«Чаша цярпення перапоўнілася»

Чым пагражае Беларусі закрыццё мяжы Польшчай.

У ноч на пятніцу, 12 верасня, памежныя пераходы на польскай мяжы зачыніліся як для аўтамабільнага, так і для чыгуначнага транспарту. Ад усяго паведамлення з Еўрасаюзам у Беларусі засталіся дзве маленькія форткі – памежныя пераходы з Літвой і Латвіяй.

Чым пагражае Беларусі закрыццё польскай мяжы і калі яна можа зноў адчыніцца — распавялі ў новым выпуску праграмы «Аптымум» на YouTube-канале «Беларусы і рынак»

Пра тое, што мяжа зачыніцца, 9 верасня на пасяджэнні польскага ўрада абвясціў прэм’ер-міністр Дональд Туск. Ён сказаў, што рашэнне прынята з-за беларуска-расійскіх вучэнняў «Захад-2025», якія пройдуць у Беларусі якраз з 12 па 16 верасня.

Трошкі пазней у гэты ж дзень польскі міністр унутраных спраў удакладніў, што закрыццё мяжы — часовая мера. Але ён не сказаў, колькі часу яна працягнецца.

«Памежныя пераходы будуць адкрыты толькі тады, калі мы будзем на 100% упэўненыя, што сітуацыя больш не ўяўляе ніякай пагрозы для Польшчы і польскіх грамадзян», — сказаў Марцін Кервіньскі.

То бок аўтаматычна пасля заканчэння вучэнняў мяжа не адчыніцца. І, падаецца, што вучэнні — толькі фармальная прычына. У сераду, 10 верасня, польскі міністр замежных спраў Радаслаў Сікорскі выклаў доўгі пералік прэтэнзій Варшавы да беларускіх уладаў.

«Чаша цярпення перапоўнілася», — сказаў ён.

І, падаецца, што апошняй кропляй, якая перапоўніла чашу цярпення, стала затрыманне ў Беларусі польскага манаха-кармэліта. Беларускі КДБ абвінаваціў манаха ў тым, што ён атрымаў дакументы, якія датычацца вучэнняў «Захад-2025», з грыфам «цалкам сакрэтна». У якасці доказа злачынства КДБ прад’явіў знойдзеную ў затрыманага паляка замежную валюту. Бо калі ён не шпіён, то адкуль такія грошы? І тут жа паказаў гэтыя «цалкам сакрэтныя» дакументы буйным планам па тэлевізары. Усе восем аркушаў фармату А4 абсалютна сакрэтных дакументаў.

Але ў ноч на 10 верасня здарылася нешта горшае за шпіяніцкі скандал. Больш за два дзясяткі расійскіх дронаў уварваліся на тэрыторыю Польшчы. Як асабліва падкрэсліў польскі прэм’ер Туск, значная частка гэтых дронаў прыляцела з Беларусі.

Яшчэ збітыя дроны не паспелі астудзіцца, а беларускія ўлады ўжо паспрабавалі апраўдацца. Начальнік Генштаба генерал Павел Мураўейка выступіў з заявай аб тым, што беларускія вайскоўцы папярэджвалі Польшчу пра дроны, якія ляцелі ў яе бок, і сказаў, што яны самі тым дронам былі не рады.

«Частка заблукалых беспілотнікаў была знішчана сіламі супрацьпаветранай абароны нашай краіны над тэрыторыяй Рэспублікі Беларусь», — сказаў начальнік Генштаба Павел Мураўейка.

Але канфлікт паміж Беларуссю і Польшчай зайшоў занадта далёка, каб такімі апраўданнямі можна было нешта выправіць.

«Тое, што дроны прыляцелі з боку Беларусі, — гэта дадатковы фактар, які дазваляе лічыць, што гэта была запланаваная акцыя», — сказаў Сікорскі.

І наагул уварванне дронаў на польскую тэрыторыю падпадае пад вызначэнне «стварэнне пагрозы Польшчы і яе грамадзянам», пра якое гаварыў польскі міністр унутраных спраў. Пасля гэтага ўварвання шанцы на тое, што мяжу адкрыюць у найбліжэйшыя дні, сталі значна меншымі. А калі мяжа прастаіць зачыненай дастаткова доўга, то гэта будзе ўдар, параўнальны па наступствах з усімі астатнімі санкцыямі, якія Захад прымяняў у дачыненні да Беларусі.

