Ці хопіць беларусам бульбы ў новым сезоне?

Эканамісты папярэджваюць: крызіс можа паўтарыцца.

Вясной 2025 года ў беларускіх крамах раптам знікла бульба. Упершыню краіна сутыкнулася з дэфіцытам: з-за нізкага ўраджаю, дрэннага захоўвання і рэгулявання цэн карнеплод знік з паліц супермаркетаў. Праз нейкі час бульба вярнулася на прылаўкі, але ўжо з Азербайджана, Егіпта, краін ЕС — і па больш высокіх цэнах. Цяпер улады РБ запэўніваюць, што ў новым сезоне сітуацыя не паўторыцца: ураджай бульбы ў краіне чакаецца на 30 працэнтаў вышэйшы за леташні. Пры гэтым асцярожна папярэджваюць, што беларускіх яблыкаў дакладна будзе мала.

Ці хопіць бульбы і яблыкаў у новым сезоне? І што будзе з цэнамі на іх? DW разбіралася з экспертам.

Што здарылася ў 2025-м?

Восенню 2024 года беларускія фермеры і сельскагаспадарчыя арганізацыі сабралі найніжэйшы за апошнія дзесяць гадоў ураджай бульбы. З-за рэгулявання цэн на гародніну прадаваць яе на ўнутраным рынку стала нявыгадна: закупачная цана ў Беларусі складала 76 капеек, пры гэтым прадаць бульбу ў Расію можна было амаль у два разы даражэй — за 1,4 беларускага рубля, чым і скарысталіся многія вытворцы. Да вясны беларускія фермеры паставілі ў РФ каля 194 тысяч тон — больш за чвэрць сабранага ўраджаю.

У выніку — да лютага 2025 года беларусы сутыкнуліся з незвычайнай з’явай: у краіне, дзе кожны жыхар з’ядае 159 кілаграмаў бульбы на год, гэта самая бульба пачала знікаць. Карнеплод, які на той момант яшчэ прадаваўся ў крамах, быў дробны і нізкай якасці. Пасля ўзніклі перабоі і з ім. Вясной у закрытых дакладных запісках урад РБ прызнаваў: у стабілізацыйных фондах засталося занадта мала беларускай бульбы. Каб пакрыць дэфіцыт, напрыканцы мая Аляксандр Лукашэнка нават адмяніў «контрсанкцыі» супраць Еўрасаюза, дазволіўшы пастаўкі гародніны з краін ЕС.

Якім будзе новы ўраджай?

У новым сезоне, заявіў часопісу «Эканоміка Беларусі» міністр сельскай гаспадаркі Юрый Горлаў, фермеры і сельскагаспадарчыя арганізацыі разлічваюць сабраць каля 1 мільёна тон бульбы — гэта, паводле яго слоў, на 30 працэнтаў больш, чым летась.

Гэта не нейкі рэкорд, а звычайны ўраджай, каментуе эканамічны аглядальнік Андрэй Махоўскі. «Столькі збіралі прыблізна ўсе папярэднія гады. Проста мінулы год быў вельмі дрэнным», — кажа эканаміст.

Па ўказанні Аляксандра Лукашэнкі плошчы пад пасадку бульбы ў 2025-м павялічылі на тры тысячы гектараў. Пры гэтым ураджайнасць сёлета засталася нізкай. Як паведамляе прэс-служба Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання, у новым сезоне з аднаго гектара ў сярэднім плануюць сабраць «на 3,7 цэнтнера больш», чым у папярэднім, то-бок 309,7 цэнтнера з гектара. Гэта па-ранейшаму значна менш, чым у 2023-м: тады ўраджайнасць склала 359 цэнтнераў.

«Міністр сельскай гаспадаркі і харчавання кажа, што ў Беларусі збяруць да 1 мільёна тон і ўраджай будзе на 30 працэнтаў большы. Гэтыя словы мы ніяк не можам праверыць — застаецца толькі давяраць ім ці не. І тут ёсць цікавы факт: літаральна 6 кастрычніка Мінсельгасхарч паведаміў, што ў Беларусі сабралі 510 тысяч тон бульбы, пры гэтым прыбрана 72 працэнты плошчаў. Матэматычна мільён тон тут ніяк не атрымліваецца. Падобна, што сёлета ўраджай будзе прыкладна такі самы, як і летась — каля 750 тысяч тон», — кажа Андрэй Махоўскі.

Для параўнання: у Германіі сёлета плануюць сабраць рэкордны за 25 гадоў ураджай — 13,4 мільёна тон бульбы, з-за чаго цана на гародніну знізілася прыблізна на 15%. З аднаго гектара нямецкія фермеры атрымалі 440 цэнтнераў карняплоду.

«Залаты запас» бульбы — колькі каштуе?

Сёння набыць кілаграм бульбы ў адной з папулярных беларускіх гандлёвых сетак можна за 1,85 рубля (каля 50 еўрацэнтаў). Фасуюць гародніну па тры кілаграмы, то-бок за адну сетку давядзецца аддаць 5,55 беларускіх рублёў (1,40 еўра).

Кошт бульбы ў беларускіх фермераў застаўся прыблізна на ўзроўні мінулага года. У фермерскіх прадпрыемствах у розных абласцях Беларусі кажуць, што ўраджай сёлета крыху лепшы, чым летась, аднак падрабязнасцямі не дзеляцца.

На адным з фермерскіх прадпрыемстваў Шклоўскага раёна Магілёўскай вобласці бульбу прадаюць па 70 капеек за кілаграм. «Прыехаць і забраць можна хоць сёння пасля абеду», — кажа адзін з супрацоўнікаў фермерскай гаспадаркі.

У Талачынскім раёне Віцебскай вобласці кілаграм бульбы прапануюць набыць за 1,07 беларускага рубля. Паводле слоў прадстаўніцы прадпрыемства, гэтая цана не канчатковая: на прадпрыемстве чакаюць распараджэння Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю (МАРТ), якое павінна вызначыць, колькі будзе каштаваць бульба ў наступныя месяцы. «Ураджайнасць сёлета дастойная», — стрымана пракаментавала суразмоўніца, адзначыўшы, што ўборка карняплоду яшчэ не завершаная. Паводле яе слоў, рынак бульбы апошнія гады «непрадказальны»: «Былі сітуацыі, калі мы прадавалі бульбу і па 20 капеек за кілаграм, і па адзін рубель. Сёлета ў нашых сховішчах бульба заставалася да чэрвеня».

Адзін з фермероў Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці прадае бульбу па 77 капеек. «Ураджай нармальны. Дакладна лепшы, чым летась», — адказала па тэлефоне прадстаўніца гаспадаркі. На пытанне, ці ёсць сэнс купіць бульбу «ў запас» — на выпадак, калі раптам у Беларусі зноў узнікне дэфіцыт, — яна з усмешкай адказала: «Ёсць у нас бульба. І напэўна будзе».

На адным з прадпрыемстваў Шчучынскага раёна Гродзенскай вобласці бульбу прапануюць за 1,10 беларускага рубля, пры гэтым прадаюць гародніну толькі вялікімі партыямі — з заказамі на 100–200 кілаграмаў там працаваць адмаўляюцца.

Ці хопіць новага ўраджаю?

Нават 750 тысяч тон бульбы, якія, верагодна, сёлета збяруць у Беларусі, дастаткова для патрэб унутранага рынку, перакананы эканамічны аглядальнік Андрэй Махоўскі. Ён звяртае ўвагу, што ў гэтую статыстыку ўваходзіць толькі бульба, якую вырабляюць дзяржаўныя сельгаспрадпрыемствы і прыватныя фермерскія гаспадаркі. Яшчэ каля 3 мільёнаў тон на сваіх прысядзібных участках штогод вырошчваюць самі беларусы.

Ці можа ўзнікнуць новы дэфіцыт? Андрэй Махоўскі лічыць, што так, калі беларускія ўлады і надалей будуць рэгуляваць цэны. У такім выпадку прыватныя фермерскія прадпрыемствы, якія вырабляюць каля паловы ўсяго ўраджаю бульбы, і далей будуць скарачаць плошчы пасадак бульбы, паколькі яе вытворчасць становіцца нявыгаднай.

Аднак, лічыць эканаміст, у РБ улічылі ўрок мінулага сезону. «Дэфіцыт бульбы стаў для Аляксандра Лукашэнкі новай траўмай пасля 2020 года, таму я мяркую, што чыноўнікі вельмі пастараюцца, каб такая сітуацыя не паўтарылася ў новым сезоне», — лічыць эканамічны аглядальнік.

А вось дэфіцыт беларускіх яблыкаў у Беларусі вельмі верагодны, кажа эксперт. Міністр сельскай гаспадаркі ўжо заявіў, што ў краіне з-за вясновых замаразкаў прапала значная частка будучага ўраджаю — увосень у краіне плануюць сабраць усяго каля 80 тысяч тон яблыкаў. Гэта, паводле даных Мінсельгасхарчу, на 60 працэнтаў менш, чым у папярэднім сезоне.

Цяпер у адной з папулярных гандлёвых сетак, што аказваюць паслугі дастаўкі, беларускія яблыкі каштуюць ад 4,49 рубля да 5,46 рубля за кілаграм.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com