«Ёсць супрацоўнікі АМАПу, якія ўжо звярнуліся да нас»

Былы беларускі следчы распавёў пра намер стварыць прафзвяз сілавікоў.

Святлана Ціханоўская сустрэлася з беларускімі сілавікамі, якія звольніліся праз гвалт на вуліцах. Там ужо былыя следчыя і аператыўнікі распавялі, што аб'ядноўваюцца ў ініцыятыву ByPol.

Пра гэта журналісты «Настоящего времени» пагаварылі з Андрэем Астаповічам. Ён - былы следчы з Менска, а цяпер - каардынатар ініцыятывы ByPol.

- Кажучы пра сустрэчу былых сілавікоў, гэта значыць вас, з Ціханоўскі, як яна прайшла?

- Сустрэча прайшла больш у фармальным рэжыме, у плане знаёмства і дыялогу. Гэты час першага кантакту, і ўжо надалей супрацоўніцтва і ўзаемадзеянне будзе адбывацца на сталай аснове. Гэта значыць, ужо нейкія нашы мэты, задачы будуць абмяркоўвацца без тэлевізійных экранаў, у больш доўгім працэсе. Таму што сустрэча была толькі на гадзіну, падзеленая на некалькі блокаў, наколькі мне вядома, на чатыры блокі. І ў нас было прыкладна хвілін 15 пазнаёміцца, пагутарыць, вызначыць асноўныя кірункі. І, скажам так, прафзвяз на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь забаронены на заканадаўчым узроўні ў сілавых ведамствах. І каб ажыццяўляць сваю дзейнасць на законнай падставе, мы папрасілі дазволу на стварэнне прафзвязу, а таксама на падрыхтоўку і правядзенне рэформаў.

- Папрасілі дазволу ў каго?

- У Святланы Ціханоўская, як мы мяркуем, у нашага абранага прэзідэнта.

- Калі гэты прафзвяз цяпер на тэрыторыі краіны ў цяперашніх умовах па-за законам, па-першае, для чаго тады ён патрэбны? І як ён наогул у далейшым зможа дапамагчы сілавікам, якія, выкажам здагадку, захочуць перайсці на бок Ціханоўскай?

- Калі ў вас ёсць разуменне, што такое прафзвяз, то на тэрыторыi замежнай дзяржавы ён і дзейнічаць у поўнай меры не зможа. Гэта ўсім зразумела. Гэта будзе фармавацца з улікам тых, хто ўжо ўключыўся ў нашу ініцыятыву, тых, хто проста пажадае далучыцца да прафзвязу. З улікам практыкі, якая склалася ў краінах, дзе ён існуе, у тым ліку ў Расеі ў сілавым блоку існуе прафзвяз, толькі ў нас яго няма, то гэта будзе фармавацца статут, будуць прапісаны праблемныя пытанні, якія існуюць у сілавым ведамстве, і якія ёсць шляхі развязання.

Для чаго гэта робіцца? Каб пазначыць нашым супрацоўнікам, якія пакуль што падтрымліваюць у асноўнай масе цяперашнюю ўладу, прадэманстраваць іх неабароненасць, у тым ліку і тое, што яны таксама могуць змагацца за свае правы. І калі ўнутры сістэмы будуць выконвацца ў першую чаргу твае правы, то і ты будзеш зацікаўлены абараняць правы іншых людзей. Таму што калі твае правы парушаюцца, ты будзеш гэта ўсё бачыць і разумець: а што я змяню, я нават свае правы абараніць не магу, як я буду абараняць правы іншых людзей. То бок, у нас пакуль такое бачанне.

Рэформы ў заканадаўстве. Гэта больш ужо ідзе на ўхіл таго, што праблемныя пытанні ў самым сілавым блоку - гэта ўжо не пытанні прафзвязу, а самой сістэмы, што некаторыя кірункі няправільна працуюць, дублююцца адны і тыя ж службы, ідзе рэсурс дзяржавы на адну і тую ж працу. Агучваць пакуль гэтыя кірункі таксама непажадана. Але сваё бачанне ёсць.

- Мы столькі разоў казалі аб жорсткасці сілавікоў ў пачатку пратэсту, затым, фактычна, нічога такога з іх боку не было, а затым мы зноў бачым збіццё на апошніх акцыях, жорсткія разгоны. Чаму так адбываецца, чаму сілавікі знаходзяцца ў такіх арэлях, на такой хвалі?

- Спачатку была ў першую чаргу [мэта] - здушыць. Дзейнічалі паводле старога сцэнару 2006 года, 2010 гадоў. Гэта значыць хутка здушыць, прымяніць максімальную сілу, гвалт, і тым самым здушыць пратэст. Калі гэта ўсё дало адваротны бок, бо дзяржава не ўлічыла сучасныя тэхналогіі, 2020 год, магчымасці інтэрнэту, распаўсюд інфармацыі. Ужо не атрымалася ўключыць БТР, паказаць, што маргіналы пабілі два-тры акны, іх разагналі, кагосьці арыштавалі і ўсё. То бок увесь гэты гвалт людзі сапраўды ўбачылі, зразумелі, якая ў нас улада, і пайшоў адваротны працэс. Гэтага пралічана не было.

Калі пачалі выходзіць велізарныя масы людзей, натуральна, супрацоўнікі зразумелі, што яны не змогуць супрацьстаяць такой колькасці, сіл не выстарчыць, і, вядома, пайшоў спалох з боку ўрада, з боку саміх супрацоўнікаў. Сітуацыю адпусцілі, разважылі: калі яны мірна ходзяць, хай мірна ходзяць, мы іх чапаць не будзем, правакаваць не будзем, каб гэтая маса людзей (10-500 тысяч, па розных ацэнках) не пачала таксама сябе агрэсіўна паводзіць.

Затым, калі ўлада змагла вярнуць сабе больш устойлівае становішча, пачалі трохі ганяць. Па-першае, ёсць схемы: пачалі адлоўліваць самых актыўных, пачаліся масавыя паведамленні пра ператрусы. Гэта значыць пачалі ўжо не ноччу працаваць, збіваць людзей, а днём, раніцай, калі мітынгі не праводзяцца, усіх хутка адлоўліваць, актывістаў затрымліваць.

- Сілавікам у Беларусі сталі плаціць больш пасля пачатку пратэстаў?

- Я не паспеў атрымаць больш, як я магу разважаць пра іншых?

- Напэўна, знаёмыя ў вас нейкія засталіся?

- У іншым кірунку. Тыя самыя людзі, якія працавалі на фронце, значыць змагаліся супраць людзей і гэтак далей, - гэта іншыя структуры. Я больш інтэлектуальная структура, скажам так, скальпель, а не молат. Таму ў нас займаліся расследаваннем крымінальных спраў мае калегі, якія засталіся. Гэта больш крымінальная міліцыя. Я ведаю гэтых людзей.

Сярод тых, хто ўнутраныя войскі, АМАП, хто душыць гэтыя мітынгі, у мяне такіх знаёмых асабліва і не было. Сапраўды, ці ім значна больш плацяць, ці гэта нейкая агітацыя, ці гэта ўнутранае перакананне, ці ў іх няма выбару. За гэтых людзей я адказваць не магу.

- Амапаўцы не пераходзяць на ваш бок?

- Ёсць супрацоўнікі АМАПу, якія звярталіся да нас. У тым ліку ўжо тут знаходзяцца.