29 марта 2024, пятница, 16:10
Поддержите
сайт
Сим сим,
Хартия 97!
Рубрики

131 год таму нарадзіўся дзеяч беларускага Адраджэння Алесь Гарун

131 год таму нарадзіўся дзеяч беларускага Адраджэння Алесь Гарун

Алесь Гарун быў радным Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Алесь Гарун (Аляксандар Прушынскі) – беларускі паэт, публіцыст і палітычны дзяяч. Нарадзіўся 11 сакавіка 1887 г. у Менску ў каталіцкай сям'і рамесьніка, які паходзіў, хутчэй за ўсё, з дробнай шляхты, многія прадстаўнікі якой на Меншчыне насілі прозьвішча Прушынскі, піша сайт jivebelarus.net.

Аляксандар ужо ва ўзросьце пяці гадоў чытаў па-польску і па-расейску. Ён скончыў рамесьніцкую школу і працаваў на розных прадпрыемствах Менску сталяром. Талент да пісаньня вершаў выяўляўся ў яго зь дзяцінства, але пісаў ён па-расейску і пераважна ў гумарыстычным тоне.

У1904 г. Прушынскі ўступіў у партыю сацыялістаў-рэвалюцыянэраў (эсэраў). Арганізоўваў вучнёўскія гурткі, агітаваў рабочых. У гэтым самым годзе ён першы раз сутыкнуўся зь беларускім друкам. У ягоныя рукі патрапіла падраная, забруджаная кніжка, без пачатку і канца, друкаваная лацінкай. Ён пачаў яе чытаць, перакананы, што напісаная яна па-польску. Калі зразумеў, што гэта сваё, роднае слова, з вачэй хлопца паліліся сьлёзы. З гэтага часу ён пісаў па-беларуску. (А кніжка, якая так паўплывала на ягоны лёс, была, як ён пазьней даведаўся, старым выданьнем аповесьці "Гапон" Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, паэта XIX стагодзьдзя). У 1905-1907 гг. Прушынскі напісаў трохі сацыяльна-рэвалюцыйных вершаў (цяпер згубленых), якія сам распаўсюджваў сярод моладзі і рабочых. Таксама ўсталяваў кантакт зь беларускім рухам.

У лютым 1907 г. паліцыя схапіла паэта ў нелегальнай эсэраўскай друкарні. Пасьля гадавога знаходжаньня ў турмах у Менску і на Лукішках у Вільні ён быў высланы ў Сібір, у Ірнуцкую губэрню. Працаваў цесьляром, пазьней плаваў па Лене да Якуцку.

На баржы № 18 ён падрыхтаваў да друку свой зборнік "Матчын дар", перасланы восеньню 1914 г. у Вільню. Сібір зрабіла Прушынскага сапраўдным паэтам. Вершы Алеся Гаруна, "песьні няволі", адзначаюцца велізарным духовым напружаньнем, багацьцем формаў, незвычайнай рытмікай. У стэпе і ў тайзе, у якіх гіне ніклы агеньчык людзкога існаваньня, паэта зьядае туга па айчыне, "дзе сам народ - паэт". Выданы ў 1917 г. у Вільні "Матчын дар", нягледзячы на сьціплыя памеры, вызначыў пачэснае месца Гаруна ў беларускай літаратуры.

З 1915 г. Прушынскі працаваў на залатых капальнях у Бадайбо, дзе дачакаўся Лютаўскай рэвалюцыі. Ён перайшоў у партыю сацыял-дэмакратаў (меншавікоў) і быў сябрам выканаўчага камітэту Ленскай акругі золатаздабычы. У траўні 1917 г. ён апынуўся ў Маскве, дзе спрабаваў арганізаваць масы беларускіх бежанцаў з акупаваных Нямеччынай тэрыторыяў у Беларускую народную грамаду, партыю, якая дамагалася ад Часовага ўраду нацыянальнай і палітычнай аўтаноміі Беларусі. Прушынскі быў выбраны дэлегатам на Усерасейскі Устаноўчы сход.

У верасьні 1917 г., па дзевяці гадах, вярнуўся паэт у родны Менск, як піша Гарэцкі, "з разьбітым здароўем, худы, зжаўцелы, з заўсёдным далікатна-тужлівым поглядам і нейкай дакорнай маўклівасьцю". Нягледзячы на слабое здароўе, Алесь кінуўся ў палітычную дзейнасьць. На Усебеларускім кангрэсе ў сьнежні 1917 г. выбралі яго памочнікам старшыні кангрэсу. Кіраваў палітычным аддзелам Вялікай беларускай рады, быў радным Рады БНР. Многа пісаў, з самага пачатку ў меншавіцкую "Грамаду". Потым рэдагаваў "Беларускі шлях" і дзейсна памагаў у "Вольнай Беларусі". Пры савецкай уладзе працаваў у дзіцячых прытулках.

Пазней сухоты прыкавалі паэта да ложку. Свае "Жывыя казкі" даводзілася яму пісаць у ложку, бо сядзець яму было цяжка. У час наступленьня Чырвонай Арміі амаль апошнім цягніком выехаў Гарун зь Менску. Даехаў да Ваўкавыску, дзе яго палажылі ў паходны ваенны шпіталь, які давёз яго да Кракава. Тут ён і памёр 28 ліпеня 1920 году.

Написать комментарий

Также следите за аккаунтами Charter97.org в социальных сетях