Калідорамі Рэйха

Пуцін і яго «польскае пытанне».

Апошнія чатыры гады тэмай пасяджэнняў Міжнароднага дыскусійнага клуба «Валдай», на якія Пуцін прыязджае, каб падзяліцца дарагімі думкамі пра новы сусветны лад, стала, назавём гэта так, бяспека. А як інакш? Пасля нападу Украіны 24 лютага 2022 года Расія — у страшнай небяспецы.

Вось і на гэты раз, зьявіўшыся на валдайскі (але праходзіць ён у Сочы) злёт мысляроў-лаялістаў, Пуцін аседлаў любімую тэму і гаварыў амаль гадзіну. Пра спробы заходніх краін пабудаваць аднапалярны свет і нежаданне супрацоўнічаць. Што Расію двойчы не прынялі ў НАТА (але яна і не хацела). Што Расія ніколі ні на каго не нападала. Пра ліберальны сусветны парадак, архітэктары якога не змогуць «бясконца ператвараць дэмакратычныя працэдуры ў фарс і маніпуляваць воляй народу».

З ператварэннем у фарс дэмакратычных працэдур на Захадзе сапраўды праблема, хоць перад вачыма вось ужо 25 гадоў такі, здавалася б, узорны прыклад…

Пуцін скончыў сцвярджэннем, што без Расіі ў свеце не можа быць ні гармоніі, ні балансу, і што Расія гатовая (і мы гэта ўсе бачым на полі бою ва Украіне) да працы над гармоніяй і балансам.

Уладзімір Уладзіміравіч Пушкін

Пачаліся пытанні з залы. Атрымаўшы ад Івана Сафранчука пас — рэпліку, што некаторыя з краін, якія «накінуліся» на Расію, маўляў, «перасталі саромецца свайго ўдзелу ў гітлераўскай кааліцыі», Пуцін паглыбіўся ў любімае занятак: разважанні пра гісторыю і трагічныя тысячагадовыя лёсы радзімы. Потым раптам дастаў патрыпаную тамку Пушкіна і прачытаў верш «Барадзінская гадавіна», перапыніўшыся на радках «Але доўгім будзе сон гасцей // На цесным, халодным навасельлі, // Пад збажынамі паўночных палёў!»

— Дарэчы, далей Аляксандр Сяргеевіч наогул разышоўся, — памахаўшы ў паветры кулаком, адзначыў крэмлёўскі літаратар. Я не стану гэта чытаць, але вы, калі хочаце, пачытайце.

Тут падключыўся ўжо вядучы, палітолаг-традыцыяналіст Фёдар Лук'янаў: ён успомніў, як прэзідэнт Польшчы Навроцкі ў інтэрв'ю сказаў, што пастаянна размаўляе з генералам Пілсудскім, абмяркоўваючы з ім пытанні стаўлення да Расіі.

— А вы вось з Пушкіным… Някшталт не гармануе, — падсумаваў вядучы.

Пуцін, якому, як даўно вядома, няма з кім пагаварыць пасля смерці Махатмы Гандзі, з радасцю падхапіў тэзіс: Юзэф Пілсудскі, нагадаў ён, вядомы варожым стаўленнем да Расіі, і ўвогуле, з яго падачы польскае кіраўніцтва нарабіла шмат памылак перад пачаткам Другой сусветнай вайны. А далей Пуцін разышоўся пачыста за Аляксандра Сяргеевіча:

Бо Германія прапаноўвала ім мірна вырашыць пытанне па Данцыгу і па данцыгскім калідоры. Польскае кіраўніцтва таго часу катэгарычна адмовілася і, урэшце, упала першай ахвярай нацысцкай агрэсіі. І цалкам адмовілася яшчэ вось ад чаго. Адмовілася ад таго, каб Савецкі Саюз дапамог Чэхаславакіі. Савецкі Саюз быў гатовы гэта рабіць. У нас у архівах дакументы ляжаць, я ўсё гэта чытаў асабіста. А калі ноты пісалі ў Польшчу, то яна сказала, што ні ў якім разе не прапусціць расійскія войскі на дапамогу Чэхаславакіі, а калі паляцяць савецкія самалёты, то Польшча будзе іх збіваць.

І дадаў, што калі сённяшняе польскае кіраўніцтва ўлічыць усе тыя памылкі, тады «будзе насамрэч нядрэнна». Тут для разумення таго, пра што кажа Пуцін, трэба крыху паглыбіцца ў гісторыю.

Польшча не здаецца

Пасля паразы Германіі ў Першай сусветнай вайне нямецкі горад Данцыг паводле Версальскай дамовы 1919 года атрымаў статус вольнага горада — з аўтаномным самакіраваннем пад мандатам Лігі Нацый. Горад не застаўся ў складзе Германіі, але і Польшчы не адышоў: яна толькі атрымала права размяшчаць там сваіх прадстаўнікоў, карыстацца чыгункай і марскім портам. Данцыг застаўся горадам з нямецкім насельніцтвам (95% жыхароў) і польскім уплывам. Узнік так званы польскі, або данцыгскі, калідор — тэрыторыя шырынёй 60–70 км і даўжынёй 120–140 км, якая забяспечвала Польшчы выхад да Балтыйскага мора. Калідор перарэзаў Германію, аддзяліўшы асноўную частку краіны на захадзе ад Усходняй Прусіі з цэнтрам у Кёнігсбергу.

