Акно

Седзячы дома, мы рыхтуемся да вялікай бітвы за новую рэчаіснасць.

Са свайго акна я бачу белую шаўкавіцу, дрэва, якое мяне зачароўвае... Менавіта яно было адной з прычын, чаму я туды перабралася. Яно шчодрае, вясну і лета корміць сваімі салодкімі і здаровымі пладамі дзясяткі птушыных сем'яў. Цяпер шаўкоўніца не мае лісця, і таму я бачу частку ціхай вуліцы, па якой хтосьці рэдка праходзіць, накіроўваючыся ў бок парку. Надвор'е ва Уроцлаве амаль летняе, асляпляльна свеціць сонца, неба блакітнае, а паветра чыстае. Сёння, выгульваючы сабаку, бачыла, як дзве сарокі адганялі ад свайго гнязда саву. Мы з савой глядзелі адно аднаму ў вочы з адлегласці толькі мэтар...

Такое пачуццё, што жывёла таксама чакае, што ж адбудзецца...

Для мяне ўжо даўно свету было «занадта». Занадта шмат, занадта хутка, занадта гучна.

Таму я не маю «траўмы самоты», я не пакутую ад таго, што не сустракаюся з людзьмі. Не шкадую, што апусцелі кінатэатры; мне гэта ўсё адно, што замкнулі гандлёвыя галерэі. Я проста хвалююся, калі думаю пра ўсіх тых, хто страціў працу.

Даведаўшыся пра прафілактычны карантын, я адчула нешта накшталт палёгкі, і я ведаю, што шмат хто адчувае тое ж самае, хоць і саромеецца гэтага. Мая інтраверсія, доўга прыгнятаная і гнаная дыктатам гіпэрактыўных экстравертаў, схамянулася і выйшла з шафы.

Я гляджу ў акно на свайго суседа, занятага адваката, якога яшчэ надоечы бачыла, як ён выязджае раніцай у суд, з мантыяй, перакінутай праз плячо. Цяпер ён у гаматным спартовым гарнітуры ваюе з галінкамі ў двары; здаецца, узяўся за прыбіранне. Бачу маладую пару, якая выгульвае старога сабаку, што з мінулай зімы ледзь ходзіць. Сабака хістаецца на нагах, а яны павольна ступаюць следам, цярпліва суправаджаючы яго. Смеццявоз шумна забірае смецце.

Жыццё працягваецца (а як інакш?), але ў зусім іншым рытме. Я ўпарадкавала шафу і вынесла прачытаныя газэты ў кантэйнер для старой паперы. Перасадзіла кветкі. Забрала з рамонту ровар. Гатаванне мяне задавальняе.

Настойліва вяртаюцца выявы з майго дзяцінства, калі было значна больш часу і можна было яго церці, гадзінамі таропячы вочы ў акно, назіраючы за мурашкамі, лежачы пад сталом і уяўляючы, што гэта каўчэг. Або чытаючы энцыклапедыю.

Хіба не падобна да таго, што мы проста вярнуліся да нармальнага рытму жыцця? Што гэта не вірус - анамалія, а акурат наадварот - той ліхаманкавы «свет да віруса» быў анамальным?

Вірус нагадаў нам пра тое, што мы так палка выціскалі: мы далікатныя істоты, якія складаюцца з найтонкай матэрыі. Мы паміраем, мы смяротныя. Што мы не адасобленыя ад свету сваёй "чалавечнасцю" і ўнікальнасцю, але свет гэты ёсць чымсьці накшталт вялікай сеткі, у якой усе мы затрымаліся, звязаныя адзін з адным і з усім існым нябачнымі ніткамі залежнасцяў і ўплываў. Што з якіх бы далёкіх краін ні былі мы родам, на якой бы мове мы ні гаварылі і якім бы ні быў колер нашай скуры, мы гэтак жа хварэем, гэтак жа баімся і гэтак жа паміраем.

Цяпер нам дадзена зразумець, што нягледзячы на тое, наколькі слабымі і безабароннымі пачуваемся мы перад пагрозай, вакол нас ёсць людзі, якія яшчэ слабейшыя і яшчэ больш маюць патрэбу ў дапамозе. Вірус нагадаў, якія ўразлівыя нашы старыя бацькі, бабулі і дзядулі, і як моцна мы павінны пра іх клапаціцца.

