Лакальныя венчурныя інвестыцыі ў Беларусі запалі ў кому

Асабліва б'е па эканоміцы адток кваліфікаваных кадраў.

Аб'ём лакальных венчурных інвестыцыі Беларусі ў 2020 годзе скараціўся на 92,6%. Асобныя жыццёвыя функцыі яшчэ даюць аб сабе ведаць, але агулам пацыент хутчэй мёртвы, чым жывы, піша «Ежедневник».

Лакальныя венчурныя інвестыцыі ў Беларусі запалі ў кому

BIK Ratings, адзінае акрэдытаванае Нацыянальным банкам нацыянальнае рэйтынгавае агенцтва ў Беларусі, падало свой аналіз рынку венчурнага інвеставання ў Беларусі, параўнаўшы тэндэнцыі на ім з агульнасусветнымі. Сітуацыя атрымалася вельмі сумная, якая паказвае, што за страты прычыняе краіне нестабільная палітычная сітуацыя.

Сусветныя трэнды венчурнага інвеставання

Паводле звестак BIK Ratings, нягледзячы на крызіс, у 2020 годзе рынак венчурнага інвеставання зноў пайшоў у рост пасля падзення ў 2019 годзе. Так у 2018 аб'ём усіх зафіксаваных публічных угодаў склаў 328 млрд даляраў, у 2019 годзе ён знізіўся да 276 млрд даляраў, а ў 2020 годзе за верасень склаў 271 млрд даляраў. Іншымі словамі, агулам за год павінна выйсці блізу 360 млрд даляраў ці плюс 30% да 2019 года. Пры гэтым экспэрты адзначаюць істотныя змены, якія адбыліся на глабальным рынку.

У першую чаргу інвестары сталі больш асцярожна ставіцца да высокарызыкоўных праектаў без задачы перад сабой не столькі сарваць добры куш, колькі не страціць грошы на фоне агульнасусветнага крызісу.

Другой глабальнай тэндэнцыяй стала змешванне фокусу венчурных інвестыцый. У прыярытэце ўсё больш пачалі з’яўляцца праекты ў сферы здароўя і біятэхналогій, на якія ў трэцім і чацвёртым кварталах 2020 года прыпаў асноўны рост аб'ёму інвестыцый. Яны пасунулі нават IT-сектар, хоць апошні ў аб'ёме ўсё яшчэ ўтрымлівае лідарства. Аднак аналіз угодаў паказвае, што інвестары ўсё больш і больш аддаюць перавагу падтрымліваць стартапы, нацэленыя на змякчэнне наступстваў COVID-19 і тыя, якія развязваюць больш шырокі спектр праблем са здароўем: скрынінг рака, доступ да медыцынскай дапамогі і гэтак далей. Узраслі ў тым ліку і дабрачынныя інвестыцыі ў кампаніі, якія спрыяюць барацьбе з COVID-19.

З другой глабальнай тэндэнцыі атрымалася і трэцяя. Паколькі ў прыярытэце часцей стала з’яўляцца здароўе і барацьба з COVID-19, а межы многіх дзяржаў апынуліся на замку, інвестары сканцэнтраваліся больш на ўнутраных рынках, гэта значыць, на лакальных інвестыцыях.

Чацвёртая тэндэнцыя - рост інвестыцый у лічбавую сферу, у праекты, якія дазваляюць у пандэмію арганізаваць паспяховую выдаленую працу. Інвестары мяркуюць, што гэты трэнд сусветнай эканомікі будзе толькі ўзмацняцца.

Калі глядзець па сектарах, то першая тройка выглядае наступным чынам: IT - 33% усіх венчурных інвестыцый, фармацэўтыка і біятэхналогіі – 15%, ахова здароўя – 10%. Хоць фармацэўтыка і ахова здароўя – гэта, фактычна, адна сфера, якая ў аб'ёме інвеставання (25%) ужо ўшчыльную наблізілася да IT (33%).

Беларусь не проста на задворках, а ў глыбокім заняпадзе

У Беларусі сітуацыя з венчурнымі інвестыцыямі зусім іншая. Калі ў 2019 годзе было прыцягнута 45,6 млн даляраў, то ў 2020 - 36 млн даляраў, гэта значыць, менш на 21,8%. Але гэтыя 36 млн атрымаліся толькі таму, што ў трэцім квартале 30 млн даляраў прыцягнула кампанія PandaDoc - тая самая кампанія, якую ўлады вельмі настойліва спрабавалі знішчыць толькі таму, што яе ўладальнік падтрымаў дэманстрантаў. Без гэтых 30 млн было б усяго 6 млн даляраў.

Важна адзначыць, асноўны аб'ём забяспечылі ўваходныя інвестыцыі, прычым, менавіта з боку PandaDoc, у той час як аб'ём лакальных інвестыцый упаў на 92,6%, абмежаваўшыся ўсяго дзвюма ўгодамі за год. Іншымі словамі, беларускі бізнэс практычна цалкам замарозіў усе свае венчурныя інвестыцыі.

З уваходнымі інвестыцыямі таксама не ўсе выдатна. Як адзначаюць аўтары аналізу, пераважная большасць кампаній структуруюць угоды па-за юрысдыкцыяй Беларусі, каб знізіць узніклыя рызыкі. Гэта значыць, што інвестыцыі нібыта прыцягваюць беларускія кампаніі, але грошы ў краіну не ўваходзяць.

Зноў жа, калі разглядаць структуру венчурных партфеляў, то ў 2019 годзе на IT прыпадала 23%, а на сферу здароўя – 16%. У 2020 годзе, калі ва ўсім свеце бізнэс пачаў актыўна інвеставаць у сферу здароўя, фармацэўтыкі і біятэхналогій, і нават пачаў актыўна фінансаваць дабрачынныя праекты ў гэтай сферы, у Беларусі гэты кірунак, наадварот, абрынуўся. За 2020 год на сферу здароўя наогул нічога не перапала і толькі біятэхналогіі здолелі прыхапіць блізу 6% (216 тысяч даляраў). Практычна ўсе венчурныя інвестыцыі (85%) прыпалі на сферу IT, ды і тое, як мы ўжо ведаем, па-за юрысдыкцыяй Беларусі.

Прадстаўнік аднаго з буйных айчынных інвестараў, да якога «Ежедневник» звярнуўся па каментар, адказаў, што каментаваць тут няма чаго, бо сітуацыя і без таго адназначная і вельмі сумная.

На думку спецыялістаў, асноўная прычына такой сітуацыі палітычная нестабільнасць у краіне, якая зніжае цікавасць інвестараў да беларускіх стартапаў і выклікае адток кваліфікаваных кадраў з краіны. Усё гэта прычыняе істотную шкоду інвестыцыйнаму клімату ў Беларусі і яе эканоміцы.

Зрэшты, усё гэта можна было назіраць і без спецыялістаў. Можна ўзгадаць, як падчас першай хвалі каранавіруса беларускі бізнэс падняўся на дапамогу медыкам і сваёй краіне. Аператыўна з'явіліся новыя стартапы ў сферы здароўя. Да другой хвалі гэты ўздым мог бы, як ва ўсіх краінах, выліцца ў нешта істотнае. Але вось наступіў жнівень і да другой хвалі ўсё імгненна калі не памерла, то ўжо сапраўды запала ў кому. Хто захоча інвеставаць у нейкія стартапы, калі кожны з іх улады могуць у імгненне знішчыць толькі за тое, што хтосьці нешта не тое сказаў? І пра якую дабрачыннасць можа ісці гаворка ў краіне, дзе гэтая дабрачыннасць на ўказанне зверху ў кожны момант можа быць прыраўнаная да фінансавання тэрарызму?