28 сакавiка 2024, Чацвер, 12:39
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Навукоўцы адкрылі таямніцы старажытных ледавікоў

1
Навукоўцы адкрылі таямніцы старажытных ледавікоў

Што ўтойвае лёд.

Даследнікі прагназуюць, што праз глабальнае пацяпленне ўжо да 2050 года знікне палова альпійскіх леднікоў, а Грэнландыя пазбавіцца - прынамсі, у прыбярэжных раёнах - снежнага покрыва. Гэта, у сваю чаргу, паскорыць кліматычныя змены. Але ў адным гэтыя працэсы ідуць на карысць навуцы. Лёд, які адыходзіць, агаляе мноства добра захаваных археалагічных артэфактаў і загадкавых арганізмаў, піша ria.ru.

Што ўтойвае лёд

У 2006 годзе ў Нарвегіі ў гарах Ётунхеймена і Опланда сталі раставаць ледавікі. Навукоўцы, якія адправіўся туды, выявілі некалькі стрэл эпохі вікінгаў, некаторыя з добра захаваным апярэннем. Гэта дазволіла пачаць грандыёзную міжнародную працу ў вывучэнні артэфактаў, якія з'яўляюцца з-пад адступіўшага ледзянога покрыва.

З тых часоў знайшлі блізу дзве тысячы прадметаў, узрост найбольш старажытных - шэсць тысяч гадоў. Дзякуючы таму, што ўвесь гэты час яны праляжалі ў велізарных прыродных лядоўнях, артэфакты выглядаюць так, быццам гаспадары страцілі іх толькі ўчора.

Сярод самых цікавых знаходак - лыжы ўзростам 1300 гадоў з захаванымі скуранымі мацаваннямі, падковы ўючных коней, фрагменты вопраткі і абутку.

Пры гэтым усе яны вельмі нераўнамерна размеркаваныя па гістарычных эпохах. Большая частка належыць да позняй Антычнасці, калі, як мяркуюць некаторыя спецыялісты, у Еўропе адбылося рэзкае пахаладанне - так званы малы ледніковы перыяд. Іншыя знаходкі належаць да эпохі вікінгаў - VIII-X стагоддзяў. Аб'ектаў, датаваных высокім і познім Сярэднявеччам, вельмі мала.

На думку нарвежскіх і брытанскіх навукоўцаў, старажытныя скандынавы актыўна палявалі падчас пахаладання, інакш было проста не выжыць. Ураджайнасць сельскагаспадарчых культур, хутчэй за ўсё, падала, а дзікія жывёлы, якія вадзіліся ў гарах Ётунхеймена і Опланда, служылі адной з крыніц ежы.

У эпоху вікінгаў значна павялічылася насельніцтва, гандлёвыя шляхі пралягалі праз горныя перавалы. Менавіта таму так шмат знаходак, якія належаць да гэтага часу. З XI стагоддзя напады спыняюцца, паляванне замяняе сельская гаспадарка, людзі ўсё радзей цікавяцца горнымі сцежкамі. І артэфактаў засталося мала.

Мода старажытных

У 2011 годзе ледавік Лендбрын (Нарвегія), размешчаны на вышыні 1690-1920 метраў над узроўнем мора, агаліў па-сапраўднаму ўнікальны артэфакт - ваўняную туніку, пашытую амаль 17 стагоддзяў таму - паміж 230 і 390 гадамі. Для адзення даўжынёю ледзь больш за метр выкарыстоўвалі два адрэзы высакаякаснай ваўнянай тканіны розных колераў. Авечую воўну адбіралі вельмі старанна, ужывалі ромбападобнае пляценне.

Мяркуючы з формы тунікі і адсутнасці зашпілек, яе надзявалі і насілі гэтак жа, як сучасныя швэдры. Археолагі мяркуюць, што гаспадар гэтага адзення быў прыблізна 1,7 метра ростам - даволі высокім для свайго часу. Хутчэй за ўсё, з ім адбыўся нейкі няшчасны выпадак у гарах, таму туніка і апынулася ў палоне ледніка.

Дарога эпохі вікінгаў

Праз дзевяць гадоў археолагі высветлілі, што туніку страцілі не на глухой горнай сцежцы, а на ажыўленай дарозе, якой актыўна карысталіся гандляры і пастухі.

Усяго на Лендбрыне выявілі амаль васемсот артэфактаў, сярод якіх, акрамя выдатна захаванага адзення - паляўнічыя нажы, абломкі лыж і санак, а таксама косці і рогі свойскіх жывёл. Менавіта іх дакладнае датаванне дазволіла ўстанавіць, калі і навошта людзі выкарыстоўвалі горны перавал, які схаваўся пасля пад ледніком.

Мяркуючы з усяго, у бронзавым веку ў гэтых месцах толькі палявалі, але ўжо да трохсотага года нашай эры тут была дарога, што звязвала высакагорныя паселішчы жывёлагадоўцаў з летнімі пашамі. Пасля гэты маршрут спатрэбіўся жыхарам унутраных абласцей Нарвегіі і гандлярам, якія па ім маглі трапіць у прыбярэжныя рэгіёны краіны.

Асаблівай папулярнасцю Лендбрын карыстаўся ў вікінгаў. Тады асноўны шлях быў пазначаны каменнымі насыпамі, а ў верхнім пункце стаяла хаціна, дзе вандроўцы маглі перачакаць непагадзь або пераначаваць. Да пачатку XVI стагоддзя дарогу закінулі.

Замарожаныя, але не забітыя

Акрамя неймаверных археалагічных артэфактаў, ледавікі, якія растаюць, агаляюць сляды старажытных насельнікаў Зямлі. Гаворка не толькі пра муміі жывёл і чалавека, такіх як маманцяня Юка і пячорныя ільвяняты з Якуціі або альпійскі паляўнічы Этцы з Альпаў, але і пра невядомыя навуцы вірусы.

Сёлета навукоўцы выявілі ў тыбецкім ледніку 28 вірусаў узростам амаль 15 тысяч гадоў. А ў 2014-м у Расеі знайшлі гіганцкія вірусныя часціцы Pithovirus sibericum і Mollivirus sibericum узростам трыццаць тысяч гадоў. Яны настолькі вялікія, што іх можна разглядзець пад звычайным мікраскопам.

Як адзначаюць даследчыкі, пры далейшым пацяпленні клімату, раставанні леднікоў і вечнай мерзлаты гэтыя вірусы цалкам змогуць інфікаваць жывыя арганізмы. Прынамсі, калі ў лабараторных умовах адрадзілі Pithovirus sibericum і Mollivirus sibericum, тыя былі заразныя. Праўда, іх ахвярамі сталі аднаклетачныя амёбы, а не чалавек.

Напісаць каментар 1

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках