«Вайскоўцы нам сказалі: ідзіце ў Еўропу і назад у Беларусь не вяртайцеся»

Кожны дзень лукашысты гоняць у Латвію дзясяткі мігрантаў, шматлікіх - з абмаражэннямі.

Латвія прадаўжае рэжым надзвычайнай сітуацыі на мяжы з Беларуссю - на гэтым намагаюць памежная ахова і МУС. Пакуль рэжым надзвычайнай сітуацыі на мяжы дзейнічае да 10 лютага, кіраўнік МУС прапануе падоўжыць яго мінімум да 10 траўня. Падстава - тое, што плынь мігрантаў, якія спрабуюць патрапіць у ЕЗ з Беларусі, хоць і скарацілася, але ўсё ж не спынілася цалкам: кожны дзень толькі ў Латвію незаконна спрабуюць патрапіць 50-60 чалавек. У асноўным гэта грамадзяне Ірака. Улетку яны спрабавалі прарвацца праз літоўскую, потым польскую мяжу, а цяпер затрымаліся ў зімовым лесе на мяжы Беларусі і Латвіі, паведамляе currenttime.tv.

Міграцыйны крызіс на граніцы Беларусі з краінамі ЕЗ (Польшчай, Літвой і Латвіяй) пачаўся летам 2021 года. Тады ў Беларусь пачалі прыязджаць сотні жыхароў Блізкага Усходу, у асноўным курды з Ірака і Сірыі. Потым яны з'яўляліся на мяжы з Польшчай, Літвой і Латвіяй у суправаджэнні беларускіх сілавікоў і рабілі спробы трапіць на тэрыторыю ЕЗ. Моцнае абвастрэнне адбылося 15 лістапада. Блізу дзвюх тысяч мігрантаў прыйшлі да КПП «Брузгі – Кузніца», асноўнага пункта пропуску на мяжы Беларусі і Польшчы, спрабавалі зламаць загароды на КПП і на нейтральнай паласе, кідалі ў памежнікаў камяні і бутэлькі. Пагранслужба Польшчы ў адказ прымяніла слезацечны газ і вадамёты.

Пасля з'яўлення мігрантаў на КПП «Брузгі – Кузніца» Лукашэнка два разы размаўляў з канцлеркай Нямеччыны Ангелай Мэркель. Пасля гэтых размоваў ЕЗ не ўзяў на сябе пастанову прыняць мігрантаў, на чым намагалі беларускія ўлады, але выдзеліў 700 тысяч еўраў на ўтрыманне гэтых людзей у Беларусі. ЕЗ таксама ўвёў санкцыі ў дачыненні да ўлад Беларусі ў сувязі з міграцыйным крызісам.

Мяжу паміж Беларуссю і Латвіяй называюць «зялёнай мяжой»: у гэтым раёне - лясы, балоты, і сялянскія хутары, зграйкі казуль пераходзяць з аднаго поля на іншае. Пасля таго як тут быў уведзены рэжым НС, каб знаходзіцца ў двухкіламетровай прыгранічнай зоне, мясцовым жыхарам патрэбны спецыяльны пропуск: яго лёгка атрымаць электронна, запоўніўшы анкету. З латвійскага боку тэрыторыю стала патрулююць памежнікі. Яны абвінавачваюць беларускіх калегаў не проста ў тым, што тыя прапускаюць мігрантаў да мяжы, а ў тым, што тыя арганізуюць трафік мігрантаў.

«Увесь рух на мяжы кантралююць сілавыя структуры Рэспублікі Беларусь. Мы бачым, як людзей (з беларускага боку) вядуць іх памежнікі, - падкрэслівае Юрыс Кусіньш, начальнік Даўгаўпілскай управы Дзяржаўнай пагранаховы. - Яны накіроўваюць у бок Латвіі, паказваюць, куды ісці. Самі людзі нам потым расказваюць, што ў Беларусь іх не пускаюць назад. Яны могуць з'ехаць з мяжы ў аэрапорт, каб паляцець. Але ім проста не даюць сысці з мяжы».

Латвійскія памежнікі называюць людзей, якія захраслі на мяжы, закладнікамі. Прайсці ў Латвію яны не могуць: патрулі іх не ўпусцяць у краіну. А вярнуцца дадому ім таксама не даюць - але ўжо тыя, хто кантралюе мяжу з беларускага боку. Гэта пацвярджае Бахаа Джаліл - грамадзянін Ірака, які разам з сям'ёй восенню правёў у лесе на мяжы больш за два месяцы.

У Менск Бахаа прыляцеў з жонкай і двума дзецьмі. Ён расказвае, што вайскоўцы забралі іх проста з гатэля.

«Я спытаў, куды нас вязуць. Яны сказалі, мы не павінны нічога пытацца ў іх. Нас адвезлі ў месца, якое называецца Урбаны. Гэта побач з латвійскай мяжой, – расказвае ён. – Там было шмат людзей, у гэтай вёсцы. З Ірака, Ірана, Сірыі, Емена. Шмат людзей, амаль тысяча. Вайскоўцы нам сказалі: «Ідзіце ў Еўропу і назад у Беларусь не вяртайцеся».

