Беларусы дамагліся шмат чаго
12- Лілія Шаўцова
- 2.10.2020, 12:25
- 94,620
А Лукашэнка страціў усё.
«Шэф, усё прапала, усё прапала!»
Гэты мем з «Брыльянтавай рукі» можа стаць прыпевам «плакальшчыкаў па рэвалюцыі», якія выстаўляюць тэорыі з нагоды Хабараўска і Беларусі. Яны спачуваюць пратэстам. Але яны бачаць, што ні хабараўскі, ні беларускі пратэсты не дамагліся сваёй мэты. Адсюль іх стогны: усё бессэнсоўна; мірны пратэст не можа перамагчы і сябе дыскрэдытуе. Рэвалюцыя без гвалту і ахвяр з боку дэманстрантаў асуджаная - паўтараюць «плакальшчыкі» з бяспечнага далёкага краю.
Сапраўды, хабараўцы не прымусілі Маскву вярнуць ім губернатара Фургала. Не дасягнуў мэты беларускі пратэст: Лукашэнка застаўся, узурпаваў уладу.
Але ці значыць гэта, што абодва пратэсты былі бессэнсоўныя? Усё значна складаней.
«Хабараўск» і «Беларусь» не падобныя ні на сацыяльныя выбухі Лацінскай Амерыкі, ні на Майдан, ні на ўсходне-еўрапейскія рэвалюцыі. «Хабараўск» і «Беларусь» адбываюцца ва ўмовах рэжымаў, якія маюць немалы (а ў Расеі - велізарны) патэнцыял. Цякучы пратэст, хай і масавы, але пазбаўлены арганізацыі, не здольны прывесці да трансфармацыі ўлады.
І ўсё ж нават пры згасанні гэтыя пратэсты - кожны ў сваім кантэксте - з'яўляюцца беспрэцэдэнтнай падзеяй. Яны падрываюць жыццяздольнасць кіроўных сістэм. Яны фармуюць сацыяльнае і культурнае асяроддзе будучага грамадскага ўздыму, які набывае генетычны досвед.
Прычым, мірны пратэст ставіць сістэму, арыентаваную на падпарадкаванне і не здольную да кампрамісаў, у бязвыхаднае становішча. Рана ці позна сістэма вымушаная звярэць, правакуючы грамадскае абурэнне.
Хіба можна назваць паразай той факт, што Хабараўск ў сітуацыі паралічу, у якім знаходзіцца Расея, раптам становіцца для Крамля сістэмным выклікам? Улада зразумела гэты выклік, спрабуючы падчас нядаўніх «выбараў» зачысціць рэгіёны ад усіх альтэрнатыў. Горкая іронія ў тым, што гэтая зачыстка трамбуе поле для паўтарэння хабараўскіх пратэстаў у іншых месцах.
Сам жа Хабараўскі край - нават калі народ пойдзе з вуліц - застанецца варожым гэтай уладзе. У краі з'явілася радыкальная меншасць, гатовая стаць стрыжнем будучых выступаў. Больш за тое, адсутнасць магчымасці для легальнай каналізацыі настрояў - праз выбары і палітычныя рухі - выштурхвае будучы расейскі пратэст на вуліцу.
Так, што сітуацыя такая: пратэст у Хабараўскам краі не перамог, але ўлада саступіла, страціўшы рэгіён. З гэтага часу «Хабараўск» - гэта папярэджанне Крамлю аб магчымым альбо непазбежным.
У Беларусі ўсё яшчэ выразней. Лукашэнка захаваў уладу. Але што такое ўлада над краінай, якая цябе ненавідзіць?! І хіба гэта ўлада, калі яе трэба сцвярджаць падпольна?
Гэта разумее і Крэмль, які, падтрымаўшы ўпаўшага Лукашэнку, стварыў для сябе пастку. З аднаго боку, Крэмль не можа дазволіць нават нелюбімаму Лукашэнку ўпасці пад напорам пратэсту - кепскі прыклад для пераймання. З іншага, падтрымка Расеяй беларускага ўзурпатара правакуе сярод беларусаў антырасейскія настроі. А тут яшчэ міжнароднае адрынанне, якое губіць выпакутаваныя Масквой надзеі на нармалізацыю стасункаў з Захадам. Так што для Крамля Беларусь хутчэй праблема (пры ўсіх тактычных выйгрышах).
Сам Лукашэнка саступіў ва ўсім: рэпутацыі, сваёй ролі ў нацыянальнай гісторыі, уплыве на краіну, асабістай бяспецы, гарантыі лаяльнасці эліты. Беларусы прадэманстравалі ўнікальную з'яву - стыхійнае, але ўсвядомленае яднанне народа і дзіўную самаарганізацыю. Не кожны народ на такое здольны. Адмова адказваць гвалтам на гвалт улады - гэта хутчэй праява вытрымкі, чым страх і пакора.
Сталенне і палітызацыя грамадзянскага грамадства ў Беларусі ідзе хутчэй, чым фармаванне палітычнай апазіцыі. Горш, калі ёсць апазіцыя, якая задыхаецца ў атмасферы грамадскай пасіўнасці.
Між тым, беларусы дамагліся шмат чаго. Яны не толькі звялі свайго «аграфюрэра» да ролі закладніка і сваіх сілавікоў, і Крамля. Яны давялі, што сталі грамадзянскай нацыяй з пачуццём уласнай годнасці і гатоўнасцю да калектыўнай самаабароны. Яны ператварылі Беларусь з белай плямы на мапе ў міжнародны фактар, прымусіўшы абудзіцца сонную Еўропу.
Вядома, еўрапейскія санкцыі ў дачыненні да 40 прадстаўнікоў беларускай улады наўрад ці паўплываюць на афіцыйны Менск. Лукашэнка праігнаруе і патрабаванне ЕЗ пагадзіцца на пасярэдніцтва АБСЭ і пайсці на дыялог з дэманстрантамі. Але цяжкая на пад'ём Еўропа зрабіла дзве значныя рэчы. Па-першае, не прызнаўшы Лукашэнку легітымным прэзідэнтам, Еўропа скараціла ягонае поле манеўру крамлёўскім пярэднім пакоем, у якім ён будзе чакаць прыёму ў Пуціна. Па-другое, Еўропа пачала рыхтавацца да адстаўкі Лукашэнкі, прыступіўшы да распрацоўкі «комплекснага плана эканамічнай падтрымкі дэмакратычнай Беларусі».
Беларусы ўжо не вернуцца ў старую каляіну. Расеі давядзецца развітацца з марамі пра саюзную дзяржаву. Еўропе давядзецца думаць пра тое, што Беларусь можа азначаць для еўрапейскай бяспекі і для еўрапейскіх прынцыпаў.
Так, што рана спяваць рэквіем па цяперашніх пратэстах. Паўтараць «усё бессэнсоўна» ў момант, калі людзі выходзяць на вуліцы, нягледзячы на пагрозу ўласнаму жыццю, прыкмета маральнай нячуласці. Гэта ныццё гаворыць і пра блізарукасць успрымання падзей.
Так, часцей за ўсё народны пратэст не дамагаецца неадкладнай перамогі. Але пераход улады да закручвання гаек - яе прызнанне ўласнай стратэгічнай паразы.
Так, што аддамо належнае тым, хто вучыць нас мужнасці. Не будзем іх вучыць, як трэба рабіць рэвалюцыі. Пастараемся асэнсаваць хабараўскі і беларускі досвед, які выходзіць за межы тых догмаў, да якіх мы прызвычаіліся.
Лілія Шаўцова, «Фэйсбук»