Экспэрт: Беларускія нафтапрадукты страцяць сваю канкурэнтную перавагу

Загружанасць Мазырскага НПЗ і «Нафтана» праз санкцыі значна ўпадзе.

Эканамісты кажуць, што ў III квартале гэтага года выявяцца наступствы санкцыяў у дачыненні да беларускага экспарту нафтапрадуктаў. Гаворка ідзе аб прадукцыі Наваполацкага і Мазырскага нафтаперапрацоўчых заводаў. Як зменіцца нафтаперапрацоўчая галіна Беларусі пад уплывам санкцый?

Пра гэта газета «Белорусы и рынок» паразмаўляла з кіраўніком аналітычнага цэнтра «Незалежны паліўны саюз», вядоўцам навукова-папулярнага YouTube-канала пра эканоміку Furydrops Рыгорам Бажэнавым.

- Ці існуюць розныя меркаванні аб будучыні нафтаперапрацоўчай галіны Беларусі ва ўмовах санкцый - ад поўнага калапсу да «нічога страшнага, знойдуць, як выкруціцца». Якой вы бачыце будучыню беларускай нафтаперапрацоўчай галіны?

- Трэба сказаць, што бесклапотнае існаванне беларускай нафтаперапрацоўкі і без санкцый павінна неўзабаве скончыцца. У Расеі ажыццяўляецца падатковы манеўр. Пры змяншэнні падаткаў да нуля Беларусь фактычна пазбаўляецца скідак на расейскую нафту. У 2024 годзе краіна будзе атрымліваць яе сусветнымі коштамі. Незразумела, з чаго тады будзе атрымлівацца «дысконт».

Што тычыцца санкцый, то ў кароткатэрміновым перыядзе наступствы, безумоўна, будуць істотнымі: загружанасць Мазырскага НПЗ і «Нафтана» знізіцца.

Новыя ланцужкі паставак і пераразмеркаванне даходаў разам з больш высокімі выдаткамі на транспартаванне прывядуць да таго, што беларускія нафтапрадукты страцяць сваю канкурэнтную перавагу - нізкі кошт. Таму можна чакаць, што аб'ёмы экспартных паставак скароцяцца, як і прыбытак нафтаперапрацоўчых заводаў.

- Як санкцыі адаб'юцца на пастаўках расейскай нафты ў Беларусь? Увесну расейскія кампаніі «Раснафта» і «Сургутнафтагаз» папярэдзілі, што не будуць пастаўляць нафту на «Нафтан» праз боязь трапіць пад санкцыі ЗША, а «Транснафта» паменшыць пастаўкі нафты ў Беларусь.

- У 2021 годзе адным з пастаўшчыкоў нафты ў Беларусь была група кампаній «Сафмар», якая належыць Гуцэрыева. Як вядома, ён таксама трапіў пад санкцыі. Калі хутка такія працэсы ідуць, то могуць узнікнуць праблемы з пастаўкамі расейскай нафты на беларускі рынак. Безумоўна, калі гэтыя пастаўкі будуць прадаўжацца, то расейскі бок будзе патрабаваць для сябе калі не прэферэнцый, то, ва ўсякім разе, умоў, пры якіх такія санкцыі будуць прымальныя з пункту гледжання палітычных мэтаў, якія ставяць перад сабой расейскія ўлады. Магчыма, будзе выпрацаваны механізм, калі частка нафтапрадуктаў, вырабленых у Беларусі, пастаўляецца ў Расею для ўласных патрэб.

- Лукашэнка не выключае, што за кошт распрацоўкі новых радовішчаў нафты ў Беларусі на Прыпяцкім прагіне ў наступныя гады ўдасца нарасціць аб'ёмы здабычы гэтай сыравіны. Ці дапаможа гэты захад беларускім НПЗ?

- Я не ведаю характарыстык гэтага радовішча. Вядома толькі тое, што ўласныя запасы Беларусі невялікія, частка з іх належыць да цяжказдабывальных радовішчаў. Цяпер кошты нафты прымальныя для распрацоўкі такіх радовішчаў, але такі інвестыцыйны праект хутка не акупіцца і наўрад ці прынясе нейкія звышпрэферэнцыі ў сапраўдны момант.

- Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь перастаў публікаваць звесткі аб замежным гандлі нафтай і нафтапрадуктамі. Чаму? Як журналістам цяпер атрымліваць гэтыя звесткі?

- Утойванне статыстыкі - гэта агульная тэндэнцыя, якая назіраецца цяпер у Беларусі: усё засакрэціць, ніякіх звестак не даваць. Сітуацыя ў краіне дрэнная, а трэба казаць, што ўсё добра. Таму і закрываюць статыстыку.

Але атрымаць звесткі лёгка. Вы ведаеце, у якія краіны Беларусь пастаўляла нафтапрадукты. Большасць гэтых краін сваю статыстыку замежнаэканамічнай дзейнасці не ўтойвае. Дастаткова прааналізаваць імпарт нафтапрадуктаў з Беларусі ў гэтых краінах. Вось і ўсё. Так збіраецца статыстыка аб такіх закрытых краінах, як, напрыклад, Туркменістан і Узбекістан.

- У нас сёлета кошт паліва ўжо павялічваўся 26 раз на 1 капейку. Чаму такое дзіўнае цэнаўтварэнне?

- Падаюць аб'ёмы экспартных паставак - адпаведна, трэба шукаць магчымасці напаўнення бюджэту. Улады пераарыентуюць падатковую нагрузку з экспарту на ўнутраны рынак. Стандартная гісторыя для многіх краін СНД. Акцызы ў вас цяпер растуць хутка, таму кошты паліва павялічыліся 26 разоў, але па адной капейцы. Гэта паступовае падвышэнне коштаў, каб не выклікаць значнага шоку ў людзей. Каб не было сацыяльнага негатыву, які ў Беларусі і так вельмі высокі.