Эканаміст: Лукашэнку даўно папярэджвалі аб праблемах з пенсіямі

Але ўлады пайшлі дзіўным шляхам.

Надоечы Лукашэнка вымушаны быў прызнаць, што за шэсць гадоў дэфіцыт фонду сацыяльнай абароны насельніцтва вырас у 9 разоў. Пасля гэтага правадыр запатрабаваў ад чыноўнікаў распрацаваць новую сістэму адлічэння ўнёскаў у ФСАН.

Пры гэтым спецыялісты адзначаюць, што ў Беларусі ўлады і так эканомяць на пенсіях для многіх катэгорый насельніцтва, не ўключаючы іх у страхавы стаж.

Так, надоечы міністарка працы і сацыяльнай абароны Ірына Касцевіч адмовілася ўключаць у пенсійны стаж тэрміновую службу ў войску, нягледзячы на ўзмацненне жорсткасці правілаў набору ў новым законе«аб адтэрміноўках».

Што будзе з пенсіямі беларусаў у святле ўсіх гэтых чыннікаў? На пытанні Charter97.org адказвае эканаміст Леанід Злотнікаў.

- Адкуль узялася такая велізарная дзірка ў Фондзе сацыяльнай абароны насельніцтва? Бо ў яго плацяць усе - нават ІП, якія працуюць у нуль або ў страту…

- Тут дзейнічае некалькі чыннікаў. Самы галоўны з іх – змяненне структуры насельніцтва. Колькасць працоўных прапарцыйна колькасці пенсіянераў скарачаецца. Гэты працэс адбываецца не толькі ў Беларусі, але і ў многіх краінах Еўропы.

Для таго, каб было простае ўзнаўленне насельніцтва, кожная жанчына павінна нараджаць крыху больш за 2-х дзяцей. Але нараджальнасць у Еўропе і Беларусі цяпер вагаецца на ўзроўні 1,3-1,5 дзіцяці на сям'ю. Гэты працэс - работнікаў становіцца ўсё менш, а пенсіянераў усё больш –і дзе ўжо два дзесяцігоддзі.

Пра гэта Лукашэнку папярэджвалі ўжо вельмі даўно: яму паведамлялі і міністр працы, і іншыя дзяржаўныя службоўцы, адказныя за сацыяльнае забеспячэнне ў Беларусі. Але Лукашэнка ніякіх пастаноў не прымаў.

І калі пасля 2014 года пачаўся дэфіцыт Пенсійнага фонду, воляй-няволяй проста падоўжылі час, які чалавек павінен прапрацаваць для атрымання пенсіі - гэта значыць паднялі пенсійны ўзрост.

Прайшоў час – і стала відавочна, што павышэнне пенсійнага ўзросту на два гады ўжо не дапамагае. І далей сітуацыя будзе пагаршацца.

- Але ў краінах Еўропы неяк жа справіліся з наступствамі натуральнага старэння насельніцтва. У чым сакрэт?

- Сапраўды, такія ж дэмаграфічныя праблемы ёсць і нашых еўрапейскіх суседзяў - у Латвіі, Літвы і гэтак далей. Але там пастанавілі пайсці іншым шляхам.

Яны праводзяць пенсійную рэформу, якая ўводзіць некалькі частак пенсіі: адна частка – сацыяльная, іншая залежыць ад стажу працы, трэцяя – ад ашчадку саміх работнікаў. Гэта значыць, уводзіцца і частка ашчаджальнай пенсіі. Самая ўдалая рэформа была праведзена ў Латвіі.

У Беларусі ж гэтыя праблемы доўга не развязвалі, а потым прынялі часовую «пастанову», якой дастаткова на 4-5 гадоў.

- Вы назвалі дэмаграфічны чыннік. Што яшчэ паўплывала на бядотны стан ФСАН у Беларусі?

– Другі чыннік - гэта тое, што пагаршаецца эканамічная сітуацыя.

Мы ведаем, што адбываецца падтрымка неэфектыўных дзяржпрадпрыемстваў, якая патрабуе велізарных рэсурсаў – дзесьці блізу 2-х мільярдаў даляраў са звесткі за мінулы год. І гэтыя субсідыі растуць: бо замест рэформаў захоўваецца неэфектыўная вытворчасць. І ў выніку нарастае дэфіцыт сродкаў на падтрымку сацыяльнай сістэмы агулам - не толькі пенсіянераў.

Пры гэтым дэфіцыт сродкаў нарастае нягледзячы на рост замежных завінавачанасцяў, якія запланавана павялічваюцца на мільярд даляраў за год. Сістэма не рэфармуецца - і яе галоўныя праблемы ніяк асабліва не разглядаюцца. У тым ліку і праблема браку сродкаў для пенсійнага фонду.

