«Гэта скандал, які знішчыць рэпутацыю»

Ці можа нехта перадаваць «Белавія» запчасткі?

Расейскі палітык Ілля Яшын, які выйшаў з калоніі ў рамках маштабнага абмену зняволенымі паміж РФ і краінамі Захаду, раней выказаў версію, чаму ў Беларусі прайшла хваля памілаванняў. Паводле ягоных звестак, рэжым Аляксандра Лукашэнкі "ў літаральным сэнсе абменьвае людзей на дэталі для самалётаў".

Пра тое, ці можа гэта быць праўдай, як санкцыі паўплывалі на расейскую і беларускую авіяцыю і як у прынцыпе змянілася галіна пасля пачатку вайны, «Салідарнасць» паразмаўляла з Настассяй Ганзя — еўрапейскай спецыялісткай у сферы авіяцыйнага страхавання і тэхнічнага абслугоўвання паветраных бартоў/самалётаў.

- Нядаўна ў Турцыі прайшоў авіясаміт. Ці былі на ім прадстаўлены Расеі і Беларусі?

- Адзін чалавек. Прычым мяне парадавала, як ён сябе назваў - "I`m dissident Russian", гэта значыць "расейскі ўцякач". Хоць на першай канферэнцыі бізнэс-авіяцыі пасля пачатку вайны, у траўні 2022 года, у Жэневе, было яшчэ вельмі шмат расейцаў - але калі напачатку ў іх усё было дорага-багата, з ікрой, гарэлкай і музыкай, «гуляннямі ад шчодрасці расейскай душы» - то ў 2022-м яны ўсё хадзілі з апушчанымі галовамі і імкнуліся быць незаўважнымі.

Апошнім часам некаторыя былыя кліенты з Расеі з’яўляюцца, як ні ў чым не бывала, і спрабуюць як нічога ніякага пытацца аб супрацоўніцтве. Хоць, як толькі пачалася вайна, адразу ж увялі забарону на працу з РФ: барты з расейскай рэгістрацыяй не мелі права прызямляцца ў Еўропе/Штатах і іншых тэрыторыях, якія падтрымліваюць заходнія санкцыі, мы не страхавалі ніякія ўвогуле барты з расейскай рэгістрацыяй, з расейскімі пасажырамі і т. п.

А трэба разумець, што без страхавання самалёт нічога не можа - ні ўзляцець, ні стаяць, ні атрымліваць запчасткі. Гэта як з аўтамабілем, толькі значна больш цвёрда.

У гэтую гісторыю трапіў нават мой бацька, былы капітанам на борце самалёта, ва ўладальніка якога расейскае грамадзянства - і нягледзячы на тое, што той ужо 20 гадоў як неўязны ў Расею, усё ж такі ў першы дзень поўнамаштабнага ўварвання ён трапіў пад арышт, прызямліўшыся ў Канадзе.

Пры гэтым яшчэ 24-га тэлефанавалі мне з Масквы з пытаннем, як можна вывезці нейкую сям'ю ў Еўропу і так натуральна здзівіліся, пачуўшы пра санкцыі: «А як, а што здарылася? Пакажыце дакумент!».

Расейская бізнес-авіяцыя, адзначае Настасся, тым не менш знайшла выйсце: большасць «рушылі ў Дубай», некаторыя ў Турцыю, дзе і перарэгістравалі самалёты на «непадсанкцыйныя» нумары.

- У Расеі ёсць і грошы, і ўласная авіяцыйная вытворчасць, Беларусі ў гэтым сэнсе значна горш, і санкцыі ўдарылі па «Белавіі» вельмі прыкметна. Ці можа быць праўдай версія Яшына, што рэжым абменьвае зняволеных на дэталі для самалётаў?

- Тут, мне здаецца, два бакі медаля. Дыктаваць умовы "закладнікі ў абмен на дэталі" асабліва не мае сэнсу, таму што ёсць такая краіна, як Турцыя, у якой адна з самых вялікіх рамонтных арганізацый у тым рэгіёне і ў Еўропе, разам узятых. І Турцыя не пад санкцыямі. Гэта значыць, можна купляць гэтыя запчасткі, і ставіць іх там на Белавія ці Аэрафлот.

