Беларусь плаціць за расейскі газ даражэй за Нямеччыну: Як так атрымалася?

Выбіць зніжку ў беларускіх уладаў ніяк не атрымліваецца.

Сёння Беларусь пераплачвае мільёны даляраў за расейскі газ у параўнанні з еўрапейскімі спажыўцамі. Таму Менск спрабуе выбіць у Масквы зніжку.

Чаму так атрымалася і ці ёсць у беларускага боку перспектывы дамагчыся сваёй мэты? Naviny.by разбіраліся ў сітуацыі.

Даражэй, чым у Еўропе

У пачатку гэтага года на газавым рынку склалася ўнікальная сітуацыя. Беларусь набывае расейскае паліва даражэй, чым краіны Заходняй Еўропы.

Паводле звестак Белстата, у першым квартале сёлета Беларусь імпартавала расейскі газ з сярэднім коштам 130 даляраў за тысячу кубаметраў. Імпартны кошт адрозніваецца ад кантрактнага 127 даляраў за тысячу кубаметраў, таму што фактычна пералічваецца з улікам цеплатворнай здольнасці пастаўлянага паліва, растлумачылі Naviny.by у Міністэрстве энэргетыкі Беларусі.

Паводле звестак Міжнароднага валютнага фонду, уваходны кошт расейскага газу на мяжы Нямеччыны ў першым квартале гэтага года склаў 112 даляраў за тысячу кубаметраў. Гэта амаль на 14% менш, чым плаціць Беларусь.

Калі б Беларусь набывала паліва на ўмовах Нямеччыны, то за мінусам выдаткаў на лагістыку яно абышлося б прыкладна на 100 даляраў за тысячу кубаметраў, падлічыў віцэ-прэзідэнт Цэнтра сацыяльна-эканамічных даследаванняў CASE Belarus (Варшава) Алесь Аляхновіч.

Гэта значыць, Беларусь пераплачвае за расейскі газ блізу 30 даляраў за кожную тысячу кубаметраў, а з улікам набытага аб'ёму (блізу 5,2 млрд кубаметраў за першы квартал сёлета) дадатковыя выдаткі склалі больш за 150 млн даляраў, ці 1,1% ад ВУП Беларусі.

Сітуацыя, калі Беларусь плаціць за расейскі газ больш, чым еўрапейцы, склалася ўпершыню з 2000 года, адзначыў Алесь Аляхновіч. Ён бачыць дзве прычыны такога стану рэчаў.

Па-першае, ужо доўгі час назіраецца тэндэнцыя на зніжэнне аб'ёмаў расейскіх энэргасубсідый для беларускай эканомікі. З 19,3% ВУП Беларусі ў 2006 годзе яны знізіліся да 5,5% у 2019-м. Па-другое, кошты газу на сусветным рынку ў сёлета моцна ўпалі.

«Цяпер склалася вельмі незвычайная сітуацыя. Кошты газу ў Еўропе знаходзяцца на рэкордна нізкім узроўні. Празмернасць газу на рынку звязаная з уводам новых магутнасцяў звадкавання газу ў ЗША, запаволеннем спажывання звадкаванага прыроднага газу ў Кітаі, цёплай зімой, якая прывяла да высокай ступені запоўненасці газасховішчаў. Цяпер на гэта наклалася зніжэнне попыту на электраэнэргію праз пандэмію», – патлумачыў Naviny.by дырэктар групы прыродных рэсурсаў і сыравінных тавараў міжнароднага агенцтва Fitch Ratings Дзмітрый Марынчанка.

20 траўня спотавыя кошты прыроднага газу на галандскім хабе TTF знізіліся з 80 да 50 даляраў за тысячу кубаметраў у параўнанні з канцом сакавіка. Сярэдні кошт, з якім "Газпрам" рэалізуе газ у Еўропе, вышэйшы за спотавыя кошты, бо коштаўтварэнне ў доўгатэрміновых кантрактах больш складанае, патлумачыў Дзмітрый Марынчанка. Напрыклад, кошт поўнасцю або часткова прывязаны да нафтавых коштаў.

Калі яшчэ ў лютым «Газпрам» чакаў, што сярэдні экспартны кошт сёлета складзе блізу 175–185 даляраў за тысячу кубаметраў, то цяпер скарэктаваў прагноз да 133 даляраў за тысячу кубаметраў. Гэта значыць, калі ў пачатку года кошт расейскага газу здаваўся даволі выгадным для Беларусі, то цяпер справы ідуць інакш.

Выбіць зніжку пакуль не атрымліваецца

На фоне падзення коштаў газу на еўрапейскім рынку Менск хоча выбіць зніжку ў Масквы. Паколькі ў кошце расейскага газу для Беларусі 70% прыпадае на транзітны складнік, то збіць кошт спрабуюць праз тарыфную палітыку ў ЕАЭС.

Тарыф, які ўжываецца «Газпрамам» для беларускага боку на транспартаванне газу з Ямала-Ненецкай аўтаномнай акругі да беларускай мяжы, складае амаль тры даляры за тысячу кубаметраў на 100 кіламетраў, у той час як унутрырасейскі тарыф складае парадку аднаго даляра, скардзіўся Лукашэнка і наракаў на няроўныя ўмовы гаспадарання.

У гэтым пытанні на ўзроўні ЕАЭС Беларусь падтрымлівае Арменія. Але пакуль Крэмль не ідзе на саступкі. На нядаўнім пасяджэнні Найвышэйшай Еўразійскай эканамічнай рады Уладзімір Пуцін заявіў, што чакае ў адказ больш цеснай інтэграцыі.

«Што тычыцца прапанаванага нашымі армянскімі і беларускімі сябрамі адзінага тарыфу на паслугі транспартавання і транзіту газу, то мы мяркуем, што адзіны тарыф можа быць рэалізаваны толькі на адзіным рынку з адзіным бюджэтам, адзінай сістэмай падаткаабкладання. Такі глыбокі ўзровень інтэграцыі ў ЕАЭС пакуль яшчэ не дасягнуты, мы пра гэта з вамі добра ведаем, а пакуль кошты газу павінны фармавацца на аснове рынкавай кан'юнктуры, улічваць выдаткі і інвестыцыі пастаўнікоў, а таксама забяспечваць абгрунтаваную норму прыбытку на ўкладзены ў здабычу капітал. Гэта звычайная, хачу падкрэсліць, паважаныя калегі, звычайная сусветная практыка», – сказаў расейскі прэзідэнт.