«Плацім усё больш падаткаў, усё менш разумеем – за што»

Эканамічная мадэль у Беларусі цяжка хварэе на фундаментальным узроўні.

Колькасць падаткаплацельшчыкаў, якія стаяць на ўліку ў Менску, толькі за апошнія паўгода вырасла больш як на 500 тысяч чалавек! Гэта ўражлівы прырост, піша тэлеграм-канал «Кошт урада». Што ж адбылося?

Калі вывучыць статыстыку ў рэтраспектыве, можна ўбачыць, што колькасць плацельшчыкаў падаткаў у краіне расце няўхільна. Найбольш інтэнсіўна гэта адбываецца ў сталіцы і Менскай вобласці (што цалкам прадказальна - гэтыя рэгіёны з'яўляюцца драйверамі росту беларускай эканомікі). Так, у Менску ў пачатку 2019 года было зарэгістравана 377 тысяч дзейных падаткаплацельшчыкаў, за два гады іх колькасць вырасла да 408 тысяч. Потым сітуацыя памянялася кардынальна: са студзеня 2021 да студзеня 2022 года паказчык рэзка падскочыў на траціну, да 640 тысяч, а пасля, усяго за шэсць месяцаў, паказчык паляцеў у космас, да 1 млн 155 тысяч.

Такая ж сітуацыя, праўда, не ў такіх маштабах, назіраецца і ў рэгіёнах. Следам за сталіцай і Менскай вобласцю ў спісе лідараў у прыросце падаткаплацельшчыкаў Берасцейская (студзень 2022 - 671 тысяч, а ліпень 2022 - 858 тысяч) і Гомельская (студзень 2022 - 585 тысяч, ліпень 2022 - 826 тысяч.

Давайце разбяромся, за кошт каго адбываецца гэты рост. Плацельшчыкі падаткаў дзеляцца на тры катэгорыі: арганізацыі, ІП і фізічныя асобы. Прычым арганізацыі і ІП плацяць падаткі, як правіла, у адным месцы, а фізічныя асобы могуць гэта рабіць адразу ў некалькіх. Мы бачым, што за апошнія паўгода прыросту ў арганізацыях і ІП практычна няма. Ільвіная дзель новых аб'ектаў падаткаабкладання - менавіта фізічныя асобы.

Хутчэй за ўсё, адбіваюцца апошнія падатковыя новаўвядзенні - гаворка ідзе аб людзях, якія пачынаюць плаціць падаткі на аўто (раней за аўто спаганялася дзяржаўны збор, а не падатак), а таксама падаткі на першую кватэру.

Дзівіцца не даводзіцца. Мы ўжо звыклі, што чым горш сябе адчувае з эканамічнага пункту гледжання дзяржава, тым больш актыўна залазіць у кішэню грамадзян. У такім працэсе «раскулачванні» вельмі важныя, каго «раскулачваюць», якім чынам і наколькі відавочная выгада для грамадства ў цэлым ад новага падатку. Калі ўрад не можа выразна адказаць на гэтыя пытанні, узнікаюць праблемы. Такія, напрыклад, як пасля ўвядзення «падатку на дармаедаў».

Фармулёўка, з якой уводзіўся падатак на першую кватэру, гучала як «выраўноўванне ўмоў падаткаабкладання». Нібыта раней у скарбніцу плацілі толькі ўладальнікі дамоў і тыя, у каго было 2 кватэры і больш, а зараз грошы прынясуць усё.

Узнікае пытанне: ці сапраўды новыя падаткі прынясуць карысць? Бо для таго каб іх сабраць, спатрэбіцца адчувальна выдтакаваць: нехта павінен знаходзіць уладальнікаў кватэр, сачыць за тым, каб яны не ўхіляліся ад выплаты. Неабходна распрацаваць новае праграмнае забеспячэнне, зрабіць новыя бланкі, формы справаздачнасці і г.д. Уяўляеце аб'ём новай нагрузкі на падатковыя інспекцыі сталіцы, у якіх за паўгода з'явілася на траціну больш «кліентаў»?

Колькі на гэта спатрэбіцца дадатковых працоўных сіл? Якія фінансавыя і часовыя выдаткі давядзецца панесці? Гэтага мы не можам сказаць. Але затое можам выказаць здагадку, колькі атрымаецца атрымаць «бруднымі» (без уліку выдаткаў). Здаецца, што падатак у сярэднім складзе 30-50 рублёў з кватэры за год. У Менску нерухомасць даражэйшая, чым у рэгіёнах, так што будзем лічыць па верхняй планцы. Шляхам нескладаных вылічэнняў атрымліваем, што за 2022 год паступленні ад новых падаткаплацельшчыкаў за сваю кватэру складуць у Менску блізу 25 млн руб. Лічба для простага грамадзяніна вялізная, але ў маштабах бюджэту сталіцы яна не ўражвае. А гэта ж - самы багаты рэгіён.

Таму наўрад ці збор падаткаў за першую кватэру - выдатны план. Хутчэй гэта імітацыя бурнай дзейнасці. Людзі лічаць новыя падаткі, падатковая займаецца пошукам і выяўленнем неплацельшчыкаў, урад спрабуе зразумець, ці ўдалося ў выніку нармальна зарабіць. Усе быццам бы пры справе. А галоўнае - у гарачцы развязання гэтай і дзясяткаў новых бессэнсоўных праблем усё менш часу застаецца задумацца, што эканамічная мадэль у краіне цяжка хварэе на фундаментальным узроўні.