Новы выклік для Масквы

Цэнтральная Азія і Паўднёвы Каўказ ствараюць новы блок.

Пакуль Сілы абароны Украіны ўводзяць кінетычныя санкцыі супраць расійскай вайсковай і крытычнай інфраструктуры, у Цэнтральнай Азіі ажыццяўляюць запаветы Бжэзінскага. 15–16 лістапада ў Ташкенце праходзіла 7-я Кансультатыўная сустрэча кіраўнікоў дзяржаў Цэнтральнай Азіі. У ёй узялі ўдзел кіраўнікі 6 краін — Казахстана, Узбекістана, Туркменістана, Кыргызстана, Таджыкістана і… Азербайджана.

Таксама прысутнічаў кіраўнік Рэгіянальнага цэнтра ААН па прэвентыўнай дыпламатыі для краін Цэнтральнай Азіі Каха Імнадзэ. Напярэдадні саміту ў Узбекістан з дзяржаўным візітам прыбыў прэзідэнт Казахстана Касым-Жамарт Такаеў. Як я ўжо адзначаў, пра Казахстан мы ведаем няшмат. А пра Узбекістан як пра (геа)палітычную адзінку ўяўленні яшчэ больш сціплыя.

Агульнае ўражанне зводзіцца да таго, што Узбекістан «выпускае» мігрантаў, бавоўну і плаў. Хаця па насельніцтве Узбекістан ужо пераўзыходзіць частку Украіны, падкантрольную ўкраінскай уладзе, і дэмаграфічная карціна там на парадак лепшая. Рост ВУП Узбекістана ў апошнія гады складае 6–7%. То бок, на першы погляд — гэта такі рэгіянальны тыгр, які не саромеецца паабяцаць Трампу інвестыцыі ў 135 млрд долараў за 10 гадоў.

Стваральнікам гэтага «тыгру» прынята лічыць прэзідэнта Шаўката Мірзіёева, які з 2003 па 2016 гг. быў прэм’ер-міністрам краіны. А ў 2016 г. поўнасцю ўзяў руль, правёў шэраг рэформаў і, што асабліва адзначаюць, больш-менш нармалізаваў адносіны з суседзямі. Зразумела, у краіне не ўсё бясхмарна, ёсць свае канфлікты, але гэта тэма іншай размовы.

Уласна, Мірзіёеў і ініцыяваў фармат саміту кіраўнікоў краін Цэнтральнай Азіі восенню 2017 г., што дазволіла вясной 2018 г. сабраць кіраўнікоў дзяржаў рэгіёна ў вузкім коле (і без Расіі) пасля 10-гадовага перапынку.

На старце Мірзіёеў аддаў фармальную ініцыятыву больш аўтарытэтнаму на той момант Нурсултану Назарбаеву, але цяпер пляцоўка саміту каардынуецца Узбекістанам і Казахстанам прынамсі на роўных. Асноўныя вынікі 7-й сустрэчы, якую па традыцыі назвалі «гістарычнай».

1. Прынята рашэнне аб далучэнні Азербайджана як паўнапраўнага ўдзельніка Кансультатыўнай сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў Цэнтральнай Азіі. Аліеў ужо прысутнічаў на саміце ў 2023 годзе як пачэсны госць. Зрабілі крок наперад.

2. Адобраны:

Канцэпцыя рэгіянальнай бяспекі, стабільнасці і ўстойлівага развіцця ў Цэнтральнай Азіі;

Каталог рызык бяспекі Цэнтральнай Азіі і меры па іх папярэджанні на 2026–2028 гг.

3. Калектыўна падтрымалі Кыргызстан у якасці непастаяннага члена СБ ААН на 2027–2028 гг.

«Хаця Азербайджан і знаходзіцца на Паўднёвым Каўказе, сёння дзякуючы актыўнаму ўзаемадзеянню Цэнтральная Азія і Азербайджан ужо з’яўляюцца адзіным геапалітычным і геаэканамічным рэгіёнам, значэнне якога ў свеце няўхільна расце», — адзначыў лідар Азербайджана Ільхам Аліеў.

«Па сутнасці, мы пабудуем трывалы мост паміж Цэнтральнай Азіяй і Паўднёвым Каўказам, пракладзём шлях да фарміравання адзінай прасторы супрацоўніцтва, што, безумоўна, узмоцніць стратэгічную ўзаемазвязанасць і ўстойлівасць абодвух рэгіёнаў», — заявіў прэзідэнт Узбекістана Шаўкат Мірзіёеў.

Адначасова пазначаны вектар далейшай інстытуцыяналізацыі фармату Кансультатыўнай сустрэчы. Такаеў і Мірзіёеў фактычна ў адзін голас загаварылі пра неабходнасць пашырыць мандат «Рады нацыянальных каардынатараў па падрыхтоўцы Кансультатыўных сустрэч кіраўнікоў дзяржаў Цэнтральнай Азіі».

«Лічу, прыйшоў час узмацніць яго ролю функцыяй распрацоўкі стратэгічных вектараў развіцця рэгіёна, не абмяжоўваючыся маніторынгам выканання дамоўленасцяў», — абазначыў Такаеў.

Ён жа прапанаваў разгледзець магчымасць уключэння Цэнтральнаазіяцкага экспертнага форуму ў сістэму рэгіянальнага ўзаемадзеяння «з яго трансфармацыяй у ключавую платформу для ажыццяўлення даследаванняў і фарміравання адзіных падыходаў».

Відавочна, што ні ў Кітаі, ні ў Расіі, ні ў ЗША — кожны па-свойму — не застануцца абыякавымі да гэтых спроб нарасціць калектыўную суб’ектнасць. Нас усё гэта цікавіць як альтэрнатыва Расіі ў плане крыніц сыравіны і лагістычных маршрутаў. Плюс бяспека.

Аляксей Копыцька, «Фэйсбук»

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com