Беларусі не заліць крызіс грашыма

Сусветны банк нагадвае Менску аб сацыяльным дыстанцыяванні.

Беларусь увайшла ў крызіс, выкліканы пандэміяй COVID-19, ужо з нізкімі тэмпамі эканамічнага росту і сур'ёзнымі эканамічнымі праблемамі, таму Сусветны банк рэкамендуе не капіяваць палітыку іншых краін з рознымі пакетамі захадаў падтрымкі, прыцягваючы для гэтага замежныя фінансавыя рэсурсы, а выкарыстоўваць захады сацыяльнага дыстанцыявання, каб знізіць працягласць распаўсюджвання віруса і хутчэй вярнуцца да нармальнай працы. Кіраўнік прадстаўніцтва Сусветнага банка ў Беларусі Аляксандр Крэмер адзначыў пры гэтым, што банк ужо надаў Беларусі дапамогу ў барацьбе з каранавірусам і разглядае запыт урада на фінансаванне падтрымкі малога і сярэдняга бізнэсу, а таксама хатніх гаспадарак праз сацыяльныя праграмы, піша tut.by.

- Прааналізавана ранняе і позняе ўвядзенне захадаў сацыяльнага дыстанцыявання, і звесткі паказваюць, што краіны, якія маюць самы мяккія наступствы пандэміі, гэта тыя, якія рана ўвялі досыць жорсткія захады. Беларусь уваходзіць у крызіс, звязаны з каранавірусам, ужо маючы складаную эканамічную сітуацыю. Гэты крызіс увязаны з іншымі цяжкасцямі, наступствамі падатковага манеўру, неэфектыўнасцю дзяржпрадпрыемстваў. Так што патэнцыял для маштабных фінансавых уліванняў у праблемныя прадпрыемствы абмежаваны — адзначыў Крэмер.

Сусветны банк адзначае, што ў апошнія гады млявы рост эканомікі Беларусі быў адлюстраваннем высокай канцэнтрацыі структуры экспарту, што абярнулася ўразлівасцю да ваганняў коштаў энэрганосьбітаў, адтэрміноўкай структурных рэформаў, звязаных з неэфектыўнымі дзяржпрадпрыемствамі, і высокім узроўнем далярызацыі банкаўскага сектара.

У 2019 годзе рост склаў усяго 1,2%, за чым адбыўся ўслед сціск эканомікі на 0,3% у першым квартале 2020 года, бо часовае спыненне паставак нафты з Расеі прывяло да падзення экспартнага прыбытку на 16% год да года на фоне значнага скарачэння экспарту нафтапрадуктаў і ўгнаенняў.

Улічваючы скарачэнне прытоку грашовых пералічэнняў і паслабленне курсу расейскага рубля, дэвальвацыя курсу беларускага рубля да даляра склала амаль 19% з пачатку года. Паслабленне курсу ўзмацніла ціск на балансы прадпрыемстваў, дзе крэдыты ў замежнай валюце складаюць амаль палову агульнага аб'ёму крэдытавання. Для абмежавання пераносу дэвальвацыі на інфляцыю былі ўжытыя захады адміністрацыйнага характару. Цэнавы ціск узмацніўся, хоць і не нашмат, пры гэтым у сакавіку інфляцыя дасягнула 4,9% (3 мес/3 мес у гадавым вылічэнні з карэкціроўкай на сезоннасць) у параўнанні з мінімальным узроўнем 4,1% у снежні.

Урад устанавіў ліміт штомесячнага падвышэння коштаў асноўных тавараў у другім квартале на ўзроўні 0,5%. Аднак рост рэальнага заробку ў сектары дзяржпрадпрыемстваў у гэты перыяд не прывязаны да зменаў прадукцыйнасці працы, што цягам 2020 года можа прывесці да ціску на інфляцыю, выкліканага ростам заробку. У студзені-лютым 2020 года рэальны заробак вырас на 8,6%, у той час як прадукцыйнасць працы зніжалася.

Зніжэнне эканамічнай актыўнасці ў першым квартале негатыўна адбілася на даходах кансалідаванага бюджэту. У першым квартале 2020 года даходы ўпалі на 5,5% у рэальным вылічэнні ў сувязі са значным зніжэннем паступленняў у падатку на прыбытак і ад замежнаэканамічнай дзейнасці, што прывяло да скарачэння падатковых даходаў на 1,5 адсотка ВУП. Пры гэтым выдаткі павялічыліся ў рэальным вылічэнні на 4,8%, што было абумоўленае значным ростам капітальных выдаткаў і капітальных трансфертаў арганізацыям (39% у рэальным вылічэнні) і выдаткаў на заробак (12,5%), які часткова кампенсаваўся зніжэннем адсоткавых выдаткаў і стрымліваннем выдаткаў на тавары і паслуг.

