Экспэрты аб ядзерным выбуху ў Расеі: Ёд людзям не дапаможа

Расейскія ўлады павінны падаць усю інфармацыю аб НЗ на сакрэтным палігоне.

З рэдакцыяй «Новой газеты» звязаўся Бруна Шарэйрон, дырэктар лабараторыі CRIIRAD — няўрадавай камісіі ў пошуку незалежнай інфармацыі аб радыеактыўнасці, якая была створаная ў Францыі пасля Чарнобыльскай катастрофы. Спадар Шарэйрон выказаў асцярогі што да рэальных маштабаў радыяцыйных выкідаў, якія адбыліся ў выніку выбуху на палігоне блізу Нёнаксы (Архангельская вобласць).

Шарэйрон заклікаў звярнуць асаблівую ўвагу на даклад CRIIRAD, апублікаваны 14 жніўня.

Там паведамілі, што адразу ж пасля атрымання навіны аб выбуху (які забраў 7 жыццяў) правялі «цэлы шэраг даследаванняў і праверак».

«Мадэляванне, выкананае CRIIRAD», «паказала, што калі радыеактыўныя рэчывы былі выкінутыя (8 жніўня) аб 11.50 паводле мясцовага часу (адміністрацыя Северадзвінска заяўляла, што менавіта ў гэты час датчыкі зафіксавалі «кароткачасовае падвышэнне радыяцыйнага фону». - Ю. С.), то яны павінны былі быць перанесеныя на ўсход і, значыць, у Северадзвінск, размешчаны ў 30 км на ўсход ад Нёнаксы».

У CRIIRAD таксама мяркуюць, што іх «падазрэнні» аб «магчымай сувязі паміж павышэннем узроўню гама-выпраменьвання» і выпрабаваннямі «новай крылатай ракеты з ядзернай энэргетычнай устаноўкай 9M730 «Буравеснік», «прадстаўленай у сакавіку 2018 года Уладзімірам Пуціным», — «відавочна, пацвярджаюцца».

Французскія экспэрты тлумачаць, што, калі гэта так, то характарыстыка «ракета з ядзернай энэргетычнай устаноўкай" можа азначаць:

«Выкарыстоўваецца энэргія, якая выпрацоўваецца радыеактыўнай крыніцай.

Выкарыстоўваецца энэргія, якая выдаткоўваецца рэакцыямі дзялення ўнутры ядзернага рэактара»

Камісія ў пошуку незалежнай інфармацыі аб радыеактыўнасці мяркуе, што «больш імаверная першая гіпотэза», але ў кожным з гэтых выпадкаў, «няхай гэта будзе радыеактыўная крыніца або ядзернае паліва, адбыўся выбух радыеактыўнага матэрыялу — таму для вывучэння рэальнай шкоды «прычыненай здароўю людзей і навакольнаму асяроддзю, неабходна дбайнае даследаванне ўсіх параметраў. А пакуль што - «усе афіцыйныя заявы зводзяцца да адсутнасці ўсякай радыелагічнай рызыкі, але пры гэтым не прыводзяцца лічбы, якія б гэта даводзілі».

«Нешматлікія наяўныя лічбы тычацца толькі вонкавага ўздзеяння» (CRIIRAD спасылаецца на начальніка аддзела грамадзянскай абароны адміністрацыі Северадзвінска Валянціна Магамедава, які заявіў, што ўзровень радыяцыі падняўся да 2 мікразіверт за гадзіну цягам 30 хвілін, гэта ў 20 разоў вышэй за норму, а таксама Greenpeace Russia, дзе кажуць, што такое перавышэнне назіралася як мінімум цягам гадзіны).

«Калі гаворка ідзе толькі аб вонкавым апрамяненні, то ўздзеянне сапраўды з'яўляецца вельмі нязначным (ва ўсякім выпадку, у некалькіх дзясятках кіламетраў ад месца выбуху), але як наконт унутранага апраменьвання?» - задаюцца пытаннем спецыялісты CRIIRAD, падкрэсліваючы, што пры наяўных звестках нельга ўстанавіць, якое ўздзеянне зазналі людзі, што знаходзіліся паблізу выбуху, і якую рызыку яны могуць яшчэ зазнаць у выпадку невыканання неабходных захадаў бяспекі.

«Нельга здавольвацца паказчыкамі магутнасці дозы, трэба абавязкова ведаць тып (ы) радыенукліду (аў), сумарную іх актыўнасць у ракеце і ў паветры, якім дыхалі людзі ў розных зонах паразы, - гаворыцца ў дакладзе. — Неабходна таксама пераканацца ў тым, што ніхто не мог ужываць ежу, забруджаную радыеактыўнымі адкладамі на зямлі і на вадзе».

Бруна Шарэйрон падкрэслівае, што ў гэтым выпадку не ідзе гаворкі аб маштабнай катастрофе — «ніякага Чарнобыля або Фукусімы», — але для мясцовых жыхароў небяспека можа быць сур'ёзнай: радыенукліды, якія выкарыстоўваюцца ў крыніцах энэргіі, — гэта «вельмі магутныя выпраменьвальнікі».

«Напрыклад, плутоній-238 і палоній-210 з'яўляюцца высокарадыетаксічнымі альфа-выпраменьвальнікамі, як толькі пранікаюць у тканіны», «асабліва пры ўдыханні».

І, нарэшце, ёсць яшчэ адзін найважнейшы нюанс, на якім намагаюць спецыялісты камісіі: згаданыя радыенукліды «часцей за ўсё маюць нізкаінтэнсіўныя гама-выпраменьванні: нізкае — для амерыцыя-241; вельмі нізкае — для плутонію-238, ізатопаў 142 і 144 цэрыю; нулявое — для палонія-210 (ім быў атручаны Аляксандр Літвіненка-заўв. рэд.) і стронцыю-90».

А гэта значыць, што нават калі адзін з гэтых радыенуклідаў будзе рассеяны выбухам, «уздзеянне на ўзровень гама-выпраменьвання, вымераны датчыкамі, застанецца абмежаваным ці нават нулявым», — падкрэслівае Бруна Шарэйрон. Пры гэтым насамрэч узровень забруджвання можа быць вельмі значным.

«У гэтым кантэксце» 20-кратнае перавышэнне радыяцыйнага фону, якое было адзначанае ўладамі, «можа сведчыць пра надзвычай высокім узровень забруджвання паветра», — выказваюць асцярогу ў CRIIRAD і заклікаюць расейскія ўлады «апублікаваць звесткі аб радыеактыўнай крыніцы, якая выкарыстоўвалася ў ракеце», «прадставіць інфармацыю пра месцазнаходжанне выпрабавальнай пляцоўкі» і «умовах рассейвання радыеактыўнага матэрыялу падчас выбуху».

«Самыя цяжкія абломкі ўпалі паблізу месца выбуху, але некаторыя з іх маглі выпарыцца і быць перанесенымі на вялікія адлегласці», - мяркуюць у CRIIRAD.

Экспэрты Камісіі ў пошуку незалежнай інфармацыі аб радыеактыўнасці заклікаюць расейскія ўлады вызначыць (і апублікаваць) усе зоны заражэння і, у выпадку неабходнасці, правесці іх дэзактывацыю.

Бруна Шарэйрон заклікае мясцовых жыхароў «дамагацца ад уладаў поўнай інфармацыі» аб наступствах выбуху, а пакуль на ўсялякі выпадак выконваць мінімальныя захады засцярогі: не есці мясцовыя садавіну і гародніну (асабліва капусту і салату), якія былі на адкрытай прасторы ў дзень выбуху, і не піць мясцовае малако -пакуль не стануць вядомыя вынікі аналізу глеб.

Нарэшце, дырэктар лабараторыі CRIIRAD пракаментаваў паведамленні аб тым, што мясцовыя жыхары скупляюць у аптэках таблеткі стабільнага ёду і лекі, якія яго ўтрымліваюць. «Гэта наўрад ці нешта дасць у гэтым выпадку», - кажа Шарэйрон. «Паглынанне стабільнага ёду ніяк не ўплывае на забруджванні, выкліканыя радыеактыўнымі ізатопамі плутонію, палонію, амерыцыю, цэрыю...ці новага ядзернага паліва», — падкрэсліваюць спецыялісты CRIIRAD.