У кастрычніку 1938 года, за год да нападу на Польшчу, Германія прапанавала польскаму кіраўніцтву ўключыць Данцыг у склад Трэцяга Рэйха, а праз калідор пабудаваць чыгунку і аўтамагістраль, якія знаходзіліся б па-за польскай прававой юрысдыкцыяй і кантраляваліся б немцамі. Узамен Германія абяцала Польшчы прадоўжыць дагавор аб ненападзе ад 1934 года. Патрабаванне аб экстэртарыяльнасці (непадкантрольнасці палякам) чыгуначнай і аўтамабільнай дарог было ключавым, і польскія ўлады выдатна разумелі, што яго выкананне стала б пачаткам канца польскай незалежнасці.

За год Германія тройчы вылучала свае патрабаванні па калідоры, апошні раз — у сакавіку 1939 года, ужо пасля акупацыі ўсёй Чэхаславакіі, што пачалася з далучэння Судэцкай вобласці. Пра Судэты Гітлер казаў, што гэта «Апошняе тэрытарыяльнае патрабаванне, якое я павінен прад'явіць Еўропе» (Dies ist das letzte territoriale Forderung, die ich in Europa zu stellen habe). Польскія ўлады ўжо ясна бачылі, чым заканчваюцца дамоўленасці з Гітлерам, і выдатна разумелі, што саступка прывядзе да экспансіі, а адмова будзе выкарыстана як падстава для ваеннага ўварвання, што і здарылася.

Варыянтаў шчаслівага зыходу ў той сітуацыі проста не было.

«Мы ў Польшчы не ведаем паняцця “мір любой цаной”. Ёсць толькі гонар — і мы будзем яго абараняць», — казаў перад нямецкім уварваннем міністр замежных спраў Польшчы Юзэф Бек.

І вось цяпер Пуцін, зручна ўладкаваўшыся ў белым крэсле, разважае пра памылкі польскага кіраўніцтва. Калі рушыць логікай Пуціна, Пілсудскаму трэба было здаць краіну або Сталіну (каб той «дапамог» Чэхаславакіі), або Гітлеру, які пасля ўварвання ўчыніў генацыд, ахвярамі якога сталі сотні тысяч людзей: на тэрыторыі Польшчы з’явіліся найбуйнейшыя лагеры смерці Асвенцым, Трэблінка, Сабібор, Белжэц, Хелмна і Майданэк. Але крымінальную справу аб «рэабілітацыі нацызму» заведуць, вядома, не на Пуціна, а на бамжа, які ў п’янцы вырашыў сушыць шкарпэткі на вечным агні.

Сувалкі, далей — паўсюль

І якія ж «памылкі» павінна ўлічыць сёння Польшча, каб Пуціну было «нядрэнна»? Не збіваць расійскія дроны, што пачкамі залятаюць на польскую тэрыторыю? Усміхацца, калі расійскія знішчальнікі пралятаюць побач з польскай буровай устаноўкай?

А можа, разам з Літвой адразу адкрыць перад пуцінскімі салдатамі, якія ніколі ні на каго не нападаюць, Сувалкскі калідор?

Гісторыі з гэтымі двума калідорамі, Данцыгскім і Сувалкскім (даўжынёй 65–100 км і шырынёй 25–35 км), увогуле падобныя. Пасля распаду СССР Калінінградская вобласць (тая самая Усходняя Прусія, што адышла Савецкаму Саюзу ў 1945 годзе) стала для Расіі такім жа эксклавам, якім была пасля Першай сусветнай вайны для Германіі. З 1991 года Расія вымушана мірыцца з тым, што забеспячэнне Калінінграда ідзе праз тэрыторыю Літвы, то-бок грузы і людзі праходзяць кантроль краіны НАТА — дакладна так, як з 1918 года нямецкія цягнікі пачалі курсіраваць па тэрыторыі Польшчы, якая аднавяла незалежнасць, і ёю кантралявацца.

У 1930-я гады нацысцкая прапаганда казала, што праз Данцыгскі калідор павінна быць адноўленая сувязь заходняй часткі Германіі з усходняй. А цяпер дэпутат Дзярждумы, партайгеносэ Жураўлёў разважае, што Расія не супраць атрымаць Сувалкскі калідор, які вельмі прыдаўся б для нармальнага забеспячэння Калінінградскай вобласці. Чым не «апошняя тэрытарыяльная прэтэнзія» добрай, мірнай і бескарысліва справядлівай Расіі да абнаглеўшай, агалцелай, пагразлай у грахах Еўропы?

А далей, вядома, толькі мір і згода, як у верасні 1939-га.

***

Украінская тэма з яе сухапутным «калідорам» да Крыма, вядома, таксама праглядалася ў гэтым гістарычным экскурсе: таксама свайго роду «апошняя тэрытарыяльная прэтэнзія». Памятаеце, як у 2014 годзе, ужо пасля анексіі паўвострава (!), Пуцін запэўніваў жыхароў Украіны, што паважае тэрытарыяльную цэласнасць іх краіны, і заклікаў не баяцца Расіі і не верыць тым, хто «крычыць, што за Крымам паследуюць іншыя рэгіёны»?

І тут зноў дарэчы ўспомніць Пушкіна: «А сёння… паглядзі ў акно!»

Антон Старыкаў, The Moscow Times

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com