Экспэрты аб рэформах ва Украіне: Зяленскі павінен дзейнічаць рашуча

Адной з самых галоўных рэформаў застаецца судовая.

Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі, які перамог на выбарах шмат у чым, дзякуючы абяцанням праводзіць барацьбу з карупцыяй і ажыццявіць неабходныя рэформы, запэўнівае ў рашучасці не адступаць ад рэфарматарскага курсу. У сваім звароце пасля заканчэння 21-га саміту Украіна-ЕЗ прэзідэнт Зяленскі паўтарыў, што ў яго ёсць палітычная воля для барацьбы з карупцыяй, і абвясціў аб тым, што антыкарупцыйны суд – стварэнне якога ўвесь час адкладалася папярэдняй прэзідэнцкай адміністрацыяй, – гатовы пачаць працу ў верасні гэтага года.

Еўрапейскі Звяз абвясціў аб выдачы Украіне больш чым 100 мільёнаў еўраў падтрымкі для рэалізацыі розных праграм, у тым ліку на барацьбу з карупцыяй. Аднак фінансаванне ЕЗ другой раты сумай 500 мільёнаў еўраў у рамках існай праграмы макрафінансавай дапамогі будзе ажыццёўленае толькі ў выпадку захавання Украінай шэрагу ўмоў, уключаючы правядзенне рэформаў і захаванне ўдзелу ў праграме Міжнароднага валютнага фонду (МВФ). Перамовы наконт новай трохгадовай праграмы МВФ плануецца пачаць пасля правядзення парламенцкіх выбараў і фармавання новага ўрада. Новая праграма, як і папярэдняе супрацоўніцтва з фондам, будзе мець на ўвазе правядзенне Украінай структурных рэформаў у абмен на прадаўжэнне надання фінансавай дапамогі.

Аб правядзенні рэформаў - антыкарупцыйнай, судовай, у сферы барацьбы з кантрабандай і незаконным рэйдарствам, зямельнай рэформы, якая разумее продаж сельскагаспадарчых зямель, прыватызацыю і іншыя пераўтварэнні – прэзідэнт Зяленскі казаў і на ўкраінскім форуме, які прайшоў у пачатку ліпеня ў Канадзе, на якім ён таксама заклікаў міжнародную аўдыторыю інвеставаць ва Украіну.

Якія рэформы перш за ўсё патрэбныя Украіне, і калі можна чакаць іх рэальнага правядзення – з гэтым пытаннем Русская служба «Голоса Америки» звярнулася да шэрагу экспэртаў аб Украіне.

«Ёсць два тыпы рэформаў, да правядзення якіх Зяленскі павінен прыступіць неадкладна. Першае - гэта эканамічныя рэформы. Украіна з'яўляецца сёння самай беднай краінай у Еўропе паводле звестак МВФ», - кажа рэдактар блога UkraineAlert аналітычнага цэнтра Атлантычная рада Мелінда Хэрынг (Melinda Haring, Atlantic Council), адзначыўшы, што сёння эканамічны рост Украіны складае 2-3% на год, у той час як краіне неабходны рост 7-8%. Згодна са зробленай у лютым гэтага года заявай міністра фінансаў Украіны Аксаны Маркаравай, нагадвае экспэрт, пры цяперашнім эканамічным тэмпе росту Украіне спатрэбіцца 50 гадоў для таго, каб дагнаць па ўзроўні жыцця, напрыклад, Польшчу.

Правядзенне рэформаў, як адзначае Мелінда Хэрынг, змагло б прынесці ў бюджэт Украіны суму ад 10 да 12 мільярдаў даляраў.

«Правядзенне гэтых рэформаў не толькі прынясе велізарную суму грошай, якая можа быць укладзеная ў развіццё школ і інфраструктуру, але таксама дасць магчымасць атрымаць і грашовыя сродкі ад МВФ, магчыма, яшчэ 3-4 мільярды даляраў», – кажа Хэрынг.

Джонатан Кац, старэйшы навуковы супрацоўнік Нямецкага фонду Маршала (Jonathan Katz, GMF), таксама адзначае, што антыкарупцыйныя і мытныя рэформы, а таксама рэформы ў сферы падаткаабкладання, востра неабходныя.

«Адсутнасць гэтых рэформаў стрымлівае эканоміку Украіны і дазваляе алігархам і іншым асобам прадаўжаць выкарыстоўваць сістэму на сваю карысць, а не на карысць украінскага народа», - адзначае Джонатан Кац.

Эрык Хонтз (Erik Hontz), мэнэджар праграм што да Еўразіі ў Цэнтры міжнароднага прыватнага прадпрымальніцтва (Centre for International Private Enterprise), адзначае неабходнасць узмацнення працы антыманапольнага камітэта краіны.

«Калі Зяленскі сапраўды хоча дамагчыся хуткіх і адчувальных вынікаў, скажам, у найбліжэйшыя 12-24 месяцы, яму неабходна ўзмацніць Антыманапольны камітэт», - мяркуе Эрык Хонтз, са слоў якога гэта прывядзе да ўзмацнення рынкавай канкурэнцыі, празрыстасці і зніжэння коштаў.

«Насельніцтву будзе лёгка зразумець неабходнасць разбіць буйныя кангламераты, якія, фактычна, фіксуюць кошты ў шэрагу абласцей. Гэта таксама дасць магчымасць прыватнаму бізнэсу, які досыць актыўны ва Украіне, адыгрываць рэальную ролю ў развіцці краіны і канкураваць на рынку, доступ да якога цяпер блакуецца алігархамі», - кажа Эрык Хонтз, адзначыўшы, што сёння і ўкраінскія, і заходнія кампаніі без палітычных сувязяў часцяком не маюць доступу да роўнай канкурэнцыі ў многіх сферах.

Што стаіць за прапановай Зяленскага «ўзмацніць люстрацыю»

Са слоў экспэрта, шэраг праведзеных рэформаў, такіх як рэформа карпаратыўнага кіравання, якая прадугледжвае, сярод іншага, наяўнасць незалежных дырэктараў у кампаніях з дзяржаўным удзелам і ўзмацненне незалежнасці аўдыту, ужо прынесла пазітыўныя вынікі.

«Праграмы карпаратызацыі некалькіх буйных прадпрыемстваў пачынаюць даваць вынікі. Мы ўжо бачым менш карупцыі, лепшыя фінансавыя паказчыкі і лепшыя стаўкі запазычанняў на міжнародных рынках», – кажа Эрык Хонтз, са слоў якога адпаведная рэформа ў дачыненні да дзяржаўнай нафтагазавай кампаніі Украіны «Нафтагаз» дагэтуль сустракае супраціў з боку цяперашняга прэм'ер-міністра краіны Уладзіміра Гройсмана.

«Я спадзяюся, што гэта быў палітычна неабдуманы план, і «Нафтагаз» не будзе залежаць ад пазіцыі прэм'ер-міністра», – адзначае Эрык Хонтз.

Судовая рэформа

Экспэрты адзначаюць, што адной з самых галоўных рэформаў застаецца судовая, у дачыненні да якой не было дасягнута сур'ёзных змяненняў у часы прэзідэнта Пятра Парашэнкі.

«Парашэнка сцвярджаў, што ён праводзіць рэформы ў Вярхоўным судзе і збіраецца правесці маштабную ачыстку судовай сістэмы. Гэта, фактычна, было няпраўдай. Так, Вярхоўны суд стаў крыху лепшым. Парашэнка, у канчатковым выніку, пагадзіўся на стварэнне антыкарупцыйнага суда. Але сутнасць у тым, што ніхто так і не быў асуджаны за карупцыю, і ніхто не давярае судовай сістэме», - адзначае Мелінда Хэрынг.

«Прыйшоў час для таго, каб антыкарупцыйныя органы сапраўды пачалі выконваць сваю працу і рабіць гэта бесперашкодна і без таго ўмяшання, якое мы назіралі ва Украіне цягам апошніх двух гадоў, – адзначае Джонатан Кац. - Мець незалежныя суды, каб людзі, у тым ліку інвестары - украінскія ці міжнародныя -маглі давяраць ім, абсалютна неабходна. Патрэбны незалежны суд і незалежны, некарумпаваны галоўны пракурор»

«Калі вы паглядзіце на ўзровень наўпроставых замежных інвестыцый, то яны не растуць. Замежныя інвестары ведаюць, што іх інвестыцыі неабароненыя ва Украіне, бо судовая сістэма не была рэфармаваная. Ведае гэта і Зяленскі», - дадае Мелінда Хэрынг, са слоў якой прэзідэнт Украіны павінен прыступіць да правядзення судовай і эканамічных рэформаў «рашуча» і «як мага хутчэй».

