«Лепш быць шарагоўцам у добрай кампаніі, чым генералам у той, якая цяпер існуе»

Што кажуць героі Беларусі, пазбаўленыя Тараканам званняў?

4 траўня Таракан падпісаў указ пра пазбаўленне 86 чалавек воінскіх і спецыяльных званняў, а 6 траўня іх спіс быў апублікаваны на Нацыянальным прававым інтэрнэт-партале. На гэты момант усе гэтыя людзі ўжо звольненыя.

Tut.by пагаварыў з некаторымі з тых, хто быў пазбаўлены вайсковага звання, пра тое, як яны адрэагавалі на гэтую навіну і якім чынам гэта зменіць іх жыццё.

«Я атрымаў афіцыйнае папярэджанне праз удзелу ў акцыях пратэсту, але гэта не падстава для пазбаўлення мяне звання»

У спіс пазбаўленых воінскага звання трапіў былы падпалкоўнік у адстаўцы Валер Костка. Яго выслуга складае 21 год, з іх 12 гадоў - у КДБ. У Валерыя Косткі чатыры вышэйшыя адукацыі: Вайсковая акадэмія ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння, дзве вышэйшыя навучальныя ўстановы па лініі ваеннай контрвыведкі і знешняй выведкі КДБ, юрыдычны факультэт БДУ. Ён пакінуў службу ў 1993 годзе, пасля гэтага працаваў кіраўніком справамі Маладзечанскага гарвыканкама і памочнікам намесніка старшыні Вярхоўнага Савета 13-га склікання Генадзя Карпенкі. Апошнія 20 гадоў Валер Костка займаецца садоўніцтвам і пчалярствам і актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці не бярэ.

- Мяне жонка пабудзіла і кажа: «Слухай, ты ўжо не падпалкоўнік». Я кажу: «Якое шчасце! На 29 годзе вайсковай пенсіі быць звычайным салдатам Радзімы!». Я не засмучаны, потым усё прывядзём у адпаведнасць, - каментуе сітуацыю Валерый Костка.

За што канкрэтна ён быў пазбаўлены звання, суразмоўца сказаць не можа.

- Я ўжо нават размаўляў з праваабаронцамі, яны кажуць: прычыны не пазначаныя. Што ж такое было ўчыненае, каб гэта дыскрэдытавала гонар і годнасць афіцэра? Я ў асноўным бязвылазна знаходжуся ў сябе на гаспадарцы, але часам даю каментары, пішу артыкулы, па меры сіл і магчымасцяў пратэстую, таму што я як грамадзянін не згодны з тым, што адбываецца ў краіне. Мяне не затрымлівалі, але я атрымліваў афіцыйнае папярэджанне праз тое, што ўдзельнічаў у акцыях пратэсту ў Смалявічах у жніўні і верасні летась. Але ж гэта не з'яўляецца падставай для пазбаўлення мяне воінскага звання. Гэта мая пазіцыя, мой пункт гледжання. Я рэалізую сваё канстытуцыйнае права: выказаць мірным чынам сваю нязгоду з палітыкай, якая праводзіцца ў краіне. Я законапаслухмяны грамадзянін і дзейнічаю заўсёды ў рамках Канстытуцыі. Як юрыст не бачу падстаў, чаму Аляксандр Лукашэнка пазбавіў мяне звання афіцэра. Можа быць, мая актыўная пазіцыя кагосьці раздражняе.

Валер Костка сышоў на пенсію з воінскай службы ў 1993 годзе.

- Пенсія ў параўнанні з астатнімі вайскоўцамі ў мяне не вельмі вялікая. Зараз гэта 800 рублёў, а некаторыя і па 1200-1500 атрымліваюць. Цяпер, мабыць, у мяне будзе пенсія шарагоўца Мінабароны, бо мяне яшчэ ў 2011 годзе выключылі са спісаў КДБ. З іншых «плюшак» у мяне было права на наведванне паліклінікі КДБ, але за 28 гадоў я туды ні разу не прыйшоў, - кажа Валерый Костка. - Я пакуль не ведаю, якая цяпер у мяне будзе пенсія. Справа ў тым, што я па жыцці аптыміст.

Валер не выключае, што ў будучыні праз суд можна будзе ўсё аднавіць.

«Пенсіі мяне не пазбавяць, але яна значна паменшыцца»

- Калі я прачытаў у інтэрнэце, што 80 чалавек пазбаўляюць воінскага звання, то выказаў здагадку, што, хутчэй за ўсё, я там буду. І потым мае падазрэнні пацвердзіліся, - кажа кіраўнік Аб'яднанай грамадзянскай партыі (АГП), ужо былы падпалкоўнік міліцыі запасу Мікалай Казлоў.

