28 сакавiка 2024, Чацвер, 20:16
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Міхаіл Пастухоў: Толькі Канстытуцыя 1994 года можа стаць асновай адраджэння дзяржавы

49
Міхаіл Пастухоў: Толькі Канстытуцыя 1994 года можа стаць асновай адраджэння дзяржавы

Гэта шлях да хуткага аднаўлення законнасці.

Роўна 27 гадоў таму Вярхоўны Савет прыняў першую Канстытуцыю Беларусі. Сайт Charter97.org пагаварыў з чалавекам, які прыклаў руку да распрацоўкі галоўнага закона краіны - экс-суддзём Канстытуцыйнага суда, доктарам юрыдычных навук Міхаілам Пастуховым.

- Я вельмі добра памятаю гэты дзень. Мы ўдзельнічалі ў распрацоўцы разам з прафесарам Марціновіч Ізабэлай Іванаўнай і прадставілі сваё бачанне будучага суда, яго прынцыпаў, арганізацыі, дзейнасці. На жаль, Канстытуцыйны суд, у якім я браў удзел у падрыхтоўцы адпаведнага раздзелу, распрацоўнікі Канстытуцыі перанеслі ў раздзел «дзяржаўны кантроль і нагляд».

Аднак гэта была святочная атмасфера, дэпутаты ганарыліся тым, што прыняты эпахальны дакумент, хоць некаторыя раздзелы Канстытуцыі выклікалі крытыку з боку дэпутатаў. У тым ліку — Уключэнне раздзела «Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь». Апазіцыя БНФ выступала супраць гэтага, гэтую норму крытыкаваў шэраг іншых дэпутатаў.

Усё здавалася трошкі вясёлкавым і думалася, што Беларусь будзе свабоднай і развівацца ў бок Еўропы, згодна з еўрапейскім вектарам.

Таксама здавалася, што тагачасная партыйная наменклатура здолее захаваць сваю ўладу праз вядзенне інстытута прэзідэнцкай улады. Ніхто не думаў аб нейкіх асаблівых шляхах бачання краіны.

У гэты дзень яшчэ важна адзначыць, што менавіта Мечыслаў Іванавіч Грыб падпісаў Канстытуцыю, паставіў свой подпіс.

У памяці ў мяне засталіся вельмі добрыя ўражанні ад гэтага дня. Таксама сфармаваўся склад Канстытуцыйнага суда, а мяне дэлегавалі ў склад гэтага органа. Здавалася, што дэмакратыя ў Беларусі перамагла і нас чакае светлая будучыня. На практыцы выявілася, на жаль, зусім не так.

- Вы вельмі часта ў розных праграмах дэманструеце Канстытуцыю 1994 года, кажаце пра яе перавагі. У чым яе галоўныя плюсы?

- Гэтая Канстытуцыя прынятая ў выніку законнай і досыць дэмакратычнай працэдуры. Яна ўлічвала думкі многіх распрацоўнікаў, многіх палітычных сіл таго часу і замацавала легітымную сістэму ўлады.

Цяпер яна не дасканалая ў шэрагу сваіх палажэнняў, у тым ліку выявілася, што паўнамоцтвы прэзідэнта ўсё ж занадта значныя. Яны дазволілі амбіцыйнаму прэзідэнту, так бы мовіць, падмяць пад сябе парламент, іншыя органы ўлады, навязаць рэферэндумы, якія не адлюстроўвалі нацыянальныя інтарэсы беларускага народа. Навязаць чужыя сімвалы і мову суседняй дзяржавы, нават замяніць Канстытуцыю.

Нікчэмная роля адводзілася ўраду, які ствараўся пры прэзідэнце. Слабай выявілася судовая ўлада, якая першапачаткова фармавалася парламентам, а пазней значную ролю адыгрываў менавіта прэзідэнт. Суддзі і ніжэйшыя суды прызначаюцца прэзідэнтам, што прывяло да таго, што суддзі сталі чыноўнікамі і фактычна выконваюць указанні адміністрацыі, што мы назіраем апошні час падчас судовых працэсаў.

Слабыя гарантыі грамадзян, у тым ліку на судовую абарону. Выявілася, што абараніць свае правы ў нас і немагчыма пры залежных судах.

Практычна слабым было і мясцовае самакіраванне, якое ў наступным было скасаванае ўказамі прэзідэнта і замест самакіравання была створаная прэзідэнцкая вертыкаль.

– Цяпер шматлікія кажуць аб прававым дэфолце і беззаконні. Калі быць паслядоўным, то атрымліваецца, што Беларусь з 1996 года знаходзіцца ў бесперапынным стане прававога дэфолту, бо былі разбураныя канстытуцыйныя асновы.

— З гэтым сцвярджэннем я пагаджуся. Аднак слова дэфолт ўжываецца больш да гаспадарчага права, да працэдуры банкруцтва нейкіх там прадпрыемстваў, кампаній, але ў нас збанкрутавала агулам дзяржава. Вось з гэтага пункту гледжання можна пагадзіцца з ужываннем гэтага тэрміна, але не толькі дзяржава, а ўлада, таму што дзяржавы ў нас як такой, можна сказаць, пасля лістападаўскага «рэферэндуму» 1996 года няма.

У нас ёсць група ўлады, якая здолела шляхам маніпуляцыі з гэтым «рэферэндумам» увесці ў дзеянне новую рэдакцыю Канстытуцыі, паводле якой улада перайшла ў рукі аднаго чалавека.

4 лістапада, Канстытуцыйны суд вынес пастанову, што папраўкі ў Канстытуцыі, калі нават і атрымаюць падтрымку, могуць насіць толькі рэкамендацыйны характар. Аднак Лукашэнка сваім указам скасаваў пастанову Канстытуцыйнага суда і загадаў праводзіць абавязкова рэферэндум.

Было шмат іншых парушэнняў, у тым ліку незаконнае адхіленне ад пасады Віктара Ганчара, які быў старшынём ЦВК, масавае датэрміновае галасаванне пад прымусам улады. Упершыню былі падказкі, як людзі павінны галасаваць у тых ці іншых пытаннях. Вядома, гэта быў незаконны «рэферэндум» і вынікам галасавання верыць не даводзіцца.

З таго часу, сапраўды, у нас скончыўся этап дэмакратыі, этап законнасці, краіна пагрузілася ў дыктатуру і ў прававое беззаконне. Канстытуцыя, фактычна, перастала адыгрываць нейкую ролю, стаўшы проста кніжкай, якую можна пры неабходнасці перапісаць. Мы з таго часу жывем у беззаконні і прававым дэфолце.

- Вы вельмі часта кажаце пра тое, што важна вярнуць Канстытуцыю 1994 года. Растлумачце сваю пазіцыю і ці можаце прадставіць «дарожную карту» вяртання да законнасці ў Беларусі?

- Пры ўсіх недахопах, гэта адзіная Канстытуцыя, якая можа стаць асновай адраджэння беларускай дзяржавы. Калі ў выніку выбараў прадстаўнікоў заканадаўчых органаў улады будзе прынятая пастанова аднавіць Канстытуцыю 1994 года і ўнесці ў яе адпаведныя папраўкі, то тады мы зможам хутка і проста аднавіць у краіне законнасць і дэмакратыю.

Першымі павінны прайсці выбары парламента, які з'яўляецца галоўным органам краіны. Абраны парламент павінен разгледзець пытанне аб папраўках у Канстытуцыю, у тым ліку — можа змяніць статус прэзідэнта, можа скасаваць такую пасаду, можа вызначыць абіраць прэзідэнта не на ўсенародным галасаванні, а непасрэдна на пасяджэнні парламента, каб прэзідэнт быў паслухмяным і дзейнічаў у рамках Канстытуцыі і законаў.

Нам шмат яшчэ трэба будзе. Правесці рэформы і эканамічныя, і судовыя, аднавіць мясцовае самакіраванне, правесці адміністрацыйна-тэрытарыяльную рэформу, пенсійную, аднавіць статус беларускай мовы, вярнуць нацыянальныя сімвалы (маецца на ўвазе-бел-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня»), а таксама неабходна прыняць натхняльны нацыянальны гімн, які павінен адлюстроўваць перамогу беларускага народа над тым адзінаўладдзем, над уладай, якая не лічыцца з Канстытуцыяй і законамі краіны.

Я хацеў бы павіншаваць усіх грамадзян Беларусі З Днём Канстытуцыі і выказваю ўпэўненасць, што яна будзе адноўленая, дапрацаваная і Беларусь зойме свой пачэсны пасад памiж народамi, аб чым марыў Янка Купала.

Напісаць каментар 49

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках