У клетцы - трое вольных людзей

Ніякай цікавасці да карнікаў - толькі гідлівасць.

- Дзе вы працуеце?

- Праваабаронца.

- Значыць, афіцыйна не працуеце.

Гэта прагучала ўчора, у першы дзень суда над нобелеўскім лаўрэатам Алесем Бяляцкім. Новы год, новы суд, першае паседжанне - а ў мяне ўстойлівае адчуванне, быццам гэта ўжо калісьці было.

А сапраўды - было. Толькі больш за паўстагоддзя таму, ды і падсуднаму да Нобелеўскай прэміі заставалася яшчэ гадоў дваццаць. Але таксама была зіма, і абвінавачанне было ліпавым, а абвінавачанага звалі Іосіфам Бродскім.

- Чым вы займаецеся?

- Пішу вершы. Перакладаю. Я мяркую...

- Ніякіх «я мяркую». У вас ёсць сталая праца?

- Я думаў, што гэта сталая праца.

- А наогул якая ваша спецыяльнасць?

- Паэт, паэт-перакладчык.

- А хто гэта прызнаў, што вы паэт? Хто вас залічыў да паэтаў?

Паўстагоддзя прайшло. Нават больш - 58 гадоў. Краіны, у якой суддзя патрабаваў паказаць даведку, што Бродскі - паэт, ужо не існуе. За акном зусім іншае стагоддзе, іншае тысячагоддзе, іншая краіна. А рыторыка - тая ж, абвінавачванні - гэткія ж абсурдныя, стыль судзейскага допыту - такі ж. Як быццам жыццё, гайдануўшыся направа, гайданулася налева, як пісаў той самы абвінавачваны ў знакамітым «Калядным рамансе». Бродскага савецкая прэса называла «калялітаратурным трутнем». Бяляцкага беларуская савецкая прэса кліча няйначай як крымінальнікам і рэцыдывістам. Тых, хто абараняў Бродскага - літаратараў, перакладчыкаў, журналістаў, - грамадскі абвінаваўца Сарокін называў «прайдзісветамі, дармаедамі, макрыцамі і жучкамі». Тых, хто абараняе Бяляцкага, беларускія сілавікі і прапагандысты называюць «змагарамі, бчбшнікамі, ашалелымі» і гэтак далей. Нават дзіўна, што ні навукова-тэхнічны прагрэс, ні адкрытыя межы, ні падзенне жалезнай заслоны, ні прасторава-часавы разрыў паміж Ленінградам 1964 года і Менскам 2022 года – нішто не змагло разарваць крэўную сувязь тых ранейшых карнікаў і прапагандыстаў і гэтых цяперашніх. Яны, мусіць, і ў Старажытным Рыме былі такімі ж.

Праўда, савецкая ўлада ўсё ж адправіла паэта Бродскага ў ссылку, а не ў лагер, хоць ён і не быў тады не толькі нобелеўскім лаўрэатам, але і знакамітым паэтам. Выслала на пяць гадоў, але калі савецкія пісьменнікі пачалі звяртацца ў ЦК з лістамі пратэсту, а Жан-Поль Сартр заявіў, што савецкую дэлегацыю чакаюць вялікія праблемы на еўрапейскім форуме пісьменнікаў, улада вызваліла паэта і вярнула ў Ленінград. Замест пяці гадоў ён прабыў у ссылцы ў Архангельскай вобласці паўтара гады. Беларускую ўладу нават прысуджэнне Нобелеўскай прэміі і сусветная ўвага да лёсу Алеся Бяляцкага не змагло падштурхнуць хаця б на змену меры стрымання, не кажучы ўжо пра зняцце вар'яцкіх і бессэнсоўных абвінавачанняў. Выходзіць, цяперашнія карнікі - поўныя выраджэнцы нават у параўнанні з ранейшымі савецкімі. Цікава, яны самі разумеюць гэта? Зрэшты, ступень іх самасвядомасці ўжо ці наўрад можа быць аб'ектам нашай цікаўнасці, нават даследчай. Ніякай цікавасці - толькі гідлівасць.

Затое на фатаграфіях з залы суда я ўбачыла ў клетцы трох вольных людзей. Так, змучаных. Так, стомленых. Так, састарэлых. Але вольных. Спакойных. Упэўненых. Баронячы сваё права размаўляць на роднай мове, якія патрабуюць перакладчыка з расейскай, заяўляюць адвод суддзі і абурэнне кайданкамі ў клетцы. Не пасіўных, а бунтуючых. Гатовых прайсці праз пекла і вярнуцца, не здаўшыся. Абараняючых у гэтым судзе - у парадку выключэння - свае ўласныя правы, а не нашы. Зрэшты, і нашы таксама. Як заўсёды.

Ірына Халіп, спецыяльна для Charter97.org

Калі вам спадабаўся артыкул, вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL 97 1160 2202 0000 0002 1671 1123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com