Гарэлы «Лашарык»: што спрабуюць утаіць Пуцін і Шайгу

У Нарвежскім моры адбыўся не шараговы інцыдэнт.

У ноч на 2 ліпеня Расея апынулася ў сітуацыі, збольшага падобнай з інцыдэнтам на атамным ракетным падводным крэйсеры «Курск» 19-гадовай даўніны. Збольшага, бо ў адрозненне ад «Курска», субмарыну, якая таксама гарэла ў Баранцавым моры, удалося выратаваць, а вось 14 чальцоў экіпажа - не. Прынамсі, зыходзячы з бедных афіцыйных звестак, піша dsnews.ua.

З інфармаваннем грамадскасці аб трагедыі наогул асобная гісторыя. Прыкладна за пяць гадзін да афіцыйнага паведамлення расейскага Міністэрства абароны - аб 11:30 - мясцовае выданне «Севераморск Life» паведаміла аб выбуху і пажары ўначы на падводнай лодцы, у выніку якога загінулі 10-14 чалавек і яшчэ 5-10 пацярпелі. Аднак пасля нататка знікла, хоць загаловак можна назіраць у кэшы Google, а журналіст «Коммерсанта» Аляксандр Чарных апублікаваў скрыншот матэрыялу. Але, як прызнаўся ў каментары «Медузе» галоўны рэдактар «Севераморск Life» Яўген Карпаў, яму патэлефанавалі з прэс-службы флоту і папрасілі «прыбраць гэтае паведамленне і спасылацца на афіцыйныя крыніцы». А афіцыйныя крыніцы, нагадаем, «прачнуліся» толькі бліжэй да вечара.

Вось, што заявілі ў міністэрстве Сяргея Шайгу: «1 ліпеня ў расейскіх тэрытарыяльных водах на навукова-даследчым глыбакаводным апараце, прызначаным для вывучэння прыдоннай прасторы і дна Сусветнага акіяна ў інтарэсах Вайскова-марскога флоту Расеі, падчас правядзення біяметрычных вымярэнняў узнік пажар. 14 маракоў-падводнікаў загінулі ў выніку атручвання прадуктамі гарэння». Таксама паведамляецца, што экіпаж сваімі сіламі змог справіцца з пажарам і гэты глыбакаводны апарат шчасна вярнуўся на вайскова-марскую базу ў Севераморску (Мурманская вобласць).

Вось і ўсё. Ні імёнаў, ні званняў, ні назвы субмарыны, ні абставінаў пажару, ні дэталяў аб місіі. «Расследуем», - казалі яны. Ва ўсякім выпадку да позняга вечара ўсе падрабязнасці пра інцыдэнт вывуджвалі ў сваіх крыніц расейскія выданні. Толькі бліжэй да заканчэння дня прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін падчас сустрэчы з Шайгу паведаміў, што сярод загінулых сем капітанаў 1 рангу і два Героі Расеі.

Першымі ж магчымы тып субмарыны, спасылаючыся на свае крыніцы, назвалі РБК і «Новая газета» - 60 (?)- метровая глыбакаводная атамная станцыя АС-12, якую таксама называюць «Лашарыкам» за канструктыўнае падабенства з цацачным канём са сферычнымі часткамі цела з савецкага мультфільма. «Пажар узнік у адным з адсекаў, які пасля пачатку надзвычайнага здарэння быў загерметызаваны», - піша НГ. Гарэў нібыта «Лашарык» 1 ліпеня прыкладна а 20: 30, пры гэтым загінуў штатны экіпаж, паводле звестак Telegram-канала «Незыгарь», усе - афіцэры. Улічваючы, што экіпаж «Лашарыка» - 25 чалавек, то альбо фармулёўка недакладная, ці то ў мора выйшла толькі яго палова. Такі фармат характэрны для правядзення выпрабаванняў. Відавочна, сакрэтных.

Чаму сакрэтных? Па-першае, узгадаем, што мясцовае выданне, якое праявіла празмерны спрыт у асвятленні, прымусілі зняць нататку. Па-другое, правядзенне выпрабаванняў позна ўвечары. Магчыма, такім чынам камандаванне спрабавала пазбегнуць выяўлення спадарожнікамі і падгадала час - гадзіны, калі над месцам правядзення місіі не пралятаюць «варожыя» спадарожнікі. Але якія выпрабаванні праводзіліся? Калі ўлічыць, што ўзбраення на «Лашарыку» няма, то гэтую субмарыну-дыверсанта, якая старанна хаваецца ад цікаўных вачэй, маглі выкарыстоўваць як для тэставання, уласна, самой падлодкі, так і для правядзення, да прыкладу, пробнай кропкавай устаноўкі мін альбо пашкоджання падводных камунікацый.

Ці не «Лашарык»?

