. Дарэчы, асабіста я, у адрозненне ад многіх фанатаў саўка, ведаю пра ўсё гэта не па чутках і чытаў у дзяцінстве ўсю гэтую муру.

Хлусня пра жыццё ў царскай Расеі

Царская Расея была таксама «іншай краінай» ў адносінах да СССР - і пра жыццё там таксама распавядалі нейкія жахі. Маўляў, народ там жыў вельмі дрэнна і бедна - выдаючы ў выглядзе «гісторый пра народ» жыццяпіс нейкіх бамжоў і алкаголікаў. Такой кніжкай стала напрыклад кніга Свірскага «Рыжык» - напісаная яна дарэчы даволі нядрэнна, а апавядаецца ў ёй пра жыццё ў канцы XIX стагоддзя хлопчыка, выхадца з гарадской беднаты. Што цікава - сам Свірскі не хаваў, што апісваў жыццё гарадскога дна - бамжоў, злодзеяў і алкаголікаў, якія не хацелі нешта мяняць у сваім жыцці і жыць неяк інакш. За савецкім часам рэдактары выкінулі з тэксту Свірскага гэтыя кавалкі, пакінуўшы толькі «ідэалагічна правільны» тэкст.

У саўковых выданнях «Рыжака» бальшавікі ўсе перакручвалі, ставілі ўсё з ног на галаву і ў прадмовах распавядалі гісторыі, што вось маўляў паглядзіце, як дрэнна жыў народ пры цары, але цяпер-то іншая справа! Ніхто не казаў пра тое, што на самой справе да 1917 году сяляне і рабочыя мелі нашмат больш правоў і свабод і агулам жылі нашмат камфортней, чым пры саўку - не было працоўнага рабства, не было бясплатнай працы за «працадні», людзі жылі ў лепшых умовах і мелі права свабодна мяняць працу (чаго іх пазбавілі пры Сталіне).

Калі падвесці вынік гэтага падзелу - то з усёй літаратуры, напісанай да 1917 года, бальшавікі пакінулі толькі кнігі, якія апісваюць жыццё усякіх бамжоў і люмпенаў - спрабуючы выдаць іх за «цяжкае жыццё народа да Рэвалюцыі». Гэты міф усяляк падтрымліваўся і падсілкоўваўся ўсе гады існавання СССР.

Хлусня пра жыццё за мяжой

Час ад часу савецкія людзі спрабавалі пазіраць на краіны Захаду - і каб утрымацца ва ўладзе, бальшавікі былі вымушаныя ўсяляк хлусіць аб тым, як дрэнна і бедна жывуць там людзі «пад прыгнётам капіталізму». Савецкія кнігавыдавецтвы адшуквалі і выдавалі кнігі заходніх аўтараў - такія, напрыклад, як «Маленькі абадранец» Джэймса Грынвуда ці «Без сям'і» Гектара Мала - і з зачараваннем друкавалі гэтыя гісторыі пра малалетніх падарожных бамжоў.

Ніхто савецкім грамадзянам не расказваў - што па-першае, гэтыя кнігі былі напісаныя вельмі даўно (часта за сотню гадоў да іх перавыданні ў СССР), а па-другое - апісваюць не жыццё ўласна народа, а жыццё яго ніжэйшых, маргінальна-люмпенізаванных слаёў, якія не хочуць працаваць, а хочуць піць, гуляць і жыць за чужы кошт. Наадварот, у прадмовах усяляк падкрэслівалася, што і цяпер вось менавіта так жывуць людзі пры капіталізме - вымушаныя жабраваць і бамжаваць - каб у савецкага чалавека не дай бог не закралася думка пра тое, што людзі за мяжой жывуць лепш, чым ён.

Пасля закрыцця такой кніжкі савецкі чалавек павінен быў агледзецца вакол са слязамі шчасця і падзякі савецкім правадырам і роднай Камуністычнай Партыі - сказаўшы ёй дзякуй за такое выдатнае жыццё. Для стварэння такога эфекту бальшавікі пісалі ўсякія саўковыя «пасляслоўі» і «прадмовы», а таксама бесцырымонна ўрываліся ў аўтарскія тэксты - да прыкладу, у саўковае выданне таго ж «Маленькага абадранца» бальшавікі зрабілі наогул іншую канцоўку - у Грынвуда галоўны герой з'язджае ў Аўстралію і знаходзіць там шчасце, а ў саўковым перавыданні ідзе горда працаваць на завод.

Асобнай і з нейкім асаблівым азвярэннем саўкі хлусілі пра ЗША - калі ўжо няма чаго было выдумаць пра рэальнае жыццё там - чапляліся да чыста вонкавых атрыбутаў паспяховага жыцця - як напрыклад у аповедзе «Здольны сакратар». Там усмешлівы і пазітыўны настрой амерыканцаў падаецца як неверагоднае зло - у канцы аповеду чытачам раскрываецца страшная таямніца, што ўсмешлівы малады сакратар напраўду быў робатам. Сапраўдны савецкі чалавек павінен, як вядома, мець вечна незадаволены, хмурны, але пры гэтым адначасова як бы напалоханы і злы твар (які ў СССР называўся «гераічным»), дрэнныя зубы, якія сорамна паказаць ва ўсмешцы і наогул быць прыгнечаным і прыцягваць менш увагі.

Замест эпілогу

Гартаў я сёння гэтыя саўковыя кніжкі, чытаў усе гэтыя прадмовы і зразумеў, што СССР (сапраўды гэтак жа, як і гітлераўскі Рэйх) з самага пачатку быў асуджаны на правал - сістэма, пабудаваная на хлусні, можа існаваць доўга, але не вечна. З часам памылкі назапашваюцца, адна хлусня напластоўваецца на іншую, людзі ўсё ярчэй бачаць хлусю і несправядлівасць - і сістэме прыходзіць канец. Уласна, як гэта і адбылося з СССР.

Напісаць каментар 58

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках