«Дыплом аб заканчэнні пачатковай школы - сумленная столь для 90% выпускнікоў»

Колькі напраўду «каштуе» беларускі атэстат?

Пра гэта onliner.by распавёў Яўген Лівянт - выкладчык матэматыкі і фізікі, сузаснавальнік цэнтра «100 балаў»:

- Не так даўно міністр адукацыі заявіў, што ў Беларусі будзе ўведзеная ўсеагульная сярэдняя адукацыя. Гэты рашучы крок ужо ўпісаны ў праект новай рэдакцыі Кодэкса аб адукацыі і будзе разгледжаны парламентарыямі. Усеагульная адукацыю пагалоўна! Ну чым не падстава для радасці? Выдатная навіна, усяляе веру ў будучыню нашых дзяцей і ўрачыстасць сацыяльнай справядлівасці. Не спяшайцеся радавацца, я цяпер пачну псаваць вам настрой. Усё не так цудоўна, як здаецца на першы погляд.

Для пачатку трэба сказаць, што я не зусім зразумеў сутнасць вызначанай рэформы. Яшчэ тыдзень таму я быў упэўнены, што ўсеагульная сярэдняя адукацыя ў краіне ёсць і так, для гэтага не патрабуецца падключаць парламент і рэдагаваць Кодэкс аб адукацыі. Я чалавек ужо немалады і памятаю, што Савецкі Саюз перайшоў на ўсеагульную сярэднюю адукацыю яшчэ ў 1974 годзе. Магчыма, я нешта прапусціў? Як профільныя класы закрывалі - памятаю, як іспыты ў гімназіі касавалі - памятаю, як дзесяцібальную шкалу ўводзілі - памятаю, а вось як усеагульную сярэднюю адукацыю касаваі - не памятаю.

Так што, фактычна, заява аб пераходзе на ўсеагульную сярэднюю адукацыю падобная на загад сонцу «ўстаць!», які вядомы прапаршчык з анекдота аддаваў свяцілу, выйшаўшы раніцай на балкон. Толькі мэты ў прапаршчыка і міністра, хутчэй за ўсё, розныя. Прапаршчык хацеў пацешыць сваё самалюбства, а міністр... Шчыра кажучы, што хацеў сказаць міністр, я чарговым разам зразумець не змог.

Пра што кажуць факты? Пра тое, што дзевяць школьнікаў з дзесяці да выпускнога іспыту не ведаюць на памяць ніводнага верша, не могуць узгадаць ніводнага фізічнага закона або геаметрычнай тэарэмы, не маюць паняцця аб самых вядомых гістарычных дзеячах або геаграфічных аб'ектах. Гэта не галаслоўныя сцвярджэнні, мы праводзілі шматлікія эксперыменты, у тым ліку і з чытачамі Onliner, - вынікі былі сумныя.

Калі задумацца, сярэдняя адукацыя павінна гарантаваць як мінімум выкананне нейкіх стандартаў, гэта значыць, наяўнасць у маладзёна пэўных ведаў, уменняў і навыкаў. Але, відаць, незваротныя працэсы запусціліся. Спытаў нядаўна вучня адзінаццатага класа, ці зможа ён раскрыць дужкі. Ён развёў рукі ў бакі, адлюстраваў далонькамі дзве дужкі і паказаў: «Вось гэтую (правую) я яшчэ адкрыю, але вось з гэтай (левай) - праблемы»...

Атрымаць сярэднюю адукацыю сёння, дакладней, атэстат, наогул не праблема. Правільна паказаў міністр, што гэты дакумент выдаюць у школе, каледжы, прафесійным ліцэі... Адсутнасць сярэдняй адукацыі па сучасным КЗаП (працоўным кодэксам) наўрад ці дазволіць вам уладкавацца практычна на ўсякую прыстойную працу. Больш за тое, каб зрабіць хоць бы адзін крок у прафесійнай кар'ернай лесвіцы, ужо патрэбны дыплом аб вышэйшай адукацыі.

І вось што я хачу сказаць. Можна патрабаваць, каб кожны дворнік у краіне скончыў магістратуру. Можна заявіць пра тое, што мы - самы адукаваны народ ва ўсім свеце, і ўвесь свет нават здзіўлена будзе цокаць языком: «Вось гэта малайцы! Столькі грошай укладаюць у навучанне сваіх дзяцей». Але давайце нарэшце ўцямім: нікому, акрамя міністра адукацыі і статыстычнага камітэта, не важна, колькі атэстатаў атрымалі маладыя беларусы. Важна толькі тое, чаго гэтыя атэстаты вартыя.

Міфічная сярэдняя адукацыю, міфічная вышэйшая адукацыя... У нас у краіне ў адной з самых важных сфер жаданне прэзентаваць прыгожую форму ўсё часцей перамагае імкненне напоўніць яе годным зместам. А ў рэальнасці, на выхадзе толькі веды, атрыманыя ў пачатковай школе, і то не ва ўсіх.

Што мы маем у сухім астатку? Фармальна - мы атрымліваем справаздачу аб усеагульнай сярэдняй адукацыі (заўважце - гэты тавар ужо «прыпсаваны», яго нам урачыста ўручаюць чамусьці паўторна). Праблема ў тым, што калі раней, у 70-х мінулага стагоддзя, гэта сярэдняя адукацыя сапраўды мела вагу і форма адпавядала зместу, то сёння атэстат - гэта форма без зместу. Фактычна, узровень адукацыі выпускнікоў сучасных школ адпавядае ведам, якія даюць у пачатковых класах, не больш. Гэта значыць, ён сёння адкаціўся назад, нават далей мяжы паўвекавой даўнасці.