Rzeczpospolita: Пуцін у крызісе

Чым небяспечныя для Крамля моцныя Польшча і Украіна.

Уладзімір Пуцін расстаўляў, расстаўляе і прадоўжыць у будучыні расстаўляць пасткі, імкнучыся злавіць у іх Украіну (і не толькі яе адну). Такая ягоная натура, у якой злучаецца манія велічы Кацярыны II і тэмперамент князя Рыгора Пацёмкіна, які стаў яе мужам — заваёўніка Крыма і князя Таўрыцкага, запраўленыя больш сучасным савецкім соусам сталінізму. Пра гэта ў сваім артыкуле для Rzeczpospolita (пераклад – «Международный курьер») піша былы пасол Польшчы ва Украіне (2016-2019) Ян Пекла.

Гэта эклектычнае эпігонскае тварэнне, пуцінізм, увойдзе ў гісторыю як аўтарскі праект дзейнага расейскага прэзідэнта, які стварыў гібрыд царскага і савецкага імперыялізму з налётам постсавецкай настальгіі. Для паўнаты поспеху яму не стае галоўнай жамчужыны ў кароне - Украіны, якая ўжо некаторы час таму вызвалілася ад кантролю Масквы і пачала дрэйфаваць у бок Захаду. Без духу праваслаўнай Кіеўскай Русі Расея зможа здавольвацца толькі ценем былой велічы.

Небяспечны музей

Крэмль, імкнучыся дамагчыся сваёй мэты, спрабаваў рэактываваць вядомы з гісторыі праект «Наваросія», але, нягледзячы на анэксію Крыма і стварэнне непаўнавартасных «народных рэспублік» на Данбасе, план праваліўся. Яго правядзенню ў жыццё перашкодзілі ўпартасць і патрыятызм украінцаў. Якія паспелі прывыкнуць да сваёй незалежнасці. Не здолела Расея стварыць і «Наварасійскі калідор» у Крым, таму ёй давялося ўзяць акупаваны паўвостраў на забеспячэнне і, каб прадэманстраваць свету дасягненні расейскай інжынернай думкі, пабудаваць мост праз Керчанскую пратоку, на якім нядаўна запусцілі чыгуначную галінку.

Масква таксама не стала трэцім Рымам або Новым Ерусалімам. Хутчэй, акурат наадварот: прызнанне Канстанцінопалем, а потым грэкамі і патрыярхам Александрыйскім і ўсяе Афрыкі аўтакефаліі Украінскай Праваслаўнай Царквы прывяло да значнага паслаблення пазіцыі РПЦ.

Расея са сваёй архаічнай нэаімперскай палітыкай, адсталай, якая абапіраецца на экспарт сыравінных рэсурсаў эканомікай, імкненнем адгарадзіцца ад свету і запусціць унутраны Інтэрнэт, ператвараецца ў музей. На жаль, гэты музей валодае ядзерным арсеналам і ўяўляе небяспеку для сваіх суседзяў, Еўропы і свету.

Нядаўна пуцінская Расея перажыла яшчэ адну серыю правалаў. Спачатку ў верасні з'явілася рэзалюцыя Еўрапейскага парламента з нагоды 80-й гадавіны пачатку Другой сусветнай вайны, якая асуджае пакт Молатава-Рыбентропа. Потым ЕЗ падоўжыў дзеянне санкцый за анэксію Крыма і напад на Данбас, а далей ЗША ўвялі абмежавальныя захады супраць кампаній, якія займаліся будаўніцтвам газаправода «Паўночная плынь — 2», што затармазіла рэалізацыю гэтага праекта, які ўжо набліжаўся да заканчэння (такія сітуацыі заўсёды самыя балючыя).

Праз допінгавы скандал расейскім спартоўцам забаранілі на чатыры гады браць удзел у міжнародных спаборніцтвах. Сустрэча ў «нармандскім фармаце» таксама не прывяла да ажыццяўлення сцэнару, які маляваў сабе Крэмль. Украінскі бок заняў выразную пазіцыю ў дачыненні да «чароўнай» формулы Штайнмаера: спачатку вывад узброеных фармаванняў і вайсковай тэхнікі з акупаваных тэрыторый і перадача Кіеву кантролю над мяжой, і толькі потым выбары на Данбасе.

