«Электраэнэргію на склад не пакладзеш»: экспэртка расказала, што чакае БелАЭС

Станцыя яшчэ не запрацавала напоўніцу, але ўжо прыносіць толькі страты.

Улады заявілі пра тое, што энэргію з БелАЭС не атрымаецца выкарыстоўваць для бытавых патрэб. Патрэбная рэканструкцыя сетак коштам 1,5 млрд рублёў. Улічваючы, што экспарт электраэнэргіі з Астравецкай АЭС амаль спынены, як улады збіраюцца выкарыстоўваць станцыю?

Пра гэта сайт Charter97.org пагаварыў з экспэрткай у пытаннях энэргетыкі Таццянай Манёнак.

- На пачатковым этапе, калі праект зараджаўся, меркавалася, што энэргія ад БелАЭС будзе ў вялікіх аб'ёмах экспартавацца. Зараз такой магчымасці няма, таму што Літва заблакавала магчымасці паставак беларускай электраэнэргіі. Украіна таксама прыпыніла імпарт электрычнасці з Беларусі. Сёння БелАЭС ужо выпрацавала блізу 3 мільярдаў кілават-гадзін. Натуральна, узнікае пытанне, што рабіць з так званай лішняй электраэнэргіяй.

Беларуская энэргасістэма была самадастатковай, гэта значыць яна магла кампенсаваць патрэбы ўнутранага рынку. Больш за тое, у найлепшыя гады наша краіна яшчэ і экспартавала дастаткова шмат электраэнэргіі для нашых магчымасцяў. Гэта былі і пастаўкі ў Еўропу праз Літву, пасля лібералізацыі рынку яшчэ і ва Украіны.

Для ўсёй сітуацыі было распрацавана некалькі праграм для таго, каб выкарыстоўваць гэтую электраэнэргію, якая з'явіцца пасля запуску ў прамысловую эксплуатацыю атамнай станцыі. Там ёсць і тарыфы-стымулы для насельніцтва, будаўніцтва электрыфікаваных дамоў, перавядзенне аўтамабільнай тэхнікі на электрамабілі і гэтак далей. Гэта цэлы комплекс праграм, не кажучы пра тое, што ёсць распрацаваныя праекты павелічэння спажывання электраэнэргіі прамысловымі прадпрыемствамі.

Таксама ўлады спадзяваліся, што спажыванне павялічыцца да трох мільярдаў кілават-гадзін. Ці будзе гэта так - пабачым. Цяперашняя зіма была досыць халоднай, таму ў пачатку года выкарыстанне на ўнутраным рынку вырасла значна, але апошнія гады кажуць, што попыт на электраэнэргію практычна не расце на ўнутраным рынку. Таму куды падзець гэтую электраэнэргію, якая называецца лішняй?

Натуральна, трэба рабіць нейкія намаганні, меры, каб прыкметна павялічыўся попыт. У прынцыпе, як адзначаюць чыноўнікі «Белэнэрга», сапраўды ёсць попыт ва ўладальнікаў індывідуальных дамоў на ацяпленне, але праблема ў тым, што трэба будаваць дадатковыя размеркавальныя сеткі. Гэта запатрабуе пэўных рэсурсаў.

Сённяшніх сетак недастаткова, каб задаволіць попыт на электраэнэргію з боку індывідуальных забудоўшчыкаў, асабліва ў сельскай мясцовасці, таму праект указа быў вынесены на грамадскае абмеркаванне. Мяркуецца, што самі жыхары гэтых індывідуальных дамоў павінны часткова фінансаваць гэтыя размеркавальныя сеткі. Робячы арыфметычныя ацэнкі, трэба разумець, што гэта наўрад ці дазволіць нарасціць аб'ём электраэнэргіі на ўнутраным рынку. Гэта вельмі сумнеўна, бо адзін блок атамнай станцыі будзе дадаткова на год выпрацоўваць 78 мільярдаў кілават-гадзін, а ў гэтыя меры-стымулы пакуль паказваюць нейкую тэндэнцыю да росту ў энэргаспажыванні, але не да такой ступені і аб'ёму. Праблема экспарту электраэнэргіі застаецца вельмі важнай для беларускага боку.