Падвышэнне пенсійнага ўзросту - гэта толькі паўмера, якая не дапаможа, калі будзе існаваць гэтая эканамічна неэфектыўная сістэма.

- Як вы пракаментуеце адмову Касцевіч уключаць у страхавы стаж вайскоўцаў тэрміновую службу? Бо чалавек ідзе служыць не на сваё жаданне, асабліва пасля ўзмацнення жорсткасці закона аб наборы?

- Сапраўды, тут з віны дзяржавы чалавек пазбаўляецца страхавога стажу. Пры гэтым афіцэрам пенсія налічваецца паводле іншага прынцыпу, чым цывільным.

А хлопцы, якія ідуць служыць тэрміновую службу, не трапляюць ні да афіцэраў, ні да грамадзянскіх. Я бачу такі варыянт развязання гэтага пытання: тэрміновую службу трэба ўключаць у працоўны стаж, як і службу афіцэраў. Якая розніца – бо і тыя, і іншыя аддаюць свой час службе ў войску.

Але, на жаль, мы з вамі не прымаем такіх пастаноў.

Агулам, як толькі будзе ўведзена прафесійнае войска і служба паводле кантракту з добрым заробкам, гэта пытанне адпадзе само па сабе.

Беларускія ўлады цяпер спрабуюць тушыць пажар, які можна было прадухіліць даўным-даўно. Трэба было ўсе гэтыя рэформы правесці, як у той жа Латвіі, яшчэ ў канцы 1990-х, але Лукашэнка заплюшчваў на гэта вочы і давёў усё да такога стану, калі добрых пастаноў можа ўжо і не быць.

- Акрамя жаўнераў, у Беларусі ёсць яшчэ некалькі катэгорый, чыю працу не ўключаюць у пенсійны стаж. Гэта бацькі, якія знаходзяцца ў «дэкрэце», людзі, якія даглядаюць хворых і нямоглых сваякоў, студэнты ВНУ. Як развязаць праблему гэтых людзей, якія паводле новых правіл трапляюць у «пастку страхавога стажу»?

- Гэта можна развязваць па-рознаму: за кошт высокіх сацыяльных дапамог, выплаты кампенсацый, фармавання сістэмы сацыяльнага капіталу. Нарэшце, за кошт вяртання гэтым людзям пенсійнага стажу.

Але зноў жа, мы з вамі не разглядаем гэтыя пытанні. А ўрад не разгледзеў іх своечасова – таму цяпер будзе вельмі складана ўсё выпраўляць.

Разумееце, які парадокс: усё залежыць ад эканомікі. Можна знайсці развязанне для гэтых катэгорый насельніцтва, а прыйдзе час - і ўсе будзем галодныя. Таму што беларуская эканоміка дае вельмі мала сродкаў да існавання, яна паволі старэе, становіцца зусім ужо неэфектыўнай у параўнанні з іншымі краінамі.

Калі будзе заставацца такая ж мадэль эканомікі - ніякага развязання для праблем пенсіянераў знойдзена не будзе. Развязанне - не ў тым, каб падзяліць, меншы пірог. А ў тым, каб павялічыць гэты пірог, каб ВУП рос.

Я як эканаміст ведаю: эканоміка павінна расці - і тады ўсё будзе развязана. І тады не толькі знікнуць праблемы з пенсіямі, але і можа быць уведзены базавы безумоўны даход нават для тых, хто не працуе – як, напрыклад, падчас экспэрыменту, які праводзіцца ў Фінляндыі.

Цяпер ва ўсім свеце людзі пачынаюць працаваць менш, працоўны дзень скарачаецца. На змену чалавечай працы прыходзяць робаты: праз 4-5 гадоў ва ўсім свеце, напрыклад, у лёгкай прамысловасці будзе вельмі мала работнікаў. А цяпер гэтая галіна, якая патрабуе вельмі шмат цяжкай жаночай працы.

Калі глядзець шырока, то для разгляду беларускіх праблем патрэбныя зусім іншыя падыходы. Але ў нас далей думаюць толькі пра тое, як сёння развязаць нейкую асобную праблему. Карацей кажучы: жывем без цара ў галаве. Ва ўладзе сабраліся папулісты, якія не хочуць вывучаць нават азбуку эканомікі і не разумеюць, як яна працуе.

Адсюль і ўсе праблемы. Улады не разумеюць: задача не ў тым, каб падзяліць, а ў тым, каб стварыць.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com