Апроч іншага Расеі давялося змірыцца з паразай у Стакгольмскім арбітражы, які разглядаў пазовы «Нафтагаза» супраць «Газпрома», і пагадзіцца прадаўжаць транзіт газу праз украінскую тэрыторыю, каб не перарываць пастаўкі ў ЕЗ. Поспехаў не ўдалося дамагчыся і ў інтэграцыі Беларусі з РФ. Відавочна, Лукашэнка надаваў усё больш актыўны супраціў, баючыся (напэўна справядліва) цалкам пазбавіцца ўлады.

Крамлёўскія ўрачыстасці

Нядзіўна, што праз гэтыя паразы Пуцін вызначыў зноў адкрыць фронт «гістарычнай вайны». На гэты раз удар наняслі па Польшчы, якую Пуцін абвінаваціў у антысемітызме, пляценні інтрыг з Гітлерам і правакаванні Другой сусветнай вайны. У выніку расейскага амбасадара выклікалі ў польскае МЗС, а прэм'ер Маравецкі (Mateusz Morawiecki) парыраваў на абвінавачванні Пуціна, назваўшы іх «хлуснёй», што пачулі і пракаментавалі вядучыя сусветныя СМІ.

Гэтыя дзеянні Масквы можна назваць падрыхтоўкай глебы для шыкоўных крамлёўскіх урачыстасцяў з нагоды 75-й гадавіны перамогі над фашызмам (з якім у 1939 годзе савецкая Расея ахвотна ўклала саюз, каб падзяліць польскую дзяржаву). У гэтай галіне поспехаў Пуціну дамагчыся таксама, відавочна, не ўдалося. Тут варта працытаваць лапідарнае выказванне амбасадара Нямеччыны ў Варшаве Рольфа Нікеля (Rolf Nikel): «Федэральны ўрад займае выразную пазіцыю. Ён уважае, што пакт Молатава-Рыбентропа служыў падрыхтоўкай да злачыннай наступальнай вайны гітлераўскай Германіі супраць Польшчы, у жорсткім раздзеле якой разам з немцамі ўзяў удзел СССР».

Варта адзначыць, што пасля таго, як з Украіны бег карумпаваны прэзідэнт Януковіч, а Кіеў прыняў курс на еўрапейскую інтэграцыю, Пуцін выстаўляў супраць яе абвінавачванні, якія нагадваюць тыя, якія ён цяпер выстаўляе на адрас Польшчы. Тады, са слоў Масквы, уладу захапіла «фашысцкая хунта», а Пуцін наважыў дапамагчы данбаскім сепаратыстам праз пагрозы, звязаныя з «фашыствуючымі бандэраўцамі». У гэтай расейскай прапагандзе выразна счытвалася і счытваецца адсылка да сталінскага міфа часоў Айчыннай вайны аб гераічнай барацьбе Савецкай Арміі з фашызмам. Тыя, хто спрабаваў яго пахіснуць, зразумела «абаранялі фашыстаў» ці самі прызначаліся Расеяй такімі. Крэмль, як мы бачым, уключыў Украіну і Польшчу разам з краінамі Балтыі ў лік сваіх ворагаў, якіх варта выкрываць на вачах усяго свету.

Перспектыва сяброўства ў ЕЗ

Украіна — вялікі і важны са стратэгічнай пункту гледжання ўсходні сусед Польшчы, з якім нас аб'ядноўвае гісторыя і культура. Мы разам былі ў мінулым прадметам імперыялістычных гульняў вялікіх дзяржаў, губляючы незалежнасць і шанцы на фармаванне моцнай дзяржаўнасці. Захопнікі і акупанты сеялі варожасць паміж палякамі і ўкраінцамі, што часцяком прыводзіла да росту ўзаемнага недаверу і канфліктаў.

