Генадзь Фядыніч: Народ ужо стаміўся ад абыякавага стаўлення ўладаў

Найлепшым падарункам для народа стаў бы добраахвотны сыход Лукашэнкі.

З пачатку 2020 года бюджэтнікам пачалі налічваць заробак адпаведна з новай схемай. Аднак яго ўкараненне прывяло да адваротнага эфекту: бюджэтнікі атрымалі менш.

Міністэрства працы і сацыяльнай абароны штодня атрымлівае 10-15 зваротаў бюджэтнікаў у сувязі з няправільным налічэннем заробку. І хоць міністэрства сцвярджае, што праблема носіць не масавы характар, а спароджаная чалавечым фактарам, можна смела канстатаваць: у сістэме адбыўся збой. Збой, які можа выклікаць глабальныя наступствы для краіны.

Аб сацыяльна-эканамічным самаадчуванні краіны і яго ўплыве на прэзідэнцкую кампанію «БелГазета» пагутарыла з лідарам Беларускага незалежнага прафзвязу работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці (РЭП) Генадзем Фядынічам.

«Няма спагады да чыноўнікаў - кароў шкада»

- Якое сацыяльнае самаадчуванне грамадства напярэдадні прэзідэнцкай кампаніі?

- Сацыяльнае самаадчуванне краіны вызначаецца дабрабытам грамадзян. Давайце параўнаем хоць бы з мінулым годам, колькі людзей сёння наведвае Камароўскі рынак у Менску. Складваецца ўражанне, што прадаўцоў на рынку больш, чым пакупнікоў. Народ збяднеў, грошы заканчваюцца значна раней, чым наступае дзень атрымання заробку. Гэта тычыцца і пенсій і заробкаў рабочых і службоўцаў па-за залежнасцю ад формы ўласнасці прадпрыемстваў і арганізацый.

Як можна сёння пражыць на заробак BYN350-450? А што казаць пра калгасы-саўгасы? Я не здзіўлюся, калі даяркі, якія атрымліваюць BYN150 (мы маем такія факты), заўтра адправяць такую працу на сухі лес. Але мне не шкада старшыняў калгасаў, няма ніякай спагады да чыноўнікаў - кароў шкада.

- Значную частку грамадства складаюць бюджэтнікі. З новага года дзяржава змяніла сістэму аплаты працы бюджэтнікаў, што, як ні парадаксальна, прывяло не да павелічэння, а да зніжэння заробку. Гэты факт прызнала і Міністэрства працы. Што пайшло не так?

- Перш чым укараняць новую сістэму аплаты працы, у кожнай дзяржустанове варта было б на пальцах растлумачыць людзям, для чаго гэта робіцца і што яны будуць мець. Ствараецца ўражанне, што памянялі шыла на мыла: тыя, хто атрымліваў больш, стаў атрымліваць яшчэ больш, хто атрымліваў менш - засталіся пры сваіх інтарэсах.

Вядома, параўноўваць студзень са снежнем не зусім карэктна (у снежні ёсць і іншыя выплаты), але людзі ашаломленыя вынікам. Паўтарала дзяржаўная тэлевізія, пераконвалі чыноўнікі: усё робіцца для спрашчэння сістэмы заробкаў, а самае галоўнае - для яго павелічэння адсоткаў на 15. Сёння бюджэтнікам можна толькі пажадаць: не маўчыце, калі вас падманулі сёння, і не першы раз. Дзе ж ваш гонар, бюджэтнікі, у першую чаргу, настаўнікі: на вас глядзяць дзеці! Колькі вамі яшчэ будуць маніпуляваць?

Проста паглядзіце, у каго сёння ператварылі настаўнікаў! Бракуе дасведчаных выкладчыкаў нават у школах Менска. Адсюль і ўзровень ведаў. Сёння маладзёну для паступлення ў ВНУ недастаткова скончыць нават гімназію, абавязкова трэба наймаць рэпетытара. Неадукаваны чалавек - праблема кожнай дзяржавы, і Беларусь - не выключэнне.

