Скіраванасць Лукашэнкі на Расею «вылезла бокам»

Геапалітычны выбар уладаў абумовіў эканамічны крызіс у Беларусі.

Апошнія 5 гадоў былі самымі цяжкімі для эканомікі Беларусі. Скіраванасць на Расею - геапалітычная і эканамічная - «вылезла бокам»: выбудаваная сённяшнімі ўладамі Беларусі аднабаковае развіццё (праца выключна на расейскі рынак) і прымітыўная адкрытасць (імпарт расейскай нафты са зніжкай з наступным экспартам нафтапрадуктаў, выпрацаваных з гэтай нафты, на Захад і ва Украіну сусветнымі коштамі) нацыянальнай эканомікі - гэта сістэмная аснова крызісу ў Беларусі, а падзеі, якія адбыліся ў рэгіёне пасля 2013-га года сталі ўмовамі для гэтага крызісу, узнікненне якога было толькі пытаннем часу, піша сайт banki24.by.

У найноўшай гісторыі рэгіёну СНД і Усходняй Еўропы 2013-ы год стаў Рубіконам устоянага, стабільнага на той час, геапалітычнага і фінансава-эканамічнага становішча, пасля якога адбыліся сур'ёзныя падзеі і якія рушылі за імі істотныя змены, якія аказалі моцны ўплыў на далейшае развіццё не толькі гэтага рэгіёну, але і паўплывалі на ход глабальных працэсаў, у тым ліку на сусветную эканоміку.

Усё гэта з'явілася следствам падзей ва Украіне, удзелу Расеі ў іх і рэакцыі Захаду на тое, што адбываецца. Баявыя дзеянні на ўсходзе Украіны пры ўсёабдымнай, уключаючы вайсковую, падтрымку Расеяй сепаратыстаў і кардынальнае пагаршэнне ўкраінска-расейскіх стасункаў прывялі да дэстабілізацыі сітуацыі ў гэтай частцы СНД.

А уведзеныя за анэксію Крыма і акупацыю часткі Данбаса заходнія санкцыі супраць Расеі, як і ў адказ расейскія кантрсанкцыі, аслабілі фінансава-эканамічнае ўзаемадзеянне па лініі Захад-Расея, узмацнілі цывілізацыйнае супрацьстаянне.

Гэта моцна адбілася на эканоміцы і фінансах Расеі, а, значыць, і Беларусі. Са змен глабальнага характару, якія адбыліся пасля 2013-га, варта адзначыць наймацнейшы абвал цэн нафты, які пачаўся з сярэдзіны 2014-га. Падзенне нафтавых коштаў многімі разглядаецца як спосаб «пакараць» Расею за агрэсію супраць Украіны, як гэта ўжо было ў пачатку 80-х гадоў XX стагоддзя пасля ўводу савецкіх войскаў у Афганістан у 1979-м годзе, эканамічна аслабіць, «утаймаваць» яе, якая залежыць ад экспарту нафты і газу, пазбавіць яе фінансавых рэсурсаў і магчымасцяў.

Часткова гэта ўдалося: падзенне коштаў нафты і санкцыі прывялі да страты сотняў мільярдаў даляраў экспартнага даходу і валютных рэзерваў банкаўскай сістэмы Расеі, дэвальвацыі Rr-рубля, паскарэннем спажывецкай інфляцыі, намінальнага, у далярах, і рэальнага зніжэння даходаў расейцаў і падзення іх ўзроўню жыцця.

І гэта непасрэдна закранула Беларусь: памяншэнне пакупніцкай здольнасці расейцаў і імпартаёмістасці расейскага рынка не магло не адбіцца зніжэннем беларускага экспарту ў Расею, дэвальвацыяй Br-рубля, ростам цэн, падзеннем узроўню жыцця беларусаў.

Падзенне коштаў нафты - не праблема для Беларусі, на тэрыторыі Беларусі няма вайны, але падзенне эканомікі і ўзроўню жыцця ў Беларусі здарылася так, як быццам усё гэта адбылося ў Беларусі.

Такім чынам, эканамічны крызіс і падзенне ўзроўню жыцця ў Беларусі абумоўлены выключна геапалітычным выбарам. У той час як на эканоміцы краін Усходняй Еўропы і на ўзроўні жыцця заходніх суседзяў усе апісаныя вышэй падзеі пасля 2013-га года ніяк не адбіліся.

Гэта відаць на прыведзеных ніжэй дыяграмах, дзе паказаны параўнальныя змены некаторых фінансава-эканамічных паказчыкаў за 5 апошніх гадоў.

Дэвальвацыя нацыянальнай валюты ў Беларусі за час, які прайшоў пасля 2013-га года – 3-я, пасля Украіны і Казахстана: на 120% да даляра ЗША (гэта значыць у 2,2 разоў). У краінах жа Усходняй Еўропы валюты саслаблі да даляра на парадак менш. Ды то толькі праз тое, што сам даляр у свеце моцна ўмацаваўся ў 2014-м годзе.

Назапашаная за 5 гадоў інфляцыя на спажывецкім рынку: з 2013-га да траўня 2019-га, кошты ў Беларусі выраслі, афіцыйна, на 63,8%. Больш - толькі ва Украіне. А ва Усходняй Еўропе - усяго толькі на 5-10% за гэтыя 5 гадоў. Рэальны (фізічны, у супастаўных цэнах) рост ВУП - галоўны эканамічны паказчык развіцця краіны.

За 5 гадоў пасля 2013-га года эканоміка Беларусі рэальна вырасла ўсяго толькі на 0,7%. Гэта найменшы працэнт у рэгіёне СНД і Усходняй Еўропы не лічачы падзенне эканомікі ва Украіне, выкліканае вядомымі падзеямі.

За гэты ж час эканомікі Усходняй Еўропы выраслі на 2-значны адсотак. Эканоміка Беларусі выйшла «ў нуль», на ўзровень 2013-га, толькі ў III квартале 2018-га (ніжэй за ўзровень 2013-га яна ўпала ў канцы 2015 года года).

А краіны Усходняй Еўропы ўвесь гэты час толькі раслі. Падзенне ж памеру эканомікі Беларусі ў даляравым эквіваленце за 5 гадоў пасля 2013-га было нашмат большым - на 20,8%. Праўда, у 4-х краінах СНД падзенне - яшчэ больш значнае.

А Усходняя Еўропа вырасла і тут на 2-значны працэнт, нягледзячы на вышэйпаказанае паслабленне сваіх валют да даляра за гэты час.

Хоць вось ужо 3-ці год ВУП Беларусі ў $-эквіваленце павялічваецца. Але падзенне $-ВВП у 2015-16 гг. было занадта моцнае, а бягучы аднаўленчы рост занадта павольны для таго, каб хутка, нават за некалькі гадоў, вярнуць ВУП Беларусі на ранейшы даляравы ўзровень ($75 млрд): на гэта сыдзе шмат гадоў (цяпер $60 млрд).

На такім фоне задача ўладаў Беларусі давесці ВУП да $100 млрд выглядаюць асабліва ўтапічна. А падушавы ВУП Беларусі стаў меншым на 20,9%, і толькі ў 3-х краінах рэгіёну падзенне аказалася большым: Украіна абрынулася па гэтым паказчыку менш за Беларусь, таму што намінальнае скарачэнне эканомікі Украіны ў нейкай меры абумоўленае фізічным скарачэннем краіны, зніжэннем колькасці насельніцтва: мінус Крым і частка Данбаса, эміграцыя, і ВУП ствараецца ўжо меншай колькасцю насельніцтва.

У рэйтынгу краін СНД і Усходняй Еўропы па велічыні ВУП на душу насельніцтва Беларусь апусцілася за 5 гадоў на 3 месцы (больш з'ехалі ўніз толькі 3 краіны - усё тыя ж Расея, Азербайджан і Казахстан).

І цяпер Беларусь у гэтым рэйтынгу замацавалася паміж небагатымі балканскімі дзяржавамі, былымі рэспублікамі Югаславіі, у якіх у 90-х была вайна. А ўся першая 10-ка ў рэйтынгу - краіны Усходняй Еўропы.

Падзенне эканомікі не суправаджалася ў Беларусі ні скарачэннем замежнай запазычанасці, ні яе прыростам: валавая замежная запазычанасць Рэспублікі Беларусь за 5 гадоў пасля 2013-га засталася практычна на тым жа ўзроўні, што і была, знізіўшыся толькі на 1,5%.

Пры тым, што Беларусь вельмі мае патрэбу ў замежных інвестыцыйных прытоках. Звычайна прырост замежнай запазычанасці краіны з'яўляецца прыкметай развіцця яе эканомікі (прыток замежных інвестыцый). Аднак у сённяшніх умовах Беларусі грошы патрэбныя толькі каб аддаваць раней узятае ў доўг, каб пазбегнуць дэфолту.

Нязначнае змяншэнне даляравага ВВД пры значным памяншэнні даляравага ВУП прывяло да таго, што прыкметна вырас адсотак адносін замежнай запазычанасці да намінальнай сумы эканомікі - з 52,7% на канец 2013-га да 65,5% на канец 2018-га: на 12,8 працэнтных пунктаў. Гэта адзін з самых значных прыростаў у рэгіёне.

І калі ў канцы 2013-га меншая, чым у Беларусі, замежная даўгавая нагрузка эканомікі была толькі ў Расеі, то ў канцы 2018-га Беларусь у гэтым рэйтынгу апусцілася на 6 месцаў уніз.

Такім чынам, апошнія 5 гадоў былі гадамі крызісу і рэцэсіі для Беларусі, у адрозненне ад краін Усходняй Еўропы, якія выбралі ў свой час іншы геапалітычны курс. Мала таго, гэта яшчэ не канец «дрэнных» гадоў: падатковы манеўр у Расеі нясе чарговую пагрозу для эканомікі Беларусі.