Структура дзяржаўнай пазыкі стварае валютную рызыку для дзяржаўных фінансаў, адзначаюць экспэрты. Амаль уся дзяржаўная і гарантаваная дзяржавай пазыка (46,8% ВУП у 2019 годзе) пазначаныя ў валюце. У 2020 годзе асноўная частка выплат па замежнай дзяржпазыцы прыпадае пераважна на абавязацельствы перад Расеяй (43% ад агульнага аб'ёму) і выплату звязаных крэдытаў, выдзеленых Кітаем (26% ад агульнага аб'ёму), потым ідуць дзяржаўныя валютныя аблігацыі, размешчаныя на ўнутраным рынку.

У 2020 годзе Сусветны банк чакае падзення ВУП прынамсі на 4%, і гэта самае значнае зніжэнне за апошнія 25 гадоў, а ў сярэднетэрміновай перспектыве мяркуецца захаванне нізкіх тэмпаў эканамічнага росту.

«Слабасць эканомікі, якая праяўляецца ў многіх сектарах, таксама стварае вялікія фіскальныя рызыкі ўмоўных абавязацельстваў у дзяржаўным сектары. Будзе захоўвацца нагрузка на дзяржаўныя фінансы, улічваючы будучыя буйныя выплаты ў запазычанасцях, хоць нядаўна абвешчаная рэструктурызацыя запазычанасці перад Расеяй крэдыту на АЭС дазволіць у некаторай ступені знізіць гэтую нагрузку» — канстатавалі ў банку.

Для замацавання ўстойлівасці бюджэту і прыцягнення дадатковых рэсурсаў для фінансавання захадаў падтрымкі хатніх гаспадарак і прадпрыемстваў у перыяд аднаўлення пасля пандэміі COVID-19 спатрэбіцца рэфармаванне дзяржфінансаў, мяркуюць экспэрты. Гэта ўключае рацыяналізацыю і падвышэнне эфектыўнасці выдаткаў у ключавых галінах, у тым ліку скарачэнне падтрымкі стратных дзяржпрадпрыемстваў, рацыяналізацыя фонду аплаты працы ў бюджэтным сектары і скарачэнне падатковых ільгот.

Рызыкі эканамічнага спаду пераважаюць, рэзюмуюць экспэрты. Унутраныя рызыкі звязаныя з затрымкамі ў правядзенні найважнейшых рэформаў у банкаўскім сектары і сектары дзяржаўных прадпрыемстваў, неабходныя для ўмацавання стабільнасці банкаўскага сектара і падвышэння прадукцыйнасці ў эканоміцы, альбо з няздольнасцю запаволіць распаўсюджванне COVID-19 унутры краіны. Замежныя рызыкі звязаныя з больш глыбокім, чым чакалася, спадам у краінах — гандлёвых партнёрах, напрыклад, у Расеі, і захаваннем валацільнасці на сусветных фінансавых рынках, якая ўплывае на кошт замежнага фандавання. Абмежаванні, уведзеныя для барацьбы з пандэміяй у Расеі, ужо паўплывалі на экспарт Беларусі. Але нават пасля таго, як яны ў канчатковым выніку будуць аслабленыя, пры адсутнасці паляпшэння цэнавай канкурэнтаздольнасці і прадукцыйнасці беларускім экспарцёрам будзе цяжка аднавіць сваю долю рынку, улічваючы ўзмацненне канкурэнцыі з боку расейскіх кампаній.

«Дзейсныя і своечасовыя антыкрызісныя захады (надзейны, празрысты эпіднагляд, збалансаванае выкарыстанне сацыяльных абмежаванняў, павышэнне гатоўнасці сістэмы аховы здароўя і падтрымка асоб і кампаній, якія патрапілі ў складаную фінансавую сітуацыю) дазволяць хутчэй вярнуцца да нармальнага функцыянавання», — рэзюмуе Банк.

Гэтыя захады ўключаюць, напрыклад, умацаванне сістэм сацыяльнай абароны, адтэрміноўку выплаты ўнёскаў на сацыяльнае страхаванне і асноўных падаткаў, субсідаванне крэдытавання і занятасці, а таксама часовае прыпыненне дзеяння асноўных раздзелаў, якія рэгулююць прадпрымальніцкую дзейнасць, што можа падтрымаць малыя і сярэднія прадпрыемствы.