Я так разумею, што энэргетыкі адкідаюць гэтыя планы, лічачы, што калі беларуская электраэнэргія будзе канкурэнтаздольная, то яна будзе і запатрабаваная на нейкіх іншых рынках, напрыклад, у той жа Украіне. У пачатку года, за тры месяцы туды было пастаўлена больш за паўмільярда кілават-гадзін. Гэта дазволіла Украіне збалансаваць цэны на ўнутраным рынку, было выгадна імпартаваць. Цяпер, агулам, краіна можа самастойна забяспечыць патрэбнасць унутранага рынку, неабходнасці ў імпарце няма, таму ён і прыпынены.

Без экспарту развязаць праблему будзе складана. Вядома, магчыма, за кошт балансавання работы дзейных станцый, якія выпрацоўваюць электраэнэргію, заменай нейкіх састарэлых блокаў і гэтак далей, але тым не менш, трэба пралічваць, наколькі гэта эканамічна выгадна.

Для насельніцтва праблема ў тым, што не стае пакуль размеркавальных сетак для ацяплення.

- Атрымліваецца, танная энэргія беларусаў чакае не хутка?

- Ніхто не хавае, што яна не танная. На якой падставе яна можа быць таннай? Беларусь будуе станцыю за крэдыт Расейскай Федэрацыі. Так, ён адкладзены на два гады ў выплатах, ды, крэдытная лінія адкрыта на 10 мільярдаў даляраў, але будзе выкарыстана значна менш - 6, можа быць, 7 мільярдаў. Тым не менш, крэдыт трэба будзе выплачваць, ён не настолькі танны.

Трэба мець на ўвазе, што ў энэргабалансе не толькі атамная станцыя. Мяркуецца, што атамная станцыя заменіць блізу 4,5-5 мільярдаў кубічных метраў газу. Сёння 90% электраэнэргіі ў Беларусі выпрацоўваецца з газу, а імпартуецца прыкладна 19-20 мільярдаў кубічных метраў прыроднага газу. Замяшчэння гэтага газу мы пакуль не бачым, гэта значыць зніжэнне імпарту расейскага газу. Гэта можна растлумачыць халоднай зімой і ажыўленнем эканомікі пасля COVID-19, але тым не менш, пакуль такая сітуацыя.

- Як бы вы ацанілі перспектывы праекта БелАЭС у кантэксце адмовы краін Балтыі ад электраэнэргіі з Беларусі. Украіна таксама прыняла пастанову адмовіцца ад беларускай і расейскай энэргіі.

- Рэч у тым, што электраэнэргію на склад не пакладзеш. Якія выхады могуць быць? Давядзецца выводзіць з эксплуатацыі дзейныя блокі, якія выпрацоўваюць электраэнэргію на найбуйнейшых станцыях - Лукомльскую, Бярозаўскую, і іншыя. Варта адзначыць, што беларуская энэргасістэма нядрэнна мадэрнізаваная за кошт крэдытных рэсурсаў, але гэтыя крэдыты трэба вяртаць. Сёння ў эфектыўнасці выпрацоўкі электраэнэргіі Беларусь у лідарах на прасторы былога Савецкага Саюза, таму давядзецца балансаваць працу энэргасістэмы.

Мы бачылі, што некалькі гадоў таму ў Беларусі вельмі магутна развівалася зялёная энэргетыка, паколькі былі створаны ўмовы-стымулы для таго, каб ветраэнэргетыка і сонечная энэргетыка ішла ўверх. З улікам таго, што прыярытэт будзе аддавацца выпрацоўцы энэргіі з атамнай станцыі былі больш жорсткімі і квоты, і ўмовы ўвозу установак для выпрацоўкі зялёнай энэргетыкі, гэта значыць гэты працэс прыпынены вельмі сур'ёзна.

Вядома, будуць шукаць магчымасці для таго, каб выкарыстоўваць найперш электраэнэргію з атамнай станцыі і выводзіць з эксплуатацыі тыя блокі, якія менш эфектыўныя. Аднак за гэтымі станцыямі таксама калектывы, так што гэта каштуе пэўных выдаткаў.

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com