- І ўсё ж чаму абяцанае падвышэнне заробкаў бюджэтнікам абярнулася памяншэннем?

- Усе лічбы лічыліся ў кабінетах чыноўнікаў, а не на працоўных месцах. Трэба было ісці ад адваротнага - з працоўных месцаў у Мінпрацы. А пасля гэтага рабіць заявы і прымаць нейкія дакументы. У нас жа, як звычайна, усё спускаецца зверху, ніхто пры гэтым не цікавіцца меркаваннем ні кіраўнікоў на месцах, ні работнікаў, ні лекараў, ні малодшага медыцынскага персаналу, ні настаўнікаў.

«Працоўны кодэкс адвярнуўся ад працоўнага народа»

- Як паўплываў на становішча людзей працы новы Працоўны кодэкс, які пачаў дзейнічаць 1 студзеня 2020 года?

- Пачнём з добрай навіны. У кодэксе з'явілася такое паняцце, як дыстанцыйная форма занятасці. Гэта новая з'ява для Беларусі, і сёння яшчэ рана судзіць, колькі дыстанцыянераў з'явіцца ў краіне, ці будуць задаволеныя іх запыты, ці будуць яны атрымліваць поўны сацыяльны пакет. На паперы ўсё атрымліваецца прыгожа, але практыкі выкарыстання новай нормы няма.

Усё астатняе парламент тупа перанёс без уліку меркавання сваіх выбаршчыкаў у новы Працоўны кодэкс з дэкрэтаў №5 і №29. У выніку беларускі Працоўны кодэкс выявіўся найгоршым з усіх постсавецкіх краін без уліку, вядома, Еўропы. Калі раней адпаведна з дэкрэтам №5 работніку маглі паведаміць аб змене істотных умоў працы за сем дзён, то цяпер гэта расцягнутае ў часе на цэлы месяц. Але кантрактная кабала не аслабла: частка работнікаў, асабліва закрэдытаваных з розных прычын, баіцца страціць усякую працу. Гэта вялікая праблема. Беларуская ўлада, і ў першую чаргу Лукашэнка, так і не зразумелі, што кароткатэрміновыя кантракты вымушаюць людзей эміграваць у пошуках лепшага жыцця.

Працоўны кодэкс толькі пачаў дзейнічаць, практыка яго выкарыстання яшчэ не напрацаваная. Сёння відавочна, што ён напісаны не для людзей працы, а ў асноўным для кіраўнікоў - быццам толькі яны ствараюць матэрыяльныя даброты, а не рабочыя і службоўцы, інжынеры і ІТ-спецыялісты. Працоўны кодэкс адвярнуўся ад працоўнага народа дзякуючы гэтай «законна абранай» уладзе.

Адзін з самых яскравых прыкладаў - арганізацыя «Азярцо-лагістык» у Менскім раёне, якая належыць кіраўніцтву спраў Лукашэнкі. Людзі пры ўладкаванні на працу ў арганізацыю кіраўніцтва спраў спадзяваліся, што яна ўяўляе сабой калі не ўзор выканання працоўнага заканадаўства і паважлівага стаўлення да работнікаў, то, прынамсі, умовы там павінны быць не горшымі, чым на іншых дзяржаўных прадпрыемствах.

А што адбываецца на практыцы? Асноўная частка заробку складае толькі 50%, усё астатняе - дадаткі, даплаты, прэміі налічваюцца на асабістую пастанову кіраўніка прадпрыемства Сяргея Дабрыяна, што чорным па беламу прапісанае ў калектыўнай дамове. Кіраўнікі падраздзяленняў падаюць на імя дырэктара службовыя запіскі аб тым, што работнікі заслугоўваюць надбаўкі, а сумы надбавак адным росчыркам пяра памяншаюцца без усякай аргументацыі.

Работнікі задаюць пытанне: якім чынам яны могуць атрымаць прэмію, калі наймальнік не забяспечыў іх працай? Людзі не адмаўляюцца працаваць. Але надбаўка за прафесіяналізм, за складанасць, за напружанасць працы павінна быць уключаная ў кантракт. Гэта ў тым ліку кошт працоўнай сілы, як работнік прадае сябе наймальніку.

