Праз санкцый рэжым страціць мільярды даляраў

У момант паўнацэннага дзеяння санкцыі істотна ўдараць па беларускай эканоміцы.

ЕЗ, ЗША, Вялікабрытанія і Канада адначасова пашырылі санкцыйныя спісы ў дачыненні да Беларусі. Усяго новыя пакеты санкцый уведзены супраць 19 юрыдычных асоб з Беларусі. Уступаць у дзеянне абмежаванні будуць у розны час, але ў момант паўнавартаснага дзеяння істотна ўдараць па беларускай эканоміцы, уважае ў каментары для zerkalo.io старэйшы навуковы супрацоўнік BEROC Леў Львоўскі.

Што маюць на ўвазе санкцыі і калі ўваходзяць у дзеянне?

Пад прынятыя напярэдадні абмежаванні краін Захаду патрапілі 19 беларускіх кампаній і арганізацый. Разам з уведзенымі раней пакетамі санкцыі закранаюць практычна ўсе важныя галіны беларускай эканомікі. Усе пакеты санкцый, за выключэннем некаторых агаворак, уступаюць у дзеянне адразу пасля апублікавання.

Санкцыі ЕЗ маюць на ўвазе замарозку актываў кампаній (як і фізічных асоб), уключаных у спіс, а бізнэс з краін ЕЗ не можа працаваць з беларускімі юрыдычнымі асобамі з «чорнага спісу». Падобнае рашэнне прыняла Вялікабрытанія, абвясціўшы аб замарозцы рахункаў «Беларуськалію», не ўдакладніўшы аднак, ці могуць мясцовыя кампаніі з ім супрацоўнічаць. Пры гэтым варта адзначыць, што санкцыі ЕЗ, як правіла, датычацца ўкладання новых кантрактаў, гэта значыць, нават калі абмежаванні ўжо пачалі дзейнічаць, бакам дазваляюць давесці да канца дзейныя дамовы.

З прынятых 2 снежня абмежаванняў ЗША вынікае, што контрагенты павінны да 1 красавіка 2022 года завяршыць усе існыя ўгоды з БКК і кампаніямі, больш за палову акцый якіх належыць ёй або «Беларуськалію». Пасля гэтага для амерыканцаў угоды з кампаніяй будуць забаронены. Іншыя юрасобы, на пастанову Упраўлення кантролю за замежнымі актывамі ЗША, папоўнілі санкцыйны спіс Вашынгтона, прыняты 9 жніўня сёлета. Калі ў іх ёсць рахункі або маёмасць на тэрыторыі ЗША, то яны будуць заблакаваныя. Тое ж тычыцца ўсіх кампаній, якія належаць больш чым на палову кампаніям, што трапілі пад санкцыі, а амерыканскім грамадзянам і кампаніям забаронена весці з імі справы.

Акрамя гэтага, Вашынгтон забараніў сваім грамадзянам аперацыі з Мінфінам Беларусі і Банкам развіцця: выдзяляць крэдыты або купляць каштоўныя паперы, выпушчаныя пасля 2 снежня на тэрмін больш як 90 дзён.

Канада таксама забараняе сваім грамадзянам і юрыдычным асобам здзяйсняць любыя ўгоды з тымі, хто патрапіў пад санкцыі, падаваць ім фінансавыя і страхавыя паслугі.

Як абмежаванні паўплываюць на беларускую эканоміку?

У сукупнасці абмежаванні выглядаюць сур'ёзнымі, адзначае Леў Львоўскі.

— Акрамя фізічных асоб і не такіх важных фірм, у спіс ЕЗ патрапілі чатыры сур'ёзныя беларускія кампаніі, для якіх значны экспарт. У гэтым ёсць сігнал, што ЕЗ мае намер сур'ёзна рэагаваць. У гэтым выпадку на міграцыйны крызіс, - каментуе экспэрт.

За першае паўгоддзе 2021 года ЗША імпартавалі калійных угнаенняў з Беларусі на 91,2 млн. даляраў. Для параўнання ў 2019 годзе - амаль на 220 млн даляраў. Для такога буйнога гульца, як «Беларуськалій», гэта няхай і адчувальныя, але прымальныя страты, бо Беларусь займае пятую частку сусветнага рынку калійных угнаенняў. Тэарэтычна ёй знайсці новыя рынкі прасцей, чым пакупнікам - альтэрнатыўных пастаўшчыкоў. Але тут уступае ў гульню практыка дзеяння амерыканскіх санкцый.

- Патэнцыйна гэта даволі сур'ёзныя меры, якія абмяжоўваюць магчымасці праводзіць трансакцыі з удзелам банкаў-рэзідэнтаў ЗША або якія маюць там філіялы, бо большая частка буйных банкаў так ці інакш звязаныя з юрысдыкцыяй ЗША, - адзначае эканаміст.

Акрамя гэтага, санкцыі ЗША адносна Мінфіна і Банка развіцця могуць пазбавіць фінансавыя ўлады Беларусі магчымасці прыцягваць сродкі ў амерыканскай валюце нават на ўнутраным рынку. «Амерыканскія банкі-карэспандэнты павінны будуць спыніць абслугоўваць гэтыя трансакцыі», – заявіў РБК былы старэйшы дарадца OFAC Браян О’Тул.

Леў Львоўскі ж лічыць, што санкцыі ў адносінах да фінансавых структур дэ-юрэ аформілі тое, што і так існавала дэ-факта.

- З пачатку палітычнага крызісу Беларусь і не магла разлічваць на заходнія пазыковыя грошы. Размова ішла аб спробах пазычыць у Кітая і Расеі. З першым не зраслося, у выніку мы спрабуем пазычыць, колькі можам, у Масквы, - тлумачыць эканаміст.

Вялікабрытанія, якая з'яўляецца важным хабам міжнароднага гандлю, абмежаваўшы для сваіх рэзідэнтаў магчымасці супрацоўніцтва з «Беларуськаліем», закрыла шчыліну для экспартных паставак і разлікаў за іх, узмацніўшы тым самым становішча беларускага калійнага гіганта.

Ацаніць патэнцыйныя страты беларускай эканомікі пакуль дастаткова складана праз недахоп інфармацыі аб дакладных тэрмінах старту некаторых абмежаванняў, адзначае Леў Львоўскі.

Раней эканамісты BEROC ацэньвалі страты ад чатырох абмежавальных пакетаў ЕЗ у прыкладна 6% ВУП на працягу двух-трох кварталаў пасля пачатку іх дзеяння, а ў больш далёкай перспектыве - аж да 10% ВУП.

Новыя абмежаванні чатырох уплывовых сусветных гульцоў прыкметна пагаршаюць яго негатыўны эфект. Тым больш, што яны закранулі ў тым ліку кампаніі, якія за кошт росту экспарту ўнеслі ўклад у эканамічны рост у 2021 годзе. Гэта значыць, у агульнай складанасці гаворка можа ісці пра мільярды даляраў.

У той жа час для кожнай канкрэтнай кампаніі ўплыў ад санкцый будзе адчувальным: нехта страціць рынкі збыту або пастаўшчыкоў, а нехта яшчэ больш сыдзе ў страты. Напрыклад, беларускія НПЗ, са слоў намесніка прэм'ер-міністра Юрыя Назарава, страцілі сёлета больш за 80 млн даляраў яшчэ да таго, як пачалі дзейнічаць еўрапейскія сектаральныя санкцыі. Прыкметна страціць «Гродна Азот», які і без таго скончыў мінулы год з вялікімі стратамі. У 2020 годзе Беларусь прадала ў краіны ЕЗ азотных угнаенняў больш як на 82 млн. даляраў (з іх больш за 50 млн. зарабілі на рынку Францыі). Гэта значыць, як мінімум такую суму налета прадпрыемства не запрацуе на заходніх рынках. Тое ж тычыцца «Беларуснафты», якая ў асноўным працавала на заходнія рынкі.

Яшчэ больш ускладняюць становішча Менска нядаўнія заявы Лукашэнкі што да Крыма, наступствамі якіх можа стаць напружанасць у дачыненнях з Украінай, якая застаецца важным гандлёвым партнёрам Беларусі, дапаўняе Леў Львоўскі. Калі Кіеў, нягледзячы на залежнасць ад беларускіх энэрганосьбітаў, адкажа ўвядзеннем эмбарга на іх, то Менск страціць яшчэ адну буйную крыніцу паступлення валюты ў краіну.