Крызіс глыбейшы - пояс тужэйшы

У Беларусі паскорылася падзенне абарачэння ў гандлі.

Паводле аб'ёму і дынамікі раздробнага гандлю можна вызначыць памер і дынаміку дабрабыту насельніцтва кожнай краіны. Бо чым больш даход у чалавека - тым большая ў яго магчымасць спажывання, выдаткаў. У тым ліку - выдаткаў на харчовыя і нехарчовыя тавары ў крамах і іншых пунктах раздробнага гандлю, піша infobank.by.

А калі даходы падаюць - падае і аб'ём спажывання, у тым ліку зніжаюцца выдаткі ў раздробнай гандлёвай сетцы. У першую чаргу, вядома, зніжаюцца продажы тавараў не першай неабходнасці. А калі крызіс паглыбляецца - «поясы зацягваюцца яшчэ тужэй» - пачынаецца эканомія ўжо і на прадуктах харчавання.

А бывае яшчэ так: даходы растуць, а выдаткі скарачаюцца, і больш грошай сыходзіць на назапашванне ашчадку. Звычайна так адбываецца, калі людзі адчуваюць, што насоўваюцца цяжкія часы, адкладаючы закупы на часы «лепшыя». Радзей - калі з нейкай прычыны знікае магчымасць набыць патрэбны тавар.

У Беларусі цяпер адбываецца ўсё гэта адначасова: ВУП вырас, рэальныя даходы таксама, а раздробнае тавараабарачэнне скарацілася - прычым як праз нарастанне негатыўных чаканняў (беларусы рыхтуюцца да цяжкіх часоў), так і праз адсутнасць у прыватным раздробным гандлі патрэбнага імпартнага тавару з прычыны моцна ўскладненых замежных паездак, асабліва чартэрных (усе больш не стае патрэбных, запланаваных да куплі тавараў).

Так, з апошніх звестак Белстату, ВУП у студзені-сакавіку 2021 года вырас на 0,9% (да студзеня-сакавіка 2020 га), рэальныя гатовыя грашовыя даходы насельніцтва падняліся на 3,3% (студзень-люты 2021 года да студзеня -лютага 2020 года).

А вось раздробнае тавараабарачэнне ў I квартале стала меншае, чым у I квартале годам раней, на 4,5% (з улікам інфляцыі). Прычым падзенне ў розніцы паскараецца: у студзені яно складала 0,9%, а ў студзені-лютым - 3,6%.

Так што разлік на тое, што абмежаванне спажывецкага імпарту выкліча рост спажывання айчынных тавараў - не апраўдаўся: беларусы ўважаюць за лепшае збіраць грошы (купляючы даляры і еўры, праз гэта ў краіне вось ужо 16 месяцаў доўжыцца чысты попыт на замежную валюту) у разліку купіць патрэбны тавар пазней - «калі ўсё гэта скончыцца».

Але найбліжэйшым часам гэта не скончыцца. Апошні раз у «чырвонай зоне» індэкс раздробнага тавараабарачэння Беларусі знаходзіўся два гады - з пачатку 2015 года да пачатку 2017 года. І ўжо толькі пасля двух гадоў крызісу, пайшло посткрызіснае аднаўленне спажывання хатніх гаспадарак - людзі сталі павялічваць свае выдаткі.

А новы крызіс толькі набірае абароты. Мінусавы індэкс раздробнага тавараабарачэння ў студзені-сакавіку 2021 года нават большы за мінусавыя індэксы папярэдняга крызісу: такога падзення, як цяпер, тады не было.

Мала таго, пайшло ўжо невялікае - на 0,6% - скарачэнне раздробнага тавараабарачэння і ў харчовым сектары: людзі ўсё часцей выбіраюць больш танныя прадукты, эканомяць на прысмаках.

Падзенне ж раздробнага тавараабарачэння ў нехарчовым сектары ў студзені-сакавіку - на 8,0% - наогул было самым моцным за ўвесь час даступнай статыстыкі, больш, чым у папярэдні крызіс (найбольшае падзенне тады ў фармаце «за перыяд з пачатку года да адпаведнага перыяду папярэдняга года» было 7,4%).

Гэта сведчыць аб дэпрэсіўным стане грамадства - моцных негатыўных чаканнях. Прычым не толькі праз стан эканомікі ці ўнутрыпалітычную сітуацыю ў самой Беларусі - а яшчэ на фоне падзей вакол Украіны, фактычна перадваенны стан усяго рэгіёну. Усё больш людзей у Беларусі чакаюць пагаршэння.

У сакавіку ўпершыню з сярэдзіны 2017 года сышоў у «чырвоную зону» рухомы гадавы індэкс раздробнага тавараабарачэння.

Ён склаў 98,9% (разліковы працэнт): аб'ёмы продажаў у розніцы за гадавы (12-месячны) перыяд - з красавіка 2020 года да сакавіка 2021 году - скараціліся на 1,1% у рэальным вылічэнні што да адпаведнага перыяду годам раней (да перыяду «красавік 2019 года - сакавіка 2020 года»).

Гэта найбольш інэрцыйны паказчык дынамікі раздробнага тавараабарачэння. Але на графіку відаць, што ў апошнія месяцы падзенне ідзе вельмі хутка. Значыць, «мінус» тут - надоўга.

У даляравым эквіваленце намінальны аб'ём раздробнага тавараабарачэння Беларусі за апошнія 12 месяцаў упаў да ўзроўню 3-гадовай даўніны - да $21,25 млрд экв. за перыяд з красавіка 2020 года да сакавіка 2021 года.

І, вядома, дэпрэсіўны стан і негатыўныя чаканні не маглі не адбіцца на рынку жылой нерухомасці: попыт на жыллё значна скараціўся, што відаць з сярэдняга кошту квадратнага метра - ён моцна ўпаў. У аналітыцы сайта

Realt.BY відаць, што за апошнія 12 месяцаў жылая нерухомасць у Менску ўпала ў кошце амаль на 20%.

Прадаўцы імкнуцца як мага хутчэй збыць лішнюю жылплошчу ў чаканні яшчэ больш моцнага падзення кошту на яе, а пакупнікі ў гэты ж час чакаюць, калі цэны, нарэшце ўпадуць «на дно» .Чаканне моцнага падзення коштаў на жыллё - відавочная прыкмета ўпэўненасці ў тым, што далей будзе яшчэ танней таму што «будзе толькі горш».

Найбліжэйшыя месяцы індэксы раздробнага тавараабарачэння палепшацца, бо пойдзе параўнанне з значна больш нізкай параўнальнай базай - з красавіком-траўнем 2020 года, калі было вельмі моцнае падзенне ў каранавірусную пандэмію. Але калі выявіцца, што падзенне нават у параўнанні з гэтымі месяцамі, калі многія людзі проста баяліся ісці ў краму праз вірус, то стане зразумела, што крызіс паглыбляецца, а, значыць, паясы давядзецца зацягваць яшчэ тужэй.