«Ніякія рэформы, фактычна, не будуць скончаныя датуль, пакуль не будзе праведзеная судовая рэформа», - адзначае Эрык Хонтз.

Парламенцкія выбары

Экспэрты сыходзяцца ў меркаванні, што большасць месцаў у Радзе зойме партыя прэзідэнта Уладзіміра Зяленскага «Слуга народа» і, пры неабходнасці, зможа сфармаваць неабходную большасць для правядзення рэформаў.

Паводле апытання Кіеўскага міжнароднага інстытута сацыялогіі, праведзенага з 25 чэрвеня да 7 ліпеня, падтрымка партыі Зяленскага складае блізу 48,5%. Другое месца, набраўшы 14,1%, займае «Апазіцыйная платформа - за жыццё» Віктара Медведчука, які ўважаецца за прарасейскага палітыка, партыя Пятра Парашэнкі «Еўрапейская салідарнасць» мае падтрымку 9,2% «Бацькаўшчына» Юліі Цімашэнкі - 6,2%, за новую партыю Святаслава Вакарчука «Голас» гатовыя галасаваць блізу 4,4%, а партыя Ігара Смяшко «Сіла і гонар» з 4,1% замыкае «шасцёрку» партый, якія змогуць прайсці ў парламент, паводле звестак апытання.

Нягледзячы на аптымізм у дачыненні да правядзення рэформаў, апытаныя расейскай службай «Галаса Амерыкі» экспэрты бачаць падставу для заклапочанасці.

«Калі гаворка ідзе пра Украіну, рэальнае ажыццяўленне рэформаў у жыццё - гэта заўсёды пытанне», - кажа Эрык Хонтз, адзначаючы, што патэнцыйная новая кааліцыя можа мець сур'ёзныя разыходжанні ў падыходах да палітычных і эканамічных рэформаў. Аднак антыкарупцыйная і судовая рэформы, хутчэй за ўсё, будуць мець агульную падтрымку ў новай кааліцыі, мяркуе экспэрт.

«Каманда Зяленскага шмат у чым складаецца з людзей з шоў-бізнэсу, якія не маюць ніякага палітычнага досведу, – адзначае і Мелінда Хэрынг. - Але мы таксама можам бачыць там і маладых рэфарматараў, у ягоным партыйным спісе ёсць моцныя асобы».

Як падкрэслівае экспэрт, на гэты момант складана рабіць высновы, неабходна дачакацца асноўных прызначэнняў пасля парламенцкіх выбараў на такія пасады, як генеральны пракурор і прэм'ер-міністр, што стане зразумелым сігналам - наколькі сур'ёзна прэзідэнт Зяленскі і новы ўрад ставяцца да правядзення рэформаў.

Джонатан Кац адзначае, што для новага прэзідэнта і складу парламента не толькі неабходная палітычная воля для правядзення рэформаў у жыццё, але і распрацоўка і прыняцце якаснага заканадаўства.

«Занадта часта ва ўрадзе Парашэнкі мы бачылі законы, якія былі прынятыя, але не былі напраўду гатовыя да выканання, ці ж у гэтых законах былі недахопы, – адзначае Джонатан Кац. - Вельмі важна, каб новая партыя, такая як партыя Зяленскага, якая не мае заканадаўчага досведу, цесна супрацоўнічала з партнёрамі як ва ўрадзе, так і за яго межамі, уключаючы грамадзянскую супольнасць, для забеспячэння якасных законаў і без юрыдычных шчылін. Часам украінскае заканадаўства мае шчыліны, якія эксплуатуюцца алігархамі і іншымі асобамі ў сваіх інтарэсах».

«Сёння ва Украіне сапраўды маецца ўнікальная магчымасць для правядзення рэформаў. Будзем спадзявацца, што новы ўрад і новы прэзідэнт змогуць правільна скарыстацца гэтымі магчымасцямі», – дадае Джонатан Кац.