Ён скончыў Новасібірскую вышэйшую ваенную агульнавайсковую вучэльню, служыў у Закаўказзі і Сярэдняй Азіі, удзельнічаў у развядзенні бакоў, што ваявалі, у карабахскім канфлікце. Пасля распаду СССР Мікалай Казлоў вярнуўся ў Беларусь і 17 гадоў прапрацаваў у крымінальным вышуку. З яго слоў, даведацца аб пазбаўленні воінскага звання было «не вельмі прыемна».

- Урэшце, я і ў арміі адслужыў, і са злачыннасцю змагаўся, атрымаў гэтае званне. Калі я нейкім чынам яго дыскрэдытаваў, напэўна, трэба было мне паведаміць пра гэта, а далей гэтай справай павінен быў займацца суд. А так мне проста сказалі: «Слухай, а мы цябе звання пазбавілі». Але улічваючы ўсе абставіны, гэта ўжо стала нашай штодзённасцю. Таму я не асабліва здзівіўся. Сказаць, што мне гэта было прыемна, - не; што я неяк асабліва засмуціўся - таксама не. Вядома, з аднаго боку, страты будуць, а з другога - я апынуўся ў кампаніі добрых людзей, адчуваю падтрымку. Усе разумеюць, што гэта несправядліва, і мяне гэта грэе.

Пад стратамі Мікалай Казлоў мае на ўвазе ў першую чаргу памяншэнне вайсковай пенсіі (яе цяперашнюю суму суразмоўца не агучвае).

- Мяне яе не пазбавяць, але яна значна паменшыцца. Значыць, мне будзе цяжэй. У мяне з пенсіі і так вылічваюць штрафы, гэта прыстойная сума ў месяц, дык цяпер яшчэ і гэтая пошасць. Я раней не жыраваў, а зараз прыйдзецца жыць яшчэ больш сціпла. Ну будзем жыць больш сціпла. Лепш быць шарагоўцам у добрай кампаніі, чым генералам у той, якая зараз існуе, - каментуе Мікалай Казлоў. - Дакладную суму новай пенсіі я не падлічваў, напэўна ў наступным месяцы даведаюся.

Сярод іншых «плюшак», належных вайскоўцам, Мікалай Казлоў можа назваць толькі медабслугоўванне.

- Калі мяне цкавалі хлоркай ў ЦІПе, мяне вазілі ў шпіталь МУС як былога супрацоўніка МУС. Зараз, напэўна, павязуць у нейкае іншае месца.

«Я ўспрыняў гэтую вестку з усмешкай»

У спісе тых, каго пазбавілі воінскага звання, ёсць экс-падпалкоўнік міліцыі Аляксандр Ахрэмчык. Ён блізу 14 гадоў прапрацаваў у Акадэміі МУС, у апошнія гады на кіруючай пасадзе. У жніўні 2020 года Аляксандр наважыў пакінуць службу пасля жорсткага падаўлення мірных пратэстаў. Пра тое, што ён пазбаўлены звання, ён таксама даведаўся з навін.

- Складана ацаніць сваю рэакцыю на гэтую вестку. Але я ўспрыняў яе з усмешкай. На вялікі рахунак для мяне нічога не мяняецца. Правоў на вайсковую пенсію ў мяне няма, нейкіх іншых бонусаў за званне таксама, так што асаблівых перажыванняў з гэтай нагоды таксама няма, - кажа Аляксандр. - Напэўна, калі мяне захочуць заклікаць на якія-небудзь зборы, то будзе ўлічвацца тое, што ў мяне няма звання. У запасе я стаяў у тым спецыяльным званні, якое ў мяне было, але цяпер яго няма. Значыць, пры магчымым выкліку на зборы будуць зыходзіць з гэтага. Іншых змен для сябе я не бачу.

На думку суразмоўцы, адчувальна пазбаўленне звання паўплывае толькі на тых, хто атрымлівае вайсковую пенсію, бо яе памер разлічваецца зыходзячы са званняў.

- Пенсія сілавікоў складаецца з акладу па пасадзе, акладу па званні і надбаўкі. У залежнасці ад выслугі гадоў ты атрымліваеш ад 50 да 75% ад гэтых трох паказчыкаў. Напрыклад, мой аклад па пасадзе быў 682 рубля, па званні - 330. А у шарагоўца, напэўна, рублёў 50. Па грубых падліках, падпалкоўнік можа страціць 200-250 рублёў з пенсіі.

Сам Аляксандр, як і планаваў у жніўні, прайшоў перанавучанне і перайшоў на працу ў сферу IT.

- Атрымаў прапанову, працую цяпер у адной з нашых IT-кампаній на пасадзе джуніёр-распрацоўніка (малодшы распрацоўнік. – Заўвага рэдактара). Усё падабаецца, усё добра. Цяпер я атрымліваю прыкладна столькі ж, колькі на маёй папярэдняй пасадзе начальніка аддзела, падпалкоўніка з выслугай 14 гадоў. Але перспектывы куды больш вясёлкавыя, - падсумоўвае Аляксандр.