Вучоныя: найбуйнейшы востраў у свеце змяншаецца

Што прымушае яго змяняць форму?

Грэнландыя — найбуйнейшы востраў у свеце, які змяншаецца і змяняе форму. Ад часу піку апошняга ледавіковага перыяду каля 20 000 гадоў таму растанне грэнландскіх ледзяных шчытоў аслабляла ціск на сушу, што выклікала дэфармацыю яе тэктанічнай пліты і парод, што глыбока залягаюць, піша IFLScience.

У выніку гэтага працэсу Грэнландыя стала крыху меншай. Аднак даныя паказваюць, што гэты ўплыў нераўнамерны па ўсім востраве: некаторыя часткі Грэнландыі сціскаюцца і сцягваюцца, у той час як іншыя, наадварот, — пашыраюцца і расцягваюцца. З-за гэтых геалагічных узрушэнняў Грэнландыя таксама знаходзіцца ў руху.

Па словах вядучага аўтара новага даследавання, навуковага супрацоўніка з Тэхнічнага ўніверсітэта Даніі і Лабараторыі рэактыўнага руху NASA Джанала Лонгфорса, вынікі іх працы паказваюць, што за апошнія 20 гадоў востраў у сярэднім зрушаўся на паўночны захад прыкладна на 2 сантыметры ў год.

Усё гэта прыводзіць да таго, што Грэнландыя становіцца крыху меншай, але сітуацыя можа змяніцца ў будучыні, улічваючы кліматычны крызіс і паскоранае растанне ледзянага шчыта, якое назіраецца сёння. Адзначым, што ў апошнія гады страта лёду прыцягнула ўвагу да вонкавага выціскання Грэнландыі і яе пад’ёму, а таму за гэты перыяд плошча вострава фактычна павялічылася.

У той жа час, па словах вучоных, назіраецца і рух у супрацьлеглым кірунку: Грэнландыя падымаецца і скарачаецца з-за дагістарычных змяненняў у ледзяных масах, звязаных з апошнім ледавіковым перыядам і яго заканчэннем.

Грэнландыя — востраў плошчай 2,1 мільёна квадратных кіламетраў, які знаходзіцца на Паўночнаамерыканскай тэктанічнай пліце. Гэтыя пліты — масіўныя пласціны зямной кары, якія павольна рухаюцца па мантыі планеты — слою гарачай, паўцвёрдай пароды, што павольна цячэ з цягам часу. Для параўнання, гэта маса хутчэй паводзіць сябе як густы сіроп, а не як цвёрдае цела.

Вучоныя лічаць, што гэта дынаміка тлумачыць, чаму Грэнландыя сёння літаральна змяняе форму. Па меры таго як растаюць ледзяныя шчыты, велізарная вага, што цісне на сушу, змяншаецца. У адказ ніжэйляжачая зямная кара і мантыя павольна пругка адскокваюць, выклікаючы зрухі ў масіве сушы.

Простымі словамі, у залежнасці ад таго, які аб’ём лёду быў страчаны, і ад структуры карэннай пароды, некаторыя часткі вострава падымаюцца і расцягваюцца, а іншыя — сціскаюцца і апускаюцца. У выніку ўзнікае нешта падобнае да лапікавай коўдры геалагічных рухаў.

У новым даследаванні каманда з Тэхнічнага ўніверсітэта Даніі прааналізавала даныя 58 станцый GPS, раскіданых уздоўж знешніх межаў Грэнландыі. З дапамогай гэтых прыбораў вучоныя адсочвалі становішча вострава, змены вышыні, а таксама змены вышыні карэннай пароды і тое, як сама зямля дэфармавалася з цягам часу. Потым гэтыя даныя ўключылі ў мадэль, якая ўлічвае доўгатэрміновыя геалагічныя рухі за апошнія 26 000 гадоў, з выкарыстаннем дакладных вымярэнняў GPS за апошнія 20 гадоў. Паводле слоў Берга, гэта азначае, што цяпер нам, нарэшце, удасца дакладна вымяраць рухі.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com