Ён паказаў нам, што наша мітуслівая ліхаманкавая рухомасць пагражае свету. Ён узняў пытанне, які мы рэдка наважваліся задаць сабе: чаго ж мы, уласна, шукаем?

Страх перад хваробай звёў нас з віхлястай дарогі і пільна нагадаў пра існаванне гнёздаў, з якіх мы выйшлі і ў якіх пачуваемся ў бяспецы. І нават калі мы будзем самымі вялікімі падарожнікамі, у такой сітуацыі, як гэтая, мы заўсёды будзем цягнуцца да нейкага дому.

Нам адкрылася таксама сумная праўда, што ў хвіліны небяспекі вяртаецца мысленне ў замкнёных i выключных катэгорыях народаў і меж. Гэты цяжкі момант выявіў, наколькі слабая на практыцы ідэя еўрапейскай супольнасці. Унія фактычна здала матч, аддаўшы антыкрызісныя пастановы на водкуп нацыянальным дзяржавам. Закрыццё дзяржаўных меж я ўважаю за найвялікшую паразу гэтага бязладнага часу. Вярнуліся «нацыянальныя інтарэсы» ды катэгорыі «свае» і «чужыя»: тое, з чым мы змагаліся апошнія гады, спадзеючыся, што больш ніколі падобнае не будзе фармаваць наш розум. Страх перад вірусам міжвольна ўваскрэсіў першабытную ўстаноўку, што вінаватыя нейкія чужынцы; гэта менавіта яны заўсёды аднекуль прыносяць пагрозу. Вірус у Еўропе - «аднекуль»; ён не наш, ён чужы. Асобы, якія вяртаюцца з-за мяжы, сталі ў Польшчы падазраванымі.

Хваля замыкання меж і жахлівыя чэргі на памежных пераходах для шмат каго з маладых людзей, напэўна, сталі шокам. Вірус нагадвае: межы існуюць і чуюцца добра.

Баюся таксама, што вірус хутка нагадае нам яшчэ адну старую праўду пра тое, наколькі мы не роўныя. Адны з нас паляцяць прыватнымі самалётамі да сваіх аддаленых лясных дамоў або на выспы, а іншыя застануцца ў местах, каб абслугоўваць электрастанцыі і водаправоды. Трэція будуць рызыкаваць сваім здароўем, працуючы ў крамах і шпіталях. Хтосьці на эпідэміі заробіць, нехта страціць усё, што меў.

Будучы крызіс, без сумневу, падважыць тыя прынцыпы, якія здаваліся нам стабільнымі; шмат якія дзяржавы не дадуць рады гэтаму, і на фоне іх дэстабілізацыі народзяцца новыя парадкі, як гэта часта бывае пасля крызісаў.

Мы сядзім дома, чытаем кніжкі і глядзім сэрыялы, але напраўду мы рыхтуемся да вялікай бітвы за новую рэчаіснасць, якую мы не можам сабе нават уявіць, спакваля разумеючы, што нішто больш ужо не будзе такім, як раней.

Прымусовы карантын і зняволенне сям'і ў доме, магчыма, дасць нам зразумець тое, у чым мы зусім не хацелі б прызнавацца: што сям'я стамляе нас, што шлюбныя повязі даўно спарахнелі. Нашы дзеці выйдуць з карантыну залежнымі ад інтэрнэту, і шмат хто з нас усвядоміць бессэнсоўнасць і бясплённасць сітуацыі, у якой механічна, інэрцыйна мы затрымаліся.

А што, калі мы павялічым колькасць забойстваў, самагубстваў і псіхічных захворванняў?

Увачавідкі рассейваецца як дым цывілізацыйная парадыгма, якая фармавала нас апошнія дзвесце гадоў: чалавек – вяршыня тварэння, мы можам усё, свет належыць нам.

Надыходзяць новыя часы.

Лаўрэатка прэміі Нобэля, польская пісьменніца Вольга Такарчук, «Фэйсбук»