Фініш блізкі: эксперт паставіў «дыягназ» беларускай эканоміцы

Улады, як загіпнатызаваныя, учыняюць бессэнсоўныя дзеянні на парозе падзення.

Пра тое, як складваецца сітуацыя ў эканоміцы, якія чыннікі ўплываюць і будуць уплываць на яе ў наступныя месяцы, газэце «Беларусы і рынак» расказаў старшы навуковы супрацоўнік BEROC (Кіеў) Леў Львоўскі.

- Мяркуючы з розных статыстычных паказчыкаў, можна зрабіць выснову, што цяпер беларуская эканоміка знаходзіцца на заключнай стадыі кароткатэрміновага перыяду "замежнагандлёвага цуду" і рыхтуецца, разам з урадам і Нацбанкам, да цяжкага года.

Адзін з яскравых паказчыкаў, які казаў пра гэта, - запаволенне і адкат росту УБП. Калі за пяць месяцаў рост склаў 3,1%, паўгоддзя і сямі месяцаў - 3,3 %, то за восем месяцаў - 3%. Другі паказчык -падзенне сярэдняга заробку нават у намінальным вылічэнні: 1471,7 у ліпені і 1463,2 у жніўні. А калі ўлічваць тое, што рэальныя даходы і да гэтага падалі (грошы беларусаў з'ядае інфляцыя) , то можна з упэўненасцю сказаць, што тэндэнцыя як мінімум на павелічэнне заробкаў скончылася.

"Замежнагандлёвы цуд" фінішуе ў тым ліку і таму, што прадказальна падае цана сыравінных тавараў — падваліны нашага экспарту, і памяншаецца попыт на іх. Пры гэтым усе выдатна разумеюць, што экспартныя поспехі і рост УБП ніяк істотна не ўплываюць на перспектывы эканомікі ў 2021-2022 гадах.

Мяркуючы з усяго, загавела душой і іншая тэндэнцыя: у Нацбанка больш не выходзіць стрымліваць рост цэн. Так, 10,2% гадавой інфляцыі ў верасні пасля 9,8% у жніўні - далёка не гістарычны рэкорд, і да галапнай інфляцыі на дзясяткі і нават сотню адсоткаў (як у 2000-м і 2011-м) далёка, але гэта антырэкорд за гады. І, што важна, яна расце, нягледзячы на ўсе старанні рэгулятара.

Тое, што гадавы прагноз 5% не будзе выкананы, стала ясна даўно, у выніку была пастаўленая граніца 9%, але ці змогуць урад і Нацбанк скаардынаваць дзеянні і выплысці да гэтага берага, сказаць цяжка. Ясна, што тэндэнцыя можа абярнуцца, і інфляцыя пайсці на змяншэнне, але важкіх падстаў для гэтага няма: як «непрыязныя» да беларускіх улад агенцтвы, так і «прыязныя» накшталт Еўразійскага банка прагназуюць, што гадавая лічба, мабыць, перасягне мяжу 10%.

Пры гэтым Лукашэнка ўвесь час кажа, што цэны ў нас «стрымліваюцца» і «кантралююцца», перш за ўсё ежы, і гэта самае важнае. Але ў выніку менавіта цана прадуктаў харчавання і расце перш за ўсё. Мяркуючы з усяго, "адказныя" за "кантроль" ва ўрадзе не спрабуюць рэгуляваць цэны, і гэта добра, інакш не толькі раслі б цэны, дык яшчэ і быў бы дэфіцыт прадуктаў.

"У рамках падрыхтоўкі" да цяжкага 2022 далей павышаюць не толькі дырэктыўныя падаткі, але і розныя зборы, а таксама ўводзяць новыя, да прыкладу, падатак на нерухомасць. Нельга не здзівіцца аргументацыі міністра фінансаў Юрыя Селіверстава, які заявіў, што падатак на першую кватэру ўводзіцца, каб "зацікавіць людзей не з'язджаць з сельскай мясцовасці і жыць у сваім жытле".

Па-першае, наўрад 50 або нават 100 рублёў падатку на год утрымаюць чалавека, які наважыў перабрацца з вёскі ў места, каб зарабляць у паўтара, а то і ў два разы больш. Па-другое, людзі самі разбяруцца і вызначаць, дзе ім жыць і куды пераязджаць - з места ў вёску альбо назад. Па-трэцяе, смешна выглядаюць словы аб нейкай «справядлівасці», пра якую раптам згадалі ў 2021 годзе.

Павышэнне падаткаў, збораў, разнастайных пабораў - гэта тэндэнцыя, зададзеная не ўчора. Дастаткова ўспомніць студзеньскае "дывановае" павышэнне падаткаў і нядаўнія "прапановы" аб пагаршэнні падатковага становішча для ІП і малога бізнэсу. Пры ўсім пры гэтым бюджэт і наступнага года плануецца з дэфіцытам. Ужо абвешчаная яго сума - 3 млрд рублёў. Наколькі ён будзе блізкі да рэальнасці, залежыць ад санкцый, і тут варта адзначыць, што санкцыйная актыўнасць не змяншаецца: у ЕЗ, ААН, іншых арганізацыях праводзіцца маса нарад, сустрэч і іншых акцый з адпаведным парадкам дня.

Якім будзе новы пакет, невядома, але адно можна сказаць дакладна: паслаблення санкцый чакаць не варта. І сумарнае іх уздзеянне будзе нарастаць. Ужо прапанавана знізіць падаткі для нафтавікоў (а гэта страты для бюджэту), што дапаможа "Нафтану" ўтрымацца на плаве. Напэўна, сур'ёзна пацярпяць і іншыя прадпрыемствы, якія трапілі пад санкцыі - той жа БелАЗ.

Акрамя таго, для абыходу санкцый нейкую дзель маржы давядзецца аддаваць расейцам, а гэта зноў жа страты не толькі для прадпрыемстваў, але і для бюджэту. А ён і так дэфіцытны, значыць, трэба дзесьці пазычаць. І пакуль цяжка сказаць дзе: Кітай даўно грошай не дае, і нават расейскі сціплы крэдыт на 640 млн даляраў "завіс".

На гэтым фоне ўрад далей займаецца тым жа, чым і раней, - жыве надзеяй, што новы этап дзяржаўных інвестыцый складзецца ўдала і пачнецца эканамічны рост. З аднаго боку, ідзе вялікая чыннасць вакол Банка развіцця, для яго знаходзяць грошы часам у нечаканых месцах — як сродкі з «страхавога дэпазітнага фонду». З верай, што ён гэтыя сродкі ўдала інвестуе. На чым грунтуецца гэтая вера — цяжка сказаць.

Другая лінія - спробы ўзяць крэдыты ў Расеі. Пры гэтым "мы не будзем думаць, як іх станем аддаваць, галоўнае - узяць цяпер. І тады праблему можна адкласці". Мала таго, гэта непрадукцыйныя крэдыты. Адна рэч, калі вы бераце іх для таго, каб пабудаваць завод, іншая - каб пакрыць Стары пазыку, і трэцяе-каб купіць Узбраенне ў Расеі на мільярд даляраў. Яно дакладна ніякіх грошай не прынясе.

Здзіўляе і тое, што ўлады нічога не робяць для супрацьстаяння санкцыям - не карэктуюць свае паводзіны, не спрабуюць весці перамовы, а наадварот, працягваюць дзеянні ў раней зададзеным кірунку.