Як працуе прамысловасць і колькі зарабляюць людзі ў Беларусі і Літве

Працверажальныя лічбы.

Памер заробкаў у краіне – гэта заўсёды вынік працы эканомікі, перш за ўсё – працы прамысловасці, якая, нягледзячы на прыход «постіндустрыяльнай эпохі», пакуль яшчэ ў нашым рэгіёне з'яўляецца галоўнай утваральнай эканомікі.

Таму ад таго, як працуе прамысловасць, пакуль яшчэ больш за ўсё залежыць агульная ў краіне сацыяльна-эканамічная сітуацыя, у тым ліку памер заробкаў, як намінальны ў даляравым эквіваленце, так і ў рэальнай пакупніцкай здольнасці.

Ужо амаль усе ў нас «у курсе», што сярэдні заробак у Беларусі больш чым удвая ніжэйшы ў $-эквіваленце, чым у Літве, і істотна ніжэйшы ў рэальнай пакупніцкай здольнасці.

Многія пры гэтым мяркуюць, што такое становішча справаў – дзякуючы вялікай дапамозе Літве з боку Еўразвязу, часткай якога яна з'яўляецца.

Але мала хто ведае, што на самай справе эканоміка Літвы развіваецца ўжо шмат гадоў лепш, чым у Беларусі. І нават прамысловасць, хоць Літву называюць «дэіндустрыялізаванай», піша «Інфабанк».

А цяпер параўнаем вынікі працы прамысловасці Беларусі і Літвы.

Звесткі ўзятыя з афіцыйных сайтаў дзяржаўнай статыстыкі гэтых краінаў.

Аб'ём прамысловай вытворчасці Беларусі ў 2020 годзе склаў 118,4 млрд BYN, што эквівалентна $ 48,40 млрд. А прамысловасць Літвы стварыла прадукту на € 17,75 млрд, а гэта эквівалентна $ 24,35 млрд. Прычым у абедзвюх краінах адбылося падзенне: кавіда-крызіс.

Але цяпер і ў Беларусі, і ў Літве – рост: прамысловая вытворчасць за год (за апошнія 12 месяцаў, з верасня 2020-га да жніўня 2021-га) склала ў даляравым эквіваленце:

у Беларусі – $ 55,29 млрд

у Літве – $ 29,55 млрд.

Прычым у Беларусі гэты аб'ём толькі даходзіць да дакрызіснага, але нашмат меншы, чым быў у лепшыя – 2012–2013 – гады (тады перавышаў $ 73 млрд).

А ў Літве аб'ём прамысловай вытворчасці ў даляравым вылічэнні – гістарычна рэкордны.

Тым не менш прамысловасць Беларусі пераўзыходзіць прамысловасць Літвы ў аб'ёме выпусканай прадукцыі ў грашовым выразе – у 1,87 разоў.

Аднак сама Беларусь у некалькі разоў большая за Літву: у насельніцтве – у 3,34 разоў.

І калі параўнаць падушавы аб'ём прамысловай вытворчасці ў Беларусі і Літве, то ў гэтым выпадку «карціна» выйдзе зусім іншая: выпуск прамысловай прадукцыі ў Літве ў $-грашовым вылічэнні на душу насельніцтва будзе большы, чым у Беларусі:

Беларусь – $ 5,92 тыс./чал. за год

Літва – $ 10,59 тыс./чал. за год.

І калі 20 гадоў таму перавышэнне на карысць Літвы было невялікае, то цяпер ужо велізарнае (амаль у 2 разы), і павялічваецца далей.

Атрымліваецца, што з папраўкай на памер краіны, прамысловасць Літвы большая ў аб'ёме вытворчасці, чым прамысловасць Беларусі, і істотна. Неверагодна, але гэта так.

Але ёсць яшчэ больш важны паказнік – колькі прамысловасць стварае даданай вартасці. Гэта значыць, не аб'ём выручкі, а колькі «зарабляе» прамысловасць.

