Алена Бандарэнка: Свой берэт спецназаўца Рома спаліў

Мама Героя Беларусі - пра свайго сына.

Мама народнага героя Алена Бандарэнка ў інтэрв'ю Naviny.by распавяла пра сваю рэакцыю на прыпыненне расследавання гібелі Рамана, пра яго службу ў спецназе, яго ідэалы і пра тое, дзе яна бярэ энэргію, каб працягваць жыць.

17 верасня стала вядома, што Генпракуратура Беларусі прыпыніла расследаванне рэзананснай справы аб гвалтоўнай смерці Рамана Бандарэнкі. Яго мама Алена Бандарэнка, якая дамагалася распачынання гэтай справы тры месяцы, ад такой навіны праплакала ўсю ноч.

Алена Бандарэнка просіць усіх сведак трагедыі, якая адбылася 11 лістапада 2020 года, звярнуцца ў Генеральную пракуратуру з патрабаваннем іх дапытаць. Бо Генпракуратура, кажучы пра прыпыненне справы, спасылаецца на «невыяўленне асобы, якая падлягае прыцягненню ў якасці абвінавачанага».

«Я ўсю ноч праплакала, я ж спадзявалася, што да гадавіны смерці Рамана папярэдняе следства будзе скончанае і вінаватыя панясуць прадугледжанае законам пакаранне. Для мяне гэта такі ўдар. Не ведаю як цяпер жыць...» - кажа Алена Бандарэнка.

Версіі забойства Рамана Бандарэнка

Увечары 11 лістапада мінулага года Раман прыйшоў у двор на вул. Чарвякова, так званую «плошчу Перамен», каб перашкодзіць невядомым людзям, якія прыехалі да іх у двор, зрэзаць белыя і чырвоныя стужкі. Перад гэтым ён напісаў у дваровы чат «Я выходжу». На вуліцы яго збілі людзі ў цывільным адзенні і масках. Раман памёр, не прыходзячы ў прытомнасць, у шпіталі 12 лістапада.

Пазней ініцыятыва былых сілавікоў ByPOL апублікавала расследаванне, у якім датычнымі да забойства названыя больш за дзясятак чалавек, у тым ліку чэмпіён свету ў тайскім боксе і кікбоксінгу Дзмітрый Шакута, на той момант старшыня Федэрацыі хакея Беларусі Дзмітрый Баскаў, прэс-сакратарка Лукашэнкі Наталля Эйсмант.

Смерць Рамана Бандарэнкі выклікала шырокі грамадскі рэзананс і стала прычынай масавых акцый пратэсту па ўсёй краіне.

- Алена Сяргееўна, Рома жыў у некалькіх кварталах ад «плошчы Перамен», дзе здарылася трагедыя. Гэта так?

- Так. Я ў сына пыталася: Рома, чаго ты туды ходзіш? Ён казаў: «Мам, ты не ўяўляеш, якія там цудоўныя людзі. Ты павінна з імі пазнаёміцца». Я і пазнаёмілася, але ўжо, на жаль, пасля смерці Рамана. У ноч з 11-га на 12-е а палове чацвёртай ночы патэлефанавалі ў дзверы. Дзве дзяўчынкі і хлопец сказалі: «Мы хочам расказаць вам пра Рому. Толькі не хвалюйцеся. Ён у бальніцы, яму робяць аперацыю».

Я даведалася пра распачынанне справы паводле факта смерці ў той жа дзень - 25 лютага, у мяне як раз быў дзень нараджэння. Пра тое, як ішло расследаванне, я не ведаю.

Людзі з «плошчы Перамен», з якімі Рома сябраваў, з днём нараджэння мяне віншавалі, з Новым годам. Гэта добрыя людзі. У нас не толькі яны добрыя. У нас наогул добры народ, проста выдатны. Мне тады асабліва шмат пісалі, я не ўсім адказвала - не магла мець зносіны ні з кім тады. Пішуць дагэтуль цёплыя словы, словы падтрымкі.

Вакол вельмі шмат выдатных людзей. Многія ўспрынялі гэтую трагедыю, якая адбылася з Ромай, як сваю асабістую. Хтосьці дагэтуль піша ў каментарах, што, калі б можна было так зрабіць, хацелі б апынуцца на Ромавым месцы, просяць прабачэння. Хаця людзям няма за што прасіць прабачэння.

- Вы маці героя. У вас, хутчэй за ўсё, не было такога намеру, калі Рому выхоўвалі, але так атрымалася.

- Я не ведаю, наколькі гэта гераізм. І вось Ромаў учынак, тое, што ён рабіў - гэта звычайныя справы, учынак па сумленні...

- Я маю на ўвазе, што людзі зрабілі яго сваім героем. Мы хочам кагосьці любіць, за кімсьці цягнуцца.

- Так. Ён такі чалавек, што ніколі не мог пакінуць кагосьці ў бядзе. Ён заўсёды абараняў слабых, дзяўчынак, падаваў руку, калі з транспарту выходзіш - я яго навучыла, кветкі дарыў, дзверы адчыняў. І бацька, і абодва дзядулі ў Ромы служылі ў войску. І ён заўсёды разумеў, што пойдзе служыць у войска. Ён скончыў дзевяць класаў, архітэктурна-будаўнічы каледжы па спецыяльнасці «мастак-дызайнер».

- Вы гэтым ганарыцеся.

- Так, ганаруся. У яго выпускная праца ў манастыры ў Жыровічах была: распісваў трапезную. Там ёсць таблічка, што на практыцы ён і яшчэ пяць чалавек распісвалі. Потым ён адвучыўся ў Акадэміі мастацтваў. І заўсёды хацеў па спецыяльнасці працаваць, але перад гэтым пайшоў служыць у войска, у спецназ.

- Якое ў яго стаўленне да войска, чаму ён так хацеў у ім служыць?

- Проста ён, наколькі я разумею, хацеў праверыць нейкія свае чалавечыя, мужчынскія якасці. Бацька з намі жыў да пятнаццаці Ромавых гадоў. І вось Рома хацеў праверыць сябе на мужнасць, стойкасць. Не хацеў быць мамчыным сынком, хоць ён ніколі такім не быў. Бацька Ромы служыў у дэсанце. У нас у сям'і заўсёды свята было 2 жніўня - Дзень дэсантніка. Мы адзначалі. Не купаннем у фантане, натуральна, але адзначалі - як Дзень Перамогі. Блакітны берэт бацькі ў Ромы быў. Для яго гэты берэт быў дарагі, ён яго бярог як каштоўнасць.

- Што яшчэ было важным для Рамана Бандарэнкі?

- ...А свой спецназаўскі берэт, які ў яго на па памяць застаўся, Рома спаліў. У 2016-м ён пайшоў служыць. У 2017 годзе, дэмабілізавалі. Ганарыўся тым, што адслужыў. Не ведаю, наколькі гэта адпавядала яго ідэалам. Некаторыя з Ромавых таварышаў па службе засталіся ў войску. Яго таксама туды клікалі, але Рома адмовіўся. Потым ён усё менш любіў успамінаць сваю службу.

Пасля жнівеньскіх падзей, дзесьці ў верасні, ён спаліў свой берэт.

Быў такі выпадак. Я прачытала ў нейкім ТГ-канале, што для разгону дэманстрацый пратэсту выкарыстоўваюць нейкія нашы элітныя войскі. Ён спачатку сказаў, што гэтага не можа быць, таму што гэтыя войскі прызначаны для іншых зусім задач - барацьба з тэрарызмам. І разгон дэманстрацый ніколі не ўваходзіў у іх абавязак. Рома тады на мяне раззлаваўся.

Праз нейкі час Рома мне распавядае, што на адной з акцый пратэсту ўбачыў свайго калегу на баку сілавікоў. Яны сустрэліся вачыма, калега адвярнуўся і яны разышліся ў розныя бакі. «Я зразумеў, што ты мела рацыю, мам, калі мой калега так сябе павёў», - сказаў мне тады Рома.

- Што мог азначаць гэты адведзены погляд былога калегі?

- Можа быць, сорам. Атрымалася, што яны зараз па розныя бакі барыкад. Рома любіў сваіх хлопцаў з войска. Да нас прыязджалі з усіх куткоў Беларусі, спыняліся, начавалі, заходзілі ў госці, мяне ведалі. Таму што Рома ва Уруччы служыў у в/ч 3214, а я жыву ў Менску і ў мяне была магчымасць наведваць яго часцей, чым у іншых бацькоў з-пад Берасця ці Гомелю, напрыклад. І многія хлопцы мяне ведалі асабіста. Нешта прасілі купіць або прывезці.

- А што вы Роме ў спецназ такога прывозілі?

- Кнігу прывезла «Падсвядомасць можа ўсё». Ніколі не забуду, як яе вярталі. Калі шчыра, не было дасюль кнігі ў такім стане: зачытаная да дзірак. У хлопцаў у войску такая праблема: калі служба падыходзіць да канца, ты адчуваеш моцны голад ведаў, думаеш, чым табе займацца па жыцці.

- І вы так хітра падсунулі спецназаўцам кнігу пра веру ў сябе. Вы самі такіх поглядаў?

- Так, я думаю, што ўсё жыццё трэба сябе развіваць, нельга стаяць на месцы, таму што ты адразу адкочваешся назад.

Хлопцы потым пасля дэмбеля ў нас на кватэры збіраліся, пераапраналіся, каб на шашлыкі пайсці, і казалі, што кніга класная, ім спадабалася, камусьці нават дапамагла пачаць думаць у правільным кірунку.

- Ёсць версія, што Раман памёр таму, што пазнаў асабіста кагосьці з масак, якія прыехалі на зразанне стужак. Вам гэтая версія падаецца пераканаўчай?

- Так, вядома, бо Раман мог па голасе, вачам пазнаць кагосьці са сваёй часткі. Напрыклад, Дзмітрыя Шакуту, які быў апазнаны сведкамі на плошчы Перамен. Падчас службы Рамана ў в/ч 3214 Дзмітрый Шакута быў трэнерам.

- Калегі на смерць Рамана неяк адрэагавалі?

- Я калі была на «плошчы Перамен», бачыла ля мемарыяла плакаты ад іх, цяльняшка ляжала, берэты. Пару чалавек бачыліся са мной.

- А на магіле ў Рамана нешта заўважалі?

- На магіле вельмі шмат заўсёды кветак, людзі падтрымліваюць парадак, дзякуй усім за гэта. Выносяць смецце, засохлы кветкі.

Але пры гэтым яшчэ вельмі шмат прыносяць цацак мяккіх і прадметаў, якія выкінуць чалавеку шкада. Аднойчы мы прыехалі і ўбачылі склад паламаных цацак. Яны пад дажджом і сонцам псуюцца і набываюць неахайны выгляд. Месца памяці ператвараецца ў склад.

Прашу не прыносіць такія рэчы. Прыносьце лампадку, кветкі. Зразумейце правільна, калі ласка. Тым больш гэтыя цацкі потым знікаюць са скрынак, давайце не будзем правакаваць іншых на амаральныя паводзіны. Я ўсё разумею, але калі кожны другі прынясе цацку, то гэта будзе гара.

- Як часта людзі прыходзяць на магілу да Ромы?

- Увесь час. Я бываю кожны тыдзень і па нейкіх значных датах. І кожны раз бачу сляды, што хтосьці быў. Чалавек па дзесяць у тыдзень і больш. І падчас маіх наведванняў прыходзяць з кветкамі, спачуваюць. Асабліва на дзень нараджэння і 12-е чысло.