Я мяркую, што сітуацыя, якая склалася ў «Азярцы-лагістык», - прыклад наўпроставых здзекаў з работнікаў. Калі ёсць сацыяльнае партнёрства на паперы, яно павінна рэалізоўвацца на практыцы: сацыяльнае партнёрства альбо ёсць, альбо адсутнічае.

«Усё можа пачацца з закісання ў сем'ях»

- Паводле палітычнай традыцыі напярэдадні кожнай электаральнай кампаніі дзяржава залагоджвае, або, інакш кажучы, купляе народ. Што гэтым разам Лукашэнка прапануе сваім выбаршчыкам?

- Найлепшым падарункам для народа стаў бы добраахвотны сыход Лукашэнкі. Сёння няма пернікаў і піражкоў, якія ўлада раздавала яшчэ пяць гадоў таму. Няма нафта-даляраў, няма ранейшага прыбытку ад рэалізацыі калійных угнаенняў, якія больш за ўсё давалі паступленняў у бюджэт. Спыняюцца буйныя заводы, бо ў іх бракуе абаротных сродкаў, яны закрэдытаваныя банкамі, не могуць вяртаць пазыкі і забяспечыць поўную загрузку работнікаў. Прадукцыя не прадаецца альбо праз дрэнную якасць, альбо праз высокі кошт. Хіба людзі вінаватыя ў цяперашняй сітуацыі? Ужо даўно пара сабрацца аб'яднанням наймальнікаў усіх узроўняў і паставіць пытанне рубам: у такой эканамічнай сітуацыі яны не могуць эфектыўна кіраваць прадпрыемствамі і арганізацыямі. З рэформамі ў краіне даўным-даўно спазніліся. Чаму не ідуць інвестыцыі? Большасць прадпрыемстваў не валодае новымі тэхналогіямі, матывацыі да працы няма ніякай. Безумоўна, павінны быць розныя ўзроўні заробку, але ўсе павінны не атрымліваць, а зарабляць. І заробленае атрымаць своечасова. Але для гэтага трэба стварыць адпаведныя ўмовы, чым беларускае кіраўніцтва апошнія 25 гадоў паспяхова не займалася.

- Як павядзе сябе ў эканамічнай нестабільнасці народ? Фармальна на так званых прэзідэнцкіх выбарах у кожнага ёсць права зрабіць свой выбар.

- Народ можа выказваць сваё меркаванне і бюлетэнямі, і нагамі. Людзі не вераць, што іх галасы хтосьці справядліва палічыць. Таму, думаю, адпаведнымі будуць і так званыя прэзідэнцкія выбары. Не варта недаацэньваць беларускі народ. Але ягоная бяда ў тым, што за мінулыя 25 гадоў ён разгубіў салідарнасць унутры працоўнага калектыву, сярод жыхароў пад'езда, салідарнасць адзін з адным, улада свядома раз'яднала людзей.

Я мяркую, што наш народ можа і павінен аб'яднацца. Проста варта спыніцца і задумацца на імгненне не пра сябе роднага, а пра сваіх дзяцей і ўнукаў: якую краіну мы ім пакінем і чаму яны павінны пакутаваць, а не жыць шчасліва?

- У што можа выліцца пагаршэнне сацыяльна-эканамічнай сітуацыі?

- Усё можа пачацца з закісання ў сем'ях: недахоп заробку для годнага жыцця, які ўжо цяпер адчуваецца, катастрафічна нізкія пенсіі, якіх не стае на нармальныя лекі, на нармальнае харчаванне...з сем'яў гэтыя праблемы перавандруюць на прадпрыемствы - гэта ўжо аксіёма. Непрафесіяналізм, некампетэнтнасць і абыякавае стаўленне да сваіх грамадзян на ўсіх узроўнях улады народ ужо дастала. Упэўнены, што будуць стыхійныя стайкі на прадпрыемствах і ў арганізацыях. Лакальныя пратэсты могуць перарасці ў агульнанацыянальную незадаволенасць уладай.