Праз некаторы час у СМІ з'явілася іншая інфармацыя пра субмарыну, дзе адбыўся пажар. Напрыклад, «адкрытыя медыі» са спасылкай на дзве крыніцы на Паўночным флоце паведамілі, што гэта ўсё ж была не АС-12, а субмарына БС-64 або БС-136. Са слоў адной з крыніц, АПЛ «Падмаскоўе», а другая сцвярджае, што пажар адбыўся на «Арэнбургу» (БС-136). Абедзве лодкі з'яўляюцца носьбітамі для глыбакаводных апаратаў, так што абедзве версіі выглядаюць лагічна.

«Арэнбург», які да апошняга часу стаяў на рамонце ў Севераморску, мог пасля выхаду з дока падхапіць АС-12 і пайсці ў мора на выпрабаванні. Што да АПЛ «Падмаскоўе», то яе перабудоўвалі ў 2016 годзе. На ёй, як пісала «Российская газета», усталявалі канструкцыю для транспарціроўкі міні-падлодак праекта 18 270 «Бестэр», задачай якіх з'яўляецца правядзенне падводных выратавальных місій. Калі гэта быў тандэм «Падмаскоўе» - «Бестер», то тады пажар сапраўды быў на першай, бо другая месціць толькі шэсць чальцоў экіпажа. Калі «Арэнбург» - «Лашарык», то ўсё ж магла гарэць АС-12, бо праект яшчэ відавочна не закончаны. Яе заяўленая глыбіня апускання - 3 км, але паведамлялася аб апусканні на 2 км. Зрэшты, расейскія СМІ кажуць і пра 6 км. Хоць, відавочна, гаворка аб разліковай максімальнай глыбіні, на якой могуць ацалець адсекі, сканструяваныя з тытанавых сплаваў у форме батысфер, хоць сама субмарына, імаверна, была б разбураная.

Мабыць, рамонт або рэканструкцыя ажыццяўляліся паводле прынцыпаў «Авось» і «Нуівон**», і на выпрабаваннях нешта пайшло не так. Альбо ж адыграў чалавечы фактар. Тут варта ўспомніць, што сістэма пажаратушэння - ЛАХ (лодачная аб'ёмная хімічная) - распрацоўвалася ў 60-х і з тых часоў прынцыповых змен не зведала. Яна перыядычна дае збой. Плюс традыцыйныя для расейскіх лодак праблемы з сістэмамі ачысткі і рэгенерацыі паветра. Як, напрыклад, у выпадку з АПЛ «Нерпа» ў 2008 годзе - яшчэ да продажу яе Індыі. Тады праз няправільна перакрыты вентыль у адсекі пачаў паступаць фрэон, у выніку чаго загінулі 20 чалавек і яшчэ 21 падводнік (з 208) пацярпеў. І індыйцы, дарэчы, таксама сутыкаліся з такімі цяжкасцямі.

Гэта значыць, прычынай пажару маглі быць як тэхнічныя недапрацоўкі, так і дзеянні экіпажа, ці ж усе разам. І, як заўсёды, загінулі людзі. «Увесь экіпаж загінуў? Але ж хтосьці патушыў пажар», - можа ўзнікнуць пытанне. На яго таксама ёсць адказ - ён выплывае з паведамлення Telegram-канала Mash, згодна з якім толькі адзін афіцэр памёр у апараце, а астатнія 13 - альбо на шляху ў лякарню, альбо ўжо ў ёй. Гэтыя 13 афіцэраў, атручаныя прадуктамі гарэння, і маглі, як выявілася МА РФ, «самааддана» ліквідаваць узгаранне.

Прычына ж пажару пакуль невядомая. І існуе імавернасць, што пасля расследавання будзе агучаная версія, якая не палохае грамадскасць. У той жа час 2 ліпеня дырэктар дэпартамента ядзернай бяспекі нарвежскага агенцтва радыяцыйнай і ядзернай бяспекі Пер Странд паведаміў агенцтву Reuters, што расейскія ўлады выходзілі на сувязь і паспяшаліся запэўніць, што прычынай інцыдэнту стаў выбух газу. Нарвежская старана, у сваю чаргу, не зафіксавала падвышэння ўзроўню радыяцыі, так што Масква магла і не схлусіць. Але зрабіла гэта пасля паведамлення Reuters, калі Мінабароны РФ заявіла, што, маўляў, ніякім нарвежцам мы аб «расейскім навукова-даследчым глыбакаводным апараце» нічога не паведамлялі. Пытанне ў тым, навошта гаспадару Странду хлусіць. Гэта раз. Два: такая рэакцыя з'яўляецца стандартнай для Масквы, якая ў выпадку няўдачы заўсёды ўсё люта адмаўляе. Добра гэта ілюструе (раз ужо дзецішча HBO і Sky яшчэ на слыху) трагедыя на Чарнобыльскай АЭС.