Па-першае, гуманітарны аспект. Пасля таго, як Польшча абвясціла пра намер закрыць мяжу, кампаніі-перавозчыкі пачалі масава адмяняць рэйсы. Чаргі з людзей, якія спадзяваліся паспець у апошні момант, выраслі на траціну.

Але гуманітарныя пытанні — толькі вяршыня велізарнага айсберга праблем. Наступны ўзровень — знешні гандаль. У сераду беларускі міністр замежных спраў Максім Рыжанкоў паспрабаваў растлумачыць, што беларускі гандаль з-за зачыненай мяжы моцна не пацерпіць, таму што з-за санкцый аб’ёмы беларускага экспарту і так нікчэмныя.

Але міністр, вядома, моцна пераскромніўся. Бо яшчэ пару месяцаў таму той жа Рыжанкоў хваліўся, што ніякія санкцыі не перашкаджаюць Беларусі гандляваць з Еўрапейскім саюзам. З-за санкцый гэты гандаль, вядома, скараціўся ў разы, але яго аб’ём за мінулы год склаў амаль 9 млрд долараў, з якіх 1,5 млрд — беларускі экспарт.

У Кітай мы экспартавалі тавараў на 1,8 млрд долараў. То-бок еўрапейскі рынак займае па значнасці трэцяе, пасля Расіі і Кітая, месца. Аб’ёмы беларускага экспарту на еўрапейскі рынак утрычы большыя, чым увесь беларускі экспарт ва ўсе афрыканскія краіны. Таварны абарот з сяброўскім Пакістанам, дзеля ўмацавання адносін з якім улады прыкладаюць столькі намаганняў, склаў усяго 50 мільёнаў долараў. З Манголіяй — 43 мільёны.

Дык дзеля захавання 1,5 млрд долараў экспарту ў Еўрасаюз варта было б прыкласці хаця б мінімальныя намаганні. Тым болей, што ўдар па двухбаковым гандлі — не самае балючае наступства закрыцця мяжы.

Як падлічыў беларускі МЗС, за месяц праз мяжу з Польшчай праходзіць 400 тысяч тон грузаў.

«Амаль тры чвэрці грузаў кітайскага паходжання. Вось вам адказ у тым ліку супраць каго накіравана гэтае рашэнне», — сказаў Рыжанкоў.

Хаця насамрэч Еўропа без кітайскіх тавараў не застанецца. Праз Беларусь у Еўропу ідзе прыблізна 4 працэнты кітайскага экспарту. Улічваючы маштабы кітайскага экспарту, гаворка пра суму ў 20 млрд долараў і сотні тысяч тон грузаў.

Пастаўляць тавары праз Беларусь хутчэй і надзейней, чым морам, але ў прынцыпе Кітай і Еўропа знойдуць, чым замяніць беларускі маршрут. Тым больш, што ў першай палове гэтага года кітайскія чыгуначныя перавозкі ў Еўропу праз Беларусь і без таго скараціліся на чвэрць.

А вось Беларусі польскае акно замяніць асабліва няма чым. Форткі на літоўскай і латвійскай мяжах — не варыянт. У іх увесь экспарт-імпарт не ўлезе. Не кажучы ўжо пра кітайскі транзіт, для якога літоўскія і латвійскія чыгуначныя дарогі ў прынцыпе не прадугледжаныя.

Беларусь цікавая Кітаю як крыніца танных калійных угнаенняў і як магчымасць транзіту кітайскіх тавараў у Еўропу. Прычым транзіт моцна пераважвае танныя ўгнаенні. І выходзіць, што калі мяжу не адчыняць у бліжэйшы час, то Беларусь Кітаю ў прынцыпе будзе нецікавая.

Можна пабудаваць атамную станцыю, каб прадаваць лішнюю электраэнергію суседзям. Потым з-за будаўніцтва гэтай станцыі так пасварыцца з суседзямі, што яны ўвогуле перастаюць купляць вашу электраэнергію. Можна, пры ўсім багацці беларускіх лясоў, зрабіць дрэваапрацоўку хранічна стратнай. Можна нават уладкаваць у Беларусі дэфіцыт бульбы. Але каб прафукаць уласнае геаграфічнае становішча, трэба было вельмі пастарацца.

Вы можаце падтрымаць сайт Charter97.org наступным чынам:

РАЗЛІКОВЫ МУЛЬТЫВАЛЮТНЫ РАХУНАК ДЛЯ АХВЯРАВАННЯЎ:

Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe

Звязацца з намі можна праз адрас charter97@gmail.com