Чаму дэмаграфічная палітыка ўладаў зазнала паразу?

Такой нізкай нараджальнасці ў Беларусі не было з 1945 года.

У 2019 года ў Беларусі, паводле папярэдніх звестак, нарадзілася 87 851 дзіця. І гэта антырэкорд: нараджальнасць не была такой нізкай з 1945 года.

Tut.by спытаў у экспэрта, чаму павелічэнне дапамог не дапамагае павысіць нараджальнасць, якія захады маглі б выявіцца больш эфектыўнымі і чым зніжэнне нараджальнасці пагражае нашай эканоміцы.

Акадэмічная дырэктарка даследчага цэнтра BEROC Кацярына Барнукова адзначае, што нараджэнне дзяцей, як правіла, звязанае з фінансавымі і часовымі стратамі.

- Усе гэтыя гады дзяржава ішла на стымуляванне нараджальнасці менавіта праз кампенсацыю фінансавых страт. І нейкі час гэта працавала, хоць трэба сказаць, што ўнёсак у першую чаргу ўсё ж зрабіў эканамічны рост. Так, у 2000-х нараджальнасць пачала аднаўляцца пасля спаду 1990-х, - каментуе Кацярына Барнукова. - У нейкі момант эканамічны рост запаволіўся, і тады дзяржава пачала завальваць нас грашыма ў выглядзе розных дапамог. Але такі падыход спрацаваў у першую чаргу для самых уразлівых слаёў насельніцтва, дзе фінансавае пытанне стаіць вельмі востра і можа быць перашкодай да нараджэння дзяцей. Мы ўбачылі, што нараджальнасць рэагуе на павелічэнне дапамог у першую чаргу ў сельскай мясцовасці, дзе жанчынам часам бывае больш выгадна сядзець у дэкрэце, чым працаваць.

«Дапамога большая за заробак, вось і нараджаюць». Як выплаты на дзяцей могуць загнаць у «пастку беднасці»

На думку экспэрткі, далейшае падвышэнне дапамог таксама ўплывацьме ў першую чаргу на тых, хто жыве ў сельскай мясцовасці і невялікіх населеных пунктах.

- Але моладзі там засталося вельмі мала, і таму эфектыўнасць такога захаду невялікая, - канстатуе Кацярына Барнукова.

Разам з тым аб кампенсацыі часавых выдаткаў на выхаванне дзяцей дзяржава пакуль задумваецца ў меншай ступені.

- Гэта тры гады дэкрэта, якія для многіх жанчын выяўляюцца практычна непазбежнымі. Садкоў, гатовых прымаць дзяцей да трох гадоў, не стае, бабулі таксама працуюць, - тлумачыць Кацярына Барнукова. - У выніку жанчыне нічога не застаецца, акрамя як тры гады сядзець дома з дзіцем. Для кагосьці гэта можа адыграць ролю ў прыняцці пастановы аб нараджэнні дзяцей. Магчыма, для часткі жанчын, асабліва тых, хто жыве ў буйных гарадах, больш эфектыўнымі выявілася б захады кампенсацыі часавых выдаткаў, а не фінансавых.

Экспэртка тлумачыць, што гэта «не азначае, што трэба адабраць ва ўсіх дапамогі, проста іх трэба пакінуць для тых, каму яны патрэбныя больш».

- У сваю чаргу, дзяржава павінна падумаць, як развіваць інфраструктуры дзіцячых садкоў, якія маглі б узяць у тым ліку дзяцей да 3 гадоў. Напрыклад, спрасціць функцыянаванне прыватных дзіцячых садкоў, дазволіць надомныя садкі на 4-5 дзяцей, як, напрыклад, у Нямеччыне. Гэта ўсё магло б прынесці краіне дадатковыя эканамічныя плюсы, бо жанчыны былі б больш інтэграваныя ў эканоміку, - кажа Кацярына Барнукова. - Яшчэ адзін варыянт - паўнавартасны аплачаны бацькоўскі адпачынак у доглядзе за дзіцем хаця б на месяц, а не два тыдні за свой кошт, як цяпер.

«У сістэме дзяржпадтрымкі паступова з'явіцца маса праблем»

Са слоў Кацярыны Барнуковай, з эканамічнага пункту гледжання самае дрэннае ў зніжэнні нараджальнасці палягае ў тым, што «праз 20 гадоў у нас будзе менш людзей, якія выходзяць на рынак працы».

- Гэта азначае - менш людзей, якія змогуць працаваць і ўдзельнічаць у эканоміцы, а таксама плаціць унёскі у Фонд сацабароны, каб фінансаваць войска пенсіянераў. То бок, у сістэме дзяржпадтрымкі паступова з'явіцца маса эканамічных і фінансавых праблем, - кажа экспэртка.

Каб згладзіць гэтыя негатыўныя эфекты, акрамя стымулявання нараджальнасці дзяржаве варта было б пайсці і на іншыя крокі, прапануе Кацярына Барнукова.

- Па-першае, ствараць умовы, каб людзі сталага веку маглі як мага даўжэй заставацца на рынку працы. І не толькі дырэктыўнымі метадамі накшталт падвышэння пенсіённага ўзросту, але і больш рынкавымі, каб у людзей была матывацыя працаваць нават па дасягненні пенсійнага ўзросту. А па-другое, прыцягваць мігрантаў у якасці працоўнай сілы, якая ў нас не нарадзілася, - падсумоўвае экспэртка.