А з іншага боку - кожная запчастка самалёта ідзе пад канкрэтным нумарам, яе нельга проста працерці анучкай і падправіць пару лічбаў. Не, гэта так не працуе: дэталі ідуць з апісаннем, гэта safety, патрабаванні бяспекі ў авіяцыйным свеце.

Таму, калі сапраўды нехта дае рэжыму Пуціна ці Лукашэнку запчасткі ў абмен — гэтым парушаюцца ўласныя ўнутраныя патрабаванні. А калі казаць, напрыклад, пра Boeing, на якіх лётае Белавія — гэта велізарная прыватная арганізацыя, гэта значыць, у схему не можа быць уцягнуты адзін-два чалавекі, павінен быць цэлы ланцужок, які прадстаўляе фальшывую інфармацыю аб тым, куды пастаўляюцца запчасткі.

Гэта не тое, што падсудная справа, а можа быць крах усёй арганізацыі, гэта скандал, які знішчыць рэпутацыю. Вобразна кажучы, гэта як з Бібліі вырваць два аркушы.

Акрамя таго, дадае Настасся Ганзя, тут закранаецца і авіястрахаванне. Напрыклад, яшчэ ў 2022 годзе РФ фактычна скрала ў заходніх лізінгавых кампаній сотні пасажырскіх самалётаў (а заадно і запчасткі да іх), «канфіскаваўшы» іх у адказ на санкцыі з-за вайны ва Украіне. І зараз ідзе вялікая спрэчка паміж лізінгадаўцамі і страхавальнікамі, якія спрабуюць разабрацца: ці ідзе размова аб крадзяжы або аб вайсковых рызыках. Страхавыя выплаты ў гэтых выпадках розныя - аж да 100% кошту самалётаў.

- Калі прызнаць гэта крадзяжом, то выплата будзе большая, чым была пасля тэракту 9/11, - тлумачыць экспэрт. - І гэта падкосіць галіну вельмі сур'ёзна, таму што запас для страхавання зноў трэба будзе назапашваць. Я памятаю часы, калі за €15,99 можна было злятаць у Бэрлін ці Лондан - зараз такіх коштаў няма. Даводзіцца аблятаць Украіну, а па плошчы гэта самая вялікая краіна ў Еўропе.

- Дарэчы, калі ўспомніць пра прычыну авіясанкцый у дачыненні да Беларусі: наколькі кейс Пратасевіча, прымусовая пасадка борта Ryanair у Менску, адбіўся на галіне?

— У гэтай сітуацыі спачатку ва ўсіх, вядома, падняліся валасы дыбам, ніхто і ўявіць не мог, што такое магчыма. Але шмат у чым адыграла ролю стаўленне гендырэктара Ryanair, — ніякае. На борце знаходзіцца бомба, таму замест Вільні цябе пасадзяць у Менску ў суправаджэнні знішчальнікаў (а ў цябе на борце, калі гэта Boeing, прыкладна 150 чалавек, і запасу паліва стае) - пагадзіцца, гэта ёсць лагічная і правільная пастанова.

Хоць увогуле ў заходнім свеце ні Лукашэнку, ні Пуціна не ўспрымаюць як партнёраў, як людзей, з якімі можна мець справу - усе разумеюць, што ад іх можна чакаць чаго хочаш. Самалёт пасадзілі - дзякуй богу, што жывыя.

Бо мы памятаем пра катастрофу малазійскага пасажырскага самалёта, які збілі над Данецкай вобласцю ў 2014 годзе: амаль дзесяць гадоў ішло расследаванне, і толькі ў 2022 годзе ў Гаазе быў вынесены прысуд.

Што яшчэ цікава датычна санкцый: калі пачалася вайна, то карпарацыі Boeing і Airbus заявілі аб тым, што прыпыняюць тэхпадтрымку сваіх самалётаў у Расеі, не толькі датычна запчастак, але і абнаўленняў праграмнага забеспячэння.

А потым пачаліся іншыя размовы, паколькі ва ўмовах дэмакратыі свабодна выказваюцца ўсе думкі: як жа так, калі бяспека вышэй за ўсё, safety first, то як можна дазваляць лятаць без абслугоўвання і запчастак самалётам, ад якіх залежыць жыццё і здароўе людзей? Аднавіліся, толькі не наўпрост, а праз тую ж Турцыю.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com