Для Расеі, а потым Савецкага Саюза падпарадкаванне Украіны і паслабленне польскай дзяржаўнасці было стратэгічнай мэтай, бо толькі ў такіх варунках крамлёўскія кіраўнікі маглі стварыць падмурак для ўласнай звышдзяржавы і распаўсюдзіць свой уплыў на ўвесь Усход і цэнтр нашага кантынента. Гэтай мэты яны дамагліся пасля Другой сусветнай вайны, калі на пастанову антыгітлераўскай кааліцыі на Ялцінскай канферэнцыі Масква атрымала «ліцэнзію на валадарства» ва Усходне-Цэнтральнай Еўропе і на тэрыторыі Усходняй Нямеччыны.

2 снежня 1991 года Польшча першай у свеце прызнала незалежнасць Украіны. Польскія эліты ўсведамлялі важнасць такой пастановы, а Варшава ў сваёй усходняй палітыцы з таго моманту заўсёды ўлічвала ролю Кіева на зменлівай палітычнай мапе Еўропы. Палякі масава на загад сэрца падтрымлівалі ўкраінцаў як падчас «аранжавай рэвалюцыі», так і пазней — падчас «рэвалюцыі годнасці», што вынікала з супольнасці нашага досведу і ідэй польскай «Салідарнасці».

Дзесяць гадоў таму Польшча ва ўзаемадзеянні са Швэцыяй прапанавала ініцыятыву «Усходняе партнёрства», якая стала элементам еўрапейскай палітыкі суседства. Праграма мела на ўвазе, што Украіна, Беларусь, Малдова, Грузія, Арменія і Азербайджан атрымаюць падтрымку ў рамках працэсу інтэграцыі з ЕЗ. Зацікаўленым краінам прапаноўваўся пакет дапамогі і пагадненне аб асацыяцыі. «Усходняе партнёрства» павінна было, на задуму, стаць процівагай Саюзу для Міжземнамор'я (у яго рамках Еўразвяз дапамагае сваім паўднёвым суседзям) і звярнуць увагу Брусэля на ўсходніх суседзяў, якім пагражае нэаімперская расейская палітыка.

Уключэнне «Усходняга партнёрства» ў афіцыйную праграму еўрапейскай палітыкі стала поспехам польскай дыпламатыі і дазволіла рэалізаваць на пляцоўцы ЕЗ важныя задачы. За гэтыя дзесяць гадоў, выкарыстоўваючы еўрапейскую «мяккую сілу», удалося падпісаць пагадненні аб асацыяцыі з Малдовай, Грузіяй і (у значна больш драматычных абставінах) Украінай. Польшча зацікаўленая ў тым, каб апошняя паспяхова інтэгравалася з еўраатлантычнымі структурамі і, як краіны Заходніх Балкан, атрымала перспектыву сяброўства ў Еўрапейскім Звязе і NATO. Толькі так (тут можна ўзгадаць у тым ліку прыклад Польшчы) можна падштурхнуць украінцаў да правядзення глыбокіх сістэмных рэформаў, якія могуць выявіцца балючымі для грамадства.

Усходні вектар заўсёды быў для нашай краіны прыярытэтным, і няма ніякіх падстаў меркаваць, што сітуацыя можа змяніцца. Асноўную небяспеку для Польшчы, Украіны, Еўропы і ўсходняга флангу NATO прадстаўляе цяпер пуцінская Расея і яе нэаімперская палітыка. У сваю чаргу, поспехі Кіева, які карыстаецца падтрымкай Захаду, ствараюць шанцы на тое, што працэс змен пачнецца і ў Расеі. Крамлёўскія эліты ўсведамляюць гэта і таму, абуджаючы дэманаў сепаратызму і фашызму, а таксама пагражаючы непасрэдным ваенным уварваннем, яны імкнуцца дэстабілізаваць сітуацыю як у краіне, якая ляжыць на Дняпры, так і ва ўсім яе рэгіёне.