Бахаа кажа, што тры разы спрабаваў прайсці мяжу, але зрабіць гэта яму так і не ўдалося. Вярнуцца ў Менск беларускія сілавікі яму не дазволілі.

«Нас білі. Не маю жонку і дзяцей, але мяне і іншых людзей білі. Мужчын збівалі, – расказвае грамадзянін Ірака. – Я прапаноўваў ім [беларускім пагранічнікам] грошы, каб нас з сям'ёй адпусцілі назад у Менск, каб мы вярнуліся ў аэрапорт. Я шмат разоў прасіў дапамагчы мне вярнуцца дадому. Я тэлефанаваў у пасольства Ірака, тлумачыў, што нас забралі і я не ведаю, куды нас прывезлі. Мы жылі ў лесе, у нас не было ніякай абароны ад непагадзі ці жывёл. Дзесяць дзён запар ішоў дождж. Было вельмі холадна і вельмі цяжка».

Бахаа распавядае, што ў нейкі момант яго сям'ю падзялілі: жонку і дзяцей перавялі ў іншае месца ля мяжы. Бахаа шукаў іх 10 дзён. У выніку знайшоў: яны ўсе разам збеглі ў Менск і паляцелі дадому, у Ірак. На радзіме Бахаа аднавіўся на працы ў шпіталі і вярнуўся да звычайнага жыцця.

Цяпер на мяжы Латвіі і Беларусі мінус 10 градусаў. Усюды ляжыць глыбокі снег. Немагчыма ўявіць, як у такіх варунках людзі могуць знаходзіцца месяцамі. Але, паводле звестак дабрачынных арганізацый, некаторыя мігранты жывуць у лесе ў прыгранічнай зоне ўжо 4 месяцы.

«На латвійскім баку ёсць намёт, у якім на ноч размяшчаюць людзей. Але днём іх выштурхваюць назад у Беларусь, – расказвае Эгілс Грасманіс, актывіст латвійскай арганізацыі «Хачу дапамагчы мігрантам». – Дабрачынныя арганізацыі або прэсу не падпускаюць да гэтай палаткі або іншых месцаў, дзе людзі цяпер знаходзяцца».

Афіцыйна памежнікі не пацвердзілі інфармацыю, што на ноч мігрантаў пускаюць пагрэцца: яны падкрэсліваюць, што ў краіну не пускаюць нікога. Але кажуць, што дапамагаюць людзям у крытычнай сітуацыі: напрыклад, у прымежную зону могуць выклікаць хуткую дапамогу, каб людзі маглі пагрэцца ў машынах.

«У выпадку неабходнасці мы раздаём людзям сухія пайкі, розныя рэчы першай неабходнасці. Калі трэба, выдаём ім цёплае адзенне і абутак, які нам даставілі дабрачынныя арганізацыі або самі пагранічнікі перадалі, — расказвае Юрыс Кусіньш. — За апошнія два тыдні мы прапусцілі ў краіну траіх чалавек, яны атрымалі ў лесе сур'ёзныя абмаражэнні. Ім надаюць медыцынскую дапамогу і размяшчаюць у цэнтры для затрыманых замежнікаў. Потым іх проста дэпартуюць».

Латвійскія афіцыйныя асобы сітуацыю на мяжы называюць «напружанай, але кантраляванай». Але падкрэсліваюць, што кожны дзень колькасць спроб перайсці мяжу павялічваецца.

«Гэта могуць быць і адны і тыя ж людзі, якія спрабуюць прайсці некалькі разоў, – распавядае Гунтыс Пуятс, начальнік Дзяржаўнай памежнай аховы Латвіі. – Але цяпер мы ведаем пра некалькі вялікіх груп людзей на мяжы. Яны спрабуюць прайсці, мы не пускаем, людзі адыходзяць. Але сітуацыя ўвесь час змяняецца».

Латвійскія памежнікі мяркуюць, што большасць людзей, якія цяпер знаходзяцца ля мяжы з Латвіяй, да гэтага былі на мяжы з Польшчай, потым з Літвой. Цяпер беларускія сілавікі людзей прывялі ў гэтыя лясы – відаць, таму, што грунтоўную высокую агароджу тут павінны ўсталяваць толькі вясной і на першы погляд здавалася, што перайсці мяжу будзе адносна проста. Латвійскія пагранічнікі ўсталявалі на адкрытых месцах, дзе было лягчэй за ўсё прайсці, часовую загароду з калючага дроту. Таксама лавіць мігрантаў дапамагаюць камеры, датчыкі руху ў лесе, патрулі на снегаходах і квадрацыклах, назіранне з вышак і пешыя патрулі.

Тыя мігранты, каго памежнікі ўсё ж пускаюць у Латвію з гуманітарных меркаванняў, аказваюцца альбо ў шпіталі, альбо ў цэнтры для затрыманых замежнікаў. Гэта закрытая ўстанова, з аховай і калючым дротам, адкуль людзі не могуць свабодна выйсці. З яго затрыманых вывозяць у аэрапорт і дэпартуюць.