Геркус Габартас: У выпадку аварыі на АЭС Беларусь аплаціць толькі тысячную частку шкоды

Дацэнт параўнальнага права звярнуў увагу на аспект выплаты шкоды ў выпадку аварыі на БелАЭС.

Падчас першага з'езду «Руху супраць Астравецкай АЭС» у літоўскім парламенце выступіў дацэнт параўнальнага права ўніверсітэта імя М.Рамерыса Геркуса Габартаса, паведамляе карэспандэнт Charter97.org з Вільні.

У сваім выступе Гарбатас звярнуў увагу на аспект выплаты шкоды ў выпадку аварыі на БелАЭС, калі яна будзе запушчаная.

У сваёй прамове дацэнт параўнальнага права нагадаў, што выбар пляцоўкі для будаўніцтва Астравецкай АЭС парушае нормы міжнароднага права - атамныя аб'екты не могуць стаяць бліжэй за 100 км ад буйных населеных пунктаў, тады як адлегласць ад Астраўца да Вільні - усяго 45 км.

«Нават калі гіпатэтычна Астравецкая АЭС пройдзе ўсе стрэс-тэсты, яна ўсё роўна не можа быць бяспечнай праз выбар пляцоўкі», - падкрэсліў Габартас.

Яшчэ адзін аспект, на які варта звярнуць увагу - гэта палажэнні Венскай канвенцыі аб грамадзянскай ядзернай адказнасці ў выпадку аварыі ад 1963 года. Членамі канвенцыі з'яўляюцца і Літва, і Беларусь. Яшчэ адно пытанне - сума кампенсацыі за ядзерныя аварыі. Канвенцыя дазваляе ўсталяваць максімальную суму кампенсацыі за ядзерныя аварыі - у выпадку Беларусі гэта 360 млн еўраў.

«Ліквідацыя аварыі ў Чарнобылі каштавала 700 мільярдаў. Гэта значыць улады Беларусі абвяшчаюць, што, калі аварыя здарыцца на Астравецкай АЭС, будзе кампенсаваная не ўся шкода, а толькі тысячная яе частка», - заявіў дацэнт параўнальнага права.

Геркусу Габартас дадаў, што ў часы прыняцця Венскай канвенцыі пра грамадзянскую ядзерную адказнасць атамная энэргетыка была новай сферай, аднак цяпер будучыня за зялёнай энэргетыкай.

«Шмат хто кажа, што электраэнэргія з БелАЭС будзе таннай. А як яна можа быць дарагой, калі мы першапачаткова пагаджаемся з фактам, што Беларусь можа не адказваць за прычыненую ядзерную шкоду, што Астравецкая АЭС можа фактычна не несці адказнасці за нанесеную шкоду?», - задае пытанне дацэнт параўнальнага права.

Акрамя таго, Канвенцыя вызначае, што спрэчкі вырашаюцца судамі краіны, у якой знаходзіцца атамны аб'ект, а не якая пацярпела ад аварыі.

«У выпадку трагедыі нам прыйдзецца шукаць праўды ў судах суседняй краіны. Гэты прынцып можа быць эфектыўным у дзяржавах, дзе ёсць незалежныя суды і вяршэнства права. Але ці ўпэўненыя мы, што сённяшняя Беларусь - такая дзяржава?», - адзначыў Габартас.

Дацэнт дадаў, што цяпер у Літвы ёсць амбіцыйная стратэгія пераходу на зялёную энэргетыку да 2050 года.

«Чаму мы дагэтуль не выйшлі са састарэлай канвенцыі, як гэта зрабілі Аўстрыя, Кіпр, Мальта, Люксембург», - адзначыў Габартас.

У сярэдзіне лютага ў парламенце Літвы прайшоў першы з'езд «Руху супраць Астравецкай АЭС». Падчас з'езду ўдзельнікі зацвердзілі тэкст петыцыі Еўрапарламенту, збор подпісаў пад якой ідзе да 20 красавіка. У петыцыі - пяць патрабаванняў, сярод якіх - пытанне аб санкцыях супраць Расатама і іншых кампаній, якія адказваюць за будаўніцтва Астравецкай АЭС.