Тайная рэзідэнцыя, грошы зяцёў: Галоўныя карупцыйныя скандалы кіраўніка Узбекістана Мірзіёева

У нядзелю ва Узбекістане пройдуць прэзідэнцкія выбары.

У нядзелю, 24 кастрычніка, ва Узбекістане пройдуць выбары прэзідэнта, ужо сёмыя ў гісторыі краіны, паведамляе «Цяперашні час».

Ніхто з палітолагаў не сумняваецца, што дзейны прэзідэнт Шаўкат Мірзіёеў атрымае на іх пераканальную перамогу і застанецца на сваёй пасадзе – нягледзячы на тое, што першая пяцігодка Мірзіёева на пасадзе прэзідэнта Узбекістана была багатая на карупцыйныя скандалы. Незалежныя СМІ неаднаразова абвінавачвалі сваякоў і найбліжэйшае асяроддзе прэзідэнта ў "распілоўванні" сродкаў дзяржаўнага бюджэту: вылучэнні сродкаў дзяржзаказу без тэндараў блізкім да палітыка кампаніям, завышэнні коштаў у рамках дзяржзаказу і непразрыстасці тэндарных працэдураў. Крытыкі прэзідэнта сцвярджаюць, што многія сваякі Мірзіёева за кароткі час моцна разбагацелі, а сам ён атачыў сябе буйным бізнэсам і бізнэсмэнамі, якім робіцца заступніцтва.

Галоўныя карупцыйныя скандалы эпохі Мірзіёева:

Сардабінскае вадасховішча

Самая гучная і трагічная карупцыйная гісторыя была звязаная з Сардабінскім вадасховішчам. Яго спраектавалі і пабудавалі яшчэ ў перыяд, калі Мірзіёеў быў прэм'ерам Узбекістана, выдаткаваўшы амаль $ 405 млн. Аднак 1 траўня 2020 года на вадасховішчы адбыўся прарыў штучнай дамбы, у выніку чаго загінулі шэсць чалавек, 70 тысячаў чалавек былі эвакуяваныя, а вадой заліло значныя тэрыторыі не толькі ва Узбекістане, але і ў суседнім Казахстане.

Расследаванне паказала, што прычынай катастрофы сталі памылкі ў праектаванні і крадзяжы ў асабліва буйным памеры пры будаўніцтве вадасховішча (хоць следчым давялося вывучаць версію, што дамбу пашкодзілі драпежныя рыбы). Паводле вынікаў следства Вярхоўны суд Узбекістана вынес прысуд 17 абвінавачваным, у асноўным будаўнікам дамбы: яны атрымалі да 10 гадоў пазбаўлення волі.

Бізнэс на барацьбе з пандэміяй

У той час як увесь Узбекістан у 2020 годзе сядзеў у карантыне праз пандэмію каранавірусу, некалькі высокапастаўленых чыноўнікаў з блізкага кола Мірзіёева і набліжаных да іх бізнэсмэнаў зрабілі маёмасць на барацьбе з COVID-19. Гэта:

– мэр Ташкента Джахангір Артыкхаджаеў: ягоная малодшая дачка Каміла, паводле звестак Радыё Свабода, заручаная з сынам кіраўніка адміністрацыі прэзідэнта Мірзіёева Зайнілабідзіна Нізамідзінава;

– першы зампрэм’ера Узбекістана і былы старшыня кіравання "Узбекістанская чыгунка" Ачылбай Рамат;

– заснавальнік і асноўны ўладальнік акцый кампаній Eriell і Enter Engineering алігарх Бахціер Фазылаў. Фазылаў – новы ўладальнік аэрапорта Самарканд, а ягоная кампанія Eriell прапануе паслугі ў будаўніцтве свідравінаў і супрацоўнічае з "Газпрамам", "Раснафтай", "Лукойлам" і іншымі расейскімі нафтагазавымі кампаніямі.

Як высветлілі журналісты ўзбекскай службы Радыё Свабода, менавіта іх структурам без правядзення тэндарных і конкурсных працэдураў урад Узбекістана даручыў будаўніцтва кавідных цэнтраў за сотні мільёнаў даляраў. Акрамя гэтага, кампаніі трох пералічаных вышэй чыноўнікаў і бізнэсмэнаў таксама вызваляліся ад выплаты розