Працоўны БМЗ: Спынялі печы, заступалі шлях машынам з металам

Як цяпер жыве буйное прадпрыемства.

«Завод пастаўлены на калені. Цэхам даўно патрэбны рамонт, выціскаюць апошнія сокі з абсталявання. Шмат людзей звальняецца, але гэта не афішуецца», - напісаў у рэдакцыю адзін з працаўнікоў жлобінскага БМЗ. Завадчанін распавёў «Сильным Новостям», як актывісты спрабуюць стварыць незалежны прафзвяз, каб абараняць свае правы, і як цяпер жыве прадпрыемства.

Аляксей (імя зменена на просьбу героя) 15 гадоў працуе на БМЗ. Мужчына кажа: за столькі гадоў мінуўшчыны магутнасці ў завода амаль не засталося.

- Калісьці гэта было прэстыжнае прадпрыемства з вялікімі заробкамі. Нават простым работнікам на БМЗ было цяжка трапіць. Цяпер ёсць шмат вакансій, а людзі не хочуць ісці: заробку нармальнага няма, праца цяжкая, шкоднасць вялікая. Завод у найбуйнейшых абавязках. Абсталяванне - на апошнім дыханні. Закупляецца ўсё самае таннае і няякаснае. Электраінструменты ўжо няспраўныя - рамантуем самі. Элементарных нітаў у механікаў няма, часам самі купляем, каб дзень нармальна адпрацаваць.

Усё гэта адбіваецца на выкананні тэхнікі бяспекі.

- Напрыклад, ручны інструмент амаль днями ў працы. Можа іскрыць нешта, ламацца - а іншага няма! Пры інжынерах па тэхніцы бяспекі ўсё хаваецца, а ў начную змену назад дастаецца: працаваць жа трэба. Ды і рэдка яны ўнікаюць, як ліквідаваць небяспечную для вытворчасці праблему. У асноўным глядзяць, напрыклад, хто без працоўнай курткі, каб выпісаць талон за парушэнне і пазбавіць прэміі. Пры гэтым мы ўсю 12-гадзінную змену і да, пасля яе ходзім у абутку, нашэнне якога разлічанае на 9 гадзін. На гэта нам адказалі, што абутак, разлічаная на большы час, дарагі.

Аляксей кажа, у апошні час выходзіць шмат браку, патрэбна мадэрнізацыя, а на яе «не выбіць нават мінімальныя фінансы»:

- Для мадэрнізацыі трэба нейкае абгрунтаванне. Тады трэба паказаць Міністэрству, што ў нас ёсць брак, а гэта забаронена: браку на заводзе быць не павінна. Таму даюць справаздачу, што ўсё добра, і мы нічога не можам зрабіць.

Пратэсты

10 жніўня, распавядае Аляксей, на БМЗ быў невялікі прыпынак драбнасортнага стана - так металургі паказалі сваю нязгоду з вынікамі выбараў, масавымі затрыманнямі і збіццём людзей. Афіцыйна кіраўніцтва адмаўляла, што на заводзе праводзяцца акцыі пратэсту, але размаўляць з людзьмі тады прыехаў гендырэктар. Абстаноўку згладзілі.

- Людзі абураліся адзінкава, многія загаварылі пра страйк. Перашкаджала неразуменне, колькі чалавек можа падтрымаць: калі выйдзеш адзін, цябе проста звольняць, - успамінае мужчына. - 14 жніўня спрабавалі збірацца на тэрыторыі. Даведалася кіраўніцтва, пагражалі звальненнямі, пазбаўленнямі прэмій, раскідвалі ўсіх па месцах. Таму наважылі сабрацца на вуліцы.

Да заводакіраўніцтва, са слоў Аляксея, зноў выйшаў гендырэктар, паабяцаў прывезці для дыялогу губернатара. Прызначылі ўвечары сустрэчу ў цэнтры горада.

- На святах столькі людзей не збіраецца! Губернатар не прыехаў, выйшлі мэр, начальнік міліцыі. Распавядалі, што выбары прайшлі сумленна, нікога ў горадзе не білі і іншыя казкі, што ўсё добра. Людзі злаваліся на гэтую адкрытую хлусню. Размова не атрымалася.

Першыя страйкі

Тады вырашылі страйкаваць. Напісалі зварот, што 17 жніўня спыняць абсталяванне на некалькі гадзін, а калі патрабаванні не будуць выкананыя - 20 жніўня ўвесь завод. Да раніцы сабралі пад 2000 подпісаў, у тым ліку начальнікаў, майстроў, інжынераў.

- 17 дня сабраліся ля будынку заводакіраўніцтва. Прыйшлі і гарадскія, пацярпелыя, і тыя, у каго дзяцей збілі. Тая ж размова: «На заводзе палітычныя пытанні не вырашаем». І людзі пайшлі на прадпрыемства. Ніхто не перашкаджаў. Спынілі сталеплавільныя печы: заступілі шлях машынам, якія возяць да іх метал. Адразу прыехаў следчы камітэт, пачалі апытваць людзей. Нібыта знайшлі арганізатараў, хоць людзі самі з'ядналіся. Паказальнае пакаранне, каб іншыя баяліся. Хоць усе працуюць як належыць, ніхто не наносіць шкоду заводу.

Са слоў Аляксея, кіраўніцтва завода абяцала, што нікога не пакарае. Але праз некалькі дзён пачалі масава пазбаўляць прэмій нават тых, хто быў на сустрэчы ў непрацоўны час. Адразу многія спалохаліся, але ўжо ў канцы кастрычніка людзі пачалі аб'яўляць пра страйк - і іх тут жа звальнялі.

- Хтосьці проста баяўся: куды яшчэ ісці з нашай спецыяльнасцю? Мы ж не прадаўцы. Хтосьці прывык за 26 гадоў, што ў нас няма права голасу, камусьці карміць сям'ю. Сістэма прыбрала ініцыятыву з думкі людзей. Тыя, каму, акрамя як на ежу, больш нічога не трэба, хутка аціхлі. На месцах абмяркоўваецца ўсё, што адбываецца ў краіне. Хтосьці гатовы страйкаваць, хтосьці шукае іншую працу, пераабучаецца, напрыклад, у дальнабойшчыкі. Многія звольніліся, толькі з маіх знаёмых дзесяць чалавек. Але гэта не афішуецца. Хтосьці з'ехаў, нехта плануе: пры такой уладзе жыць мы спакойна не зможам.

Ніякай абароны ад рэпрэсій

Ад мясцовай прафзвязнай пяршоўкі калектыў падтрымкі не адчуваў. Але выйсці з аб'яднання не даюць: не прымаюць заяву, адпраўляюць да начальніка цэха. А там ці пазбаўленне надбавак, або «ў далейшым працаваць не будзеце».

- Наш прафзвяз - гэта толькі цукеркі на Новы год. Работнік аб'яўляе пра страйк, і яго звальняюць праз некалькі гадзін, нават калі няма парушэнняў. Пішуць заданне, ён адмаўляецца, складаецца распараджэнне за невыкананне і звальняюць паводле артыкула. Хоць па калектыўнай дамове павінны паведаміць прафзвяз, а той - даць згоду. Але прафзвяз за нас не заступаецца. Пасля прыпынку аднаго з цэхаў частка людзей, у каго заканчваецца кантакт і хто ўдзельнічаў у любых пратэстах, дадалі ў спіс - ім кантракт не працягнуць, а некаторыя на БМЗ па 20-25 гадоў адпрацавалі.

Неабыякавыя ўсё роўна спрабуюць «змагацца з цяперашнім бязмежжам», падаваць дакументы ў суд, хоць і разумеюць, што гэта «шмат у чым бессэнсоўна». Нават за спробы выйсці з прафзвяза людзей караюць, распавядае Аляксей.

- Тых, хто не належыць да прафзвязу або выходзіць з яго, хочуць пазбаўляць надбавак за выслугу гадоў, прэмій да знакавых дат. Хоць паводле закона не можа быць няроўнасці работнікаў, - удакладняе мужчына. - Фактычна, у такога работніка не павінна быць бонусаў у выглядзе матэрыяльнай дапамогі, напрыклад, але павінна дзейнічаць калектыўная дамова, дастаткова папрасіць распаўсюджваць яе дзеянні, напісаўшы заяву. Зараз, наколькі я ведаю, зарэгістравалі дакументы, па якіх дзеянне калектыўнай дамовы на тых, хто не ў прафзвязе, па многіх пунктах распаўсюджвацца не будзе. Некаторых, у каго цяжкае фінансавае становішча, гэта спыняе. Але ў большасці ідзе зваротная рэакцыя - людзі разумеюць, што ў такім напружанні нельга будзе працаваць, і ўсё роўна выходзяць з пяршоўкі.

Незалежны прафзвяз

Актывісты спрабуюць стварыць на БМЗ незалежны прафзвяз. Гэта цяжка і доўга: трэба прайсці рэгістрацыю ў райвыканкаме, Міністэрстве, а могуць і не зарэгістраваць. Таму наважылі далучыцца да гарнякоў «Беларуськалія».

- Ужо блізу 200 чалавек сабралі. Кіраўніцтва кажа: гэта незаконна. Хоць у краіне чалавек можа знаходзіцца ў любой партыі і арганізацыі, якая не супярэчыць законам і не вядзе да гвалту. З траіх, каго пусцілі на размову з гендырэктарам, праз некалькі дзён дваіх абвясцілі ў мясцовай праўладнай групе правакатарамі, выклалі звесткі. А вось ад кіраўнікоў сярэдняга звяна ёсць падтрымка. Начальнік не можа выказаць сваё меркаванне: яго тут жа прыбяруць. Але яны ганарацца, што ў іх ёсць людзі, якія адважыліся заявіць пра сваю пазіцыю.

Завадскіх актывістаў, кажа Аляксей, «з надуманых прычын» выстаўляюць арганізатарамі масавых беспарадкаў. Шмат у каго ў Жлобіне прайшлі ператрусы, а ў пачатку лістапада на чацвярых супрацоўнікаў БМЗ распачалі крымінальную справу за забастоўку ў жніўні.

- Людзям далі выбар: або займаешся дзейнасцю, або забяром дзіця, сядзеш. Ці ёсць у астатніх страх? Мы людзі сямейныя, разумеем, што гэта можа адбіцца. Але яшчэ разумеем: калі не паспрабуем нешта змяніць цяпер, далей жыць будзе яшчэ цяжэй.

Нельга знішчыць пачуццё пляча, якое паўстала паміж беларусамі сёлета.