Як беларусы робяць бізнэс на незвычайным алеі

Больш за пяць гадоў таму маладая пара прыдумала ціснуць алей з кедравых арэшкаў.

На стале ў сям'і Лебедзева заўсёды некалькі бутэлечак алею іх уласнай вытворчасці: для кіраўніка сямейства - абавязкова гарбузовае, для дзяцей - кедравае. Больш за пяць гадоў таму, у крызісны для сям'і год, маладая пара прыдумала ціснуць алей з кедравых арэшкаў. Tut.by даведаўся, як з гэтага вырас бізнэс «ЗЛЖ».

Усё пачалося на хатняй кухні

Андрэй і Ганна - шматдзетныя бацькі. Дзеля дзяцей яны мянялі свае харчовыя звычкі: дадавалі ў рацыён модныя «здаровыя» прадукты, спрабавалі эксперыментаваць з вегетарыянствам, розным насеннем і алеямі.

- Мы пажаніліся досыць позна, калі параўноўваць з нашымі бацькамі, - кажа Андрэй. - І калі з'явіліся дзеці, сур'ёзна сталі задумвацца, як і чым хочам іх карміць, каб гэта было карысна.

Знаёмыя падказалі Лебедзевым, што алей можна рабіць самім. Пара замовіла ў Сібіры прэс, каб на хатняй кухні быў алей халоднага адціскання з кедравых арэшкаў. Першы час працэс здаваўся нейкай магіяй.

- Адна справа, калі ты арэшак пальцам прыціснуў і ўжо ўбачыў алей, і іншае, калі яно атрымліваецца з чагосьці сухога: насення лёну, гарбуза, - смяецца пара.

Эксперыменты прывялі да лішкаў. Каб дабро не прападала, Андрэй з Ганнай раздавалі алей сябрам і сваякам. Але тыя бачылі, што пара шматдзетная, і прапаноўвалі за прадукт грошы. Спрацавала сарафаннае радыё: алей прасілі сябры сяброў - і сям'я вырашыла, што іх «мануфактура», якая была хатняй блізу трох гадоў, можа вырасці. Знялі невялікі цэх на 70 кв. м, паставілі там прэс, сталі праходзіць сертыфікацыю і лабараторныя даследаванні.

- У нас робяць толькі сланечнікавы алей, а гэта зусім іншая, завадская вытворчасць. Стандартаў на нашы алеі - арахісавы, ільняны, міндальны - у краіне проста не было, - кажа Ганна. - Мы самі шукалі людзей, якія іх падрыхтуюць.

Усё атрымалася, таму што да справы сям'я ставілася як да хобі (асноўны бізнэс у іх звязаны з арганізацыяй івэнтаў), вырашаючы ўсе цяжкасці без надрыву. Пасля сертыфікацыі заняліся брэндам - з ім дапамог сябра Андрэя (таксама шматдзетны бацька), які пазней стаў і бізнэс-партнёрам. Пасля атрымання ўсіх дакументаў алея адкрылася дарога і ў гандлёвыя сеткі - на паліцы здаровага харчавання.

«Быццам бы льняная краіна, а для алею лёну не дастаць»

Зараз цэх прыкметна разросся: у ім некалькі гідраўлічных прэсаў, якія ціснуць алей васьмі гатункаў: з арахісу, грэцкага і кедравага арэха, міндаля, сланечніка, гарбузовых і льняных семак, кунжуту.

У кожным алеі свая разыначка, якая залежыць наўпрост ад таго, з чаго робяць прадукт. Сіла, з якой прэс цісне на сыравіну, - 35 тон. Андрэй жартуе, што гэта як калі б сем сланоў сталі на палатняны мяшочак.

Сыравіну для алеяў закупляюць у тых краінах, дзе яна расце: кунжут - у Індыі, міндаль - у Іране ці Чылі, сланечнік і кедравыя арэшкі - у Расеі (у Стаўрапалі, Сібіры, на Алтаі).

- У нас няма сланечніка?

