Гарачы верасень у Косаве: Калі заўтра вайна?

Балканы, як «парахавая бочка Еўропы», зноў нагадалі пра сябе.

На поўдні кантынента завязваецца чарговы тугі вузел сур'ёзнага міждзяржаўнага канфлікту. У гэты раз падставай для эскалацыі напружанасці паміж Бялградам і Прышцінай стала сітуацыя з аўтамабільнымі нумарамі. Сербія дазваляе перасоўванне па сваёй тэрыторыі аўтамабілям з сербскімі рэгістрацыйнымі нумарамі, і калі на яе тэрыторыю заязджае аўто з косаўскімі нумарамі «RKS», то іх змяняюць на сербскія. У сваю чаргу ў Рэспубліцы Косава на базе пагадненняў 2011 і 2016 гадоў да гэтага моманту дазвалялася часова перасоўвацца аўтамабілям на сербскіх нумарах. Аднак у 2021 годзе тэрмін дзеяння пагадненняў скончыўся, і ў рамках захаду рэцыпрацытэту з 20 верасня пры ўездзе ў краіну на мяжы ўсім без выключэння аўтамабілям з нумарамі «SRB» іх мяняюць за 5 еўраў на пробныя нумары «RKS» з тэрмінам дзеяння 60 дзён.

Паколькі Прышціна проста на практыцы рэалізуе пагадненне, ухваленае Сербіяй, то не ідзе гаворкі пра нейкі ўціск правоў сербаў, але ў Бялградзе палітызуюць сітуацыю. Праблема складаецца ў неабходнасці змены грамадзянства на косаўскае для сербаў, якія жывуць у Косаве, інакш іх аўтамабілі не перарэгіструюць, літаральна з 2022 года. Дэ факта Сербія праз такі механізм прызнае суверэнітэт Косава, а гэта вялізны тэктанічны зрух у яе знешнепалітычнай пазіцыі, які ставіць крыж на ідэі «Вялікай Сербіі». Цымус заключаецца ў тым, што сербскі ўрад утойвае ад насельніцтва поўны змест пагаднення 2016 года, і калі высветлілася пра дэзынфармацыю суайчыннікаў, спрабуе перагуляць сітуацыю, выкарыстоўваючы сілавыя аргументы.

Спачатку сербскія кіроўцы заблакавалі грузавікамі пад'язныя шляхі і ажыццявілі падпалы двух адміністрацыйных будынкаў МУС Косава ў Зубін-Патоку і Звечане. Калі ўлады Косава запрасілі спецназ для працы на КПП Ярына і Брняк для змены нумароў, то сербы прыганяюць да мяжы танкі і войскі. Таксама для застрашвання сербы запрасілі авіяцыю: у раёне пасёлка Рашка кружыў Мі-35М, а два МіГ-29 ВПС Сербіі праляцелі над КПП Ярына. Складваецца адчуванне падрыхтоўкі сербаў да ўварвання ў Косава з мэтай анэксіі Паўночнага Косава, дзе дамінуе сербскае насельніцтва. Вярхоўны прадстаўнік ЕЗ у замежных справах і палітыцы бяспекі Жазэп Барэль заклікаў бакі тэрмінова разрадзіць абстаноўку, разабраць блокпасты і адвесці войскі. Урад Албаніі катэгарычна асуджае спробы дэстабілізаваць Косава і заклікае сербаў спыніць правакацыі.

У той самы час, на поўны рост агаліліся спроба Расеі падкінуць дроваў у канфлікт. Прарасейскі лідар Сербскай радыкальнай партыі Ваіслаў Шэшэль кажа, што адступаць Бялграду далей няма куды, і канфлікт на Поўначы Косава і ў Метохіі магчымы. Ён даўно кажа пра сербаў як «маленькіх расейцаў» на Балканах, якія прагнуць рэваншу і вяртання земляў паводле гібрыднага сцэнару, падобна да расейскай анэксіі ўкраінскага Крыму. Сербскі прэзідэнт Вучыч ужо заявіў генсеку NATO Столтэнбергу, што населеная пераважна сербамі поўнач Косава «акупаваная» падраздзяленнямі МУС з Прышціны...

На гэтым фоне амбасадар РФ у Бялградзе Боцан-Харчанка і ваенны аташэ наведалі сербскіх вайскоўцаў на мяжы, і заявілі пра поўную падтрымку іх правакацый супраць Косава, спісаўшы на Прышціну ўсю віну за тое, што адбываецца.

Дэстабілізацыя Косава вынікуе фармаванне новай значнай шэрай зоны на Поўдні Еўропы, бо ў арбіту канфлікту могуць трапіць Чарнагорыя і Боснія, а гэта новыя плыні бежанцаў, кантрабанда зброі і наркотыкаў. Калі краіны Захаду аператыўна не спыняць сербска-расейскія намеры, то «новая эра нястомнай дыпламатыі» можа так і не наступіць.

Telegram-канал «Сіта Сакрата»