Даданы кошт – гэта тое, што назапашвае ВУП краіны, і дае прамую сувязь паміж сваім аб'ёмам і прыбыткамі насельніцтва: больш даданай вартасці – вышэйшы заробак.

Даданая вартасць, створаная ў горназдабыўной, апрацоўчай галінах, плюс на дапаможных вытворчасцях (забеспячэнне электраэнэргіяй, вадой, газам, выдаленне і апрацоўка адкідаў і да т.п.) – гэта значыць ва ўсёй прамысловасці – складае:

у Беларусі – 25–26% ВУП

у Літве – 18–19% ВУП.

Гэта значыць, значэнне прамысловасці ў эканоміцы Беларусі істотна вышэйшае, чым у Літве. Аднак сам памер даданай вартасці кажа пра адваротнае.

Даданая вартасць, створаная ў прамысловасці за год, складае цяпер:

у Беларусі – $ 16,7 млрд экв., або 1,8 тыс./чал. за год

у Літве – $ 11,3 млрд экв., або 4,0 тыс./чал. загод.

Прычым гэты паказнік у Літве ўсё расце і расце: за 15 гадоў ён стаў большым у два разы. А ў Беларусі – толькі напалову большым. Гэта значыць, розніца на карысць Літвы павялічваецца.

Атрымліваецца, эфектыўнасць прамысловасці Літвы, калі выказаць яе ў аб'ёме створанай даданай вартасці, гэта значыць «чыстага профіту» для краіны, на душу насельніцтва – больш чым у два разы вышэйшая за прыбытковасць прамысловасці Беларусі.

Таму і заробкі ў Літве ў далярах ужо ўдвая вышэйшыя, чым у Беларусі. А т.зв. «ВУП на ППЗ на душу насельніцтва», паводле якога можна вызначыць рэальны ўзровень жыцця, у Літве большы, чым у Беларусі, на 92%.

Эфектыўнасць прамысловасці і памер заробкаў – гэта звёны аднаго ланцуга. Атрымліваецца, што беларуская прамысловасць, якой так ганарацца, працуе горш за літоўскую?

Да таго ж значную частку ў прамысловасці Беларусі складае нафтаперапрацоўка, і нізкі кошт прадукцыі, пастаўлянай у Беларусь з Расеі нафты дае магчымасць ствараць больш высокую даданую вартасць з кожнай тоны нафты, чаго няма ў Літвы.

Тое самае – і з прыродным газам: беларускія прадпрыемствы нават ва ўмовах перакрыжаванага субсідавання атрымліваюць больш танны газ, чым літоўскія.

Асабліва гэта адбіваецца на заводах, якія выкарыстоўваюць прыродны газ у вытворчым цыкле (напрыклад, «Гродна Азот»): на танным газе можна зарабіць нашмат больш.

Як жа так здарылася, што прамысловасць Літвы і ў валавай выручцы, і ў даданай вартасці большая за прамысловасць Беларусі з улікам самога памеру краінаў (насельніцтва)?

Адказ ляжыць у плоскасці прыбытковасці, рэнтабельнасці, эфектыўнасці прадпрыемстваў. Так, прыватныя прадпрыемствы Літвы разлічаныя на атрыманне прыбытку, у той час як асноўны ў Беларусі паказнік – гэта валавы выпуск прадукцыі, што мала бярэ да ўвагі выдаткі.

Вялізныя вытворчыя абароты ствараюць вельмі малую, датычна гэтых абаротаў, даданую вартасць, а часцяком і страту, якая пакрываецца або вуалюецца, як у Беларусі прынята, рознымі схемамі пераразмеркавання фінансавых плыняў.

Што ж будзе з прамысловасцю Беларусі з пачаткам дзеяння санкцый, якія могуць моцна негатыўна паўплываць на галоўныя галіны краіны – нафтаперапрацоўку і вытворчасць калійных угнаенняў?

Асабліва на фоне хуткага росту суседніх краінаў, перш за ўсё Літвы і Польшчы – краінаў з самым высокім у рэгіёне прыростам ВУП і найлепшым прагнозам для іх ад МВФ.