Увага ёсць не толькі з боку людзей, але і з боку праваахоўных органаў. На Радаўніцу ў баку ля могілак дзяжурылі. Мітынгі ці што хтосьці збіраецца ладзіць на могілках... Мне гэта дзіўна.

- Напэўна, гэта ў тым ліку каб сеяць страх...

- У мяне каля акна дрон, напрыклад, лётаў.

- І што яны хацелі ўбачыць?

- Я не ведаю, але гэта было. Я сама сабе задавала пытанне «навошта?». Але не тое: што яны там чакалі ўбачыць?

- Алена Сяргееўна, гэтая гісторыя, такі вось бок жыцця вельмі моцна прыбівае. Што вас трымае?

- Гэта соты, можа быць, тысячны раз, калі ў мяне пра гэта пытаюцца. Шмат хто кажа, што я моцная, хоць я не лічу так.

Калі чалавек нешта робіць ці хаця б трымаецца, каб не згаснуць, у яго павінна быць на гэта энэргія нейкая. Энэргія аднекуль бярэцца: паеў, паспаў, адбылося нешта добрае - у цябе энэргія. Калі сумнае адбываецца, то гэта можа як адабраць, так і дадаць энэргію, гледзячы як ты да гэтага ставішся. Мы заўсёды выбіраем сваё стаўленне да нейкага падзеі.

Энэргія - гэта і падтрымка іншых людзей. Чаму кажуць: калі ты радуешся з сябрамі, то гэтая радасць зусім іншая. Тое ж самае і з горам: можна выказваць падтрымку і словамі, і справамі. У першыя дні і кветкі прыносілі і перадавалі, паштоўкі дасылалі. І лісты прыносілі. Гэта ўсё энэргія таксама.

Аднойчы мне перадалі пасылку з Італіі з прысмакамi. І ты разумееш, што чалавек гэта зрабіў не таму што трэба, а ад чыстага сэрца.

Не так даўно было: выходжу з пад'езду з роварам - на Ромавым ровары езджу, мінак проста спыніўся, і мы сустрэліся вачыма. І ён кажа: «Вы Алена?» Не ведаю, кажа, што вам сказаць, я вам спачуваю, кажа. Для мяне гэта шмат значыць, ад гэтага становіцца лягчэй. Я разумею, што пра Рому памятаюць.

Многія жанчыны, асабліва ў каго дзеці, хлопчыкі, успрынялі гэта як уласную трагедыю. Іх матчыны сэрца баляць.

Чалавек мог бы гэта не пісаць. Але людзям гэта хочацца выказаць. Гэта да таго, адкуль бярэцца энэргія. Аддаючы частку сябе, перадаюць энэргію мне.

- Рома, ваш сын, не збіраўся, але за праўду аддаў жыццё... Здаецца, што праз дзяцей у тым ліку мы зможам змяніць жыццё да лепшага, каб сапраўдныя каштоўнасці мела рэальную вагу.

- Так, у мацярынстве сіла. Ёсць тэорыя натуральнага адбору... У любым выпадку заўсёды перамагае розум і агульначалавечыя прынцыпы.

Я пазітыўны чалавек, аптымістычны, у любым магу знайсці нешта добрае, але сітуацыя з Ромам да гэтага не належыць. Дык вось. Заўсёды перамагае не разбурэнне, а стварэнне. Я за тое, каб будаваць, а не разбураць. І чалавечыя адносіны і закон у тым ліку.

- Як па-вашаму, чаму «плошча Перамен» стала тым, чым стала?

- Усюды працуюць звычайныя законы фізікі (у мяне вышэйшая тэхнічная адукацыя). Ёсць паняцце сінэргіі, калі энэргія аб'ядноўваецца. Адзін ківач хіснеш, ён стукнецца аб суседні і гэтак далей. Гэта працуе і ў чалавечых сувязях таксама... Як у станоўчы бок, так і адмоўную. У нейкі момант ківач страчваю энэргію, перастае вагацца - і надыходзіць баланс.