- На жаль, у нас ён не такі тлусты і масляністы. Яго не гадуюць такім проста таму, што ён нікому не патрэбны, - тлумачыць Андрэй. - Хацелі ў Беларусі і лён закупляць: быццам бы льняная краіна, але для алею лёну не дастаць - ён у краіне толькі тэхнічны.

Дарэчы, ільняны алей - адзін з самых капрызных на вытворчасці: ён не зносіць судотыку з металам, нагрэву, дрэнна пераносіць уздзеянне кіслароду. Каб атрымаць літр такога прадукту - трэба блізу 10 кг семак і блізу трох гадзін (для параўнання: на літр кедравага алею трэба блізу 2 кг арэхаў і блізу паўгадзіны). Спачатку Лебедзевы ціснулі ільняныя семкі толькі для сябе, але потым, у якасці эксперыменту, паставілі алей і на паліцы крамы. Не пашкадавалі: цяпер гэта адзін з фаварытаў.

- Але алей вельмі далікатны. Калі ў пакупнікоў ёсць пытанні да гэтага прадукту - мы пераправяраем фермераў і можам нават іх замяніць альтэрнатыўнымі пастаўшчыкамі, - кажа Ганна.

З кліентамі дзяўчына мае зносіны практычна 24 гадзіны ў дзень. Успамінае пакупніцу, якая закупіла чамадан алею і з'ехала з ім у Лондан, а яшчэ незвычайны званок з Італіі.

- Жанчына хацела замовіць 15 тон алею ў сваю сетку рэстаранаў. Мы палічылі, што нам трэба было б тры месяцы па 24 гадзіны без перапынкаў выконваць яе замову, - смяецца маладая мама.

А вось у кавярнях і рэстарацыях Беларусі прадукт выкарыстоўваюць, але не вельмі часта: Андрэй кажа, што ён не ўпісваецца ў калькуляцыю (кошт бутэлечкі алею 0,25 л - ад 6 да 25 рублёў).

- Цана фармуецца з кошту сыравіны і яе колькасці, якую неабходна выдаткаваць на пэўны аб'ём. Калі кедравы лес у сезон дае добры ўраджай шышак і мы закупляем сыравіну танней, то зніжаем цану: сёлета, напрыклад, панізілі яе на 40%.

«У нас думаюць, што аліўкавы алей самы карысны»

У абшматаным мяшочку пасля вытворчасці алею застаецца жмых. Першы час яго аддавалі знаёмым, у якіх ёсць скаціна, - на прыкорм. Але пазней вырашылі рабіць з яго муку: міндальную, арахісавую, гарбузовую - на кожны гатунак атрымалі сертыфікат якасці. Так вытворчасць Лебедзевых стала безадходнай.

- Гэтая мука - без глютэна, і на ёй традыцыйныя блінцы не прыгатуеш: яны не склеяцца, - дзеліцца кулінарнымі сакрэтамі Ганна. - Я дадаю некалькі лыжак у якасці дадатку ў звыклае цеста. Дзецям вельмі падабаюцца аладкі з гарбузнай мукі - яны атрымліваюцца зялёнага колеру.

Алей і мука адной і той жа культуры могуць прадавацца па-рознаму. Бяруць такі прадукт часта тыя, у каго непераноснасць глютэну, - але не толькі. Хтосьці дадае муку ў дэсерты, а хтосьці робіць на ёй хлеб.

У планах у Лебедзева - разліваць некаторыя гатункі алеяў у больш аб'ёмную тару (для патаннення) і дадаць яшчэ некалькіх гатункаў прадукцыі: ужо былі эксперыменты з канапляным, алеем з абрыкосавай костачкі і насення Чыа.

- У нас лічаць, што аліўкавы алей - самы карысны. Можа быць, таму што аліўкавы алей прывозілі з-за мяжы і здавалася, што гэта знак якасці і карысці, - разважаюць у сям'і. - Але цяпер аліўкаваму алею стае альтэрнатывы: не толькі з пункту гледжання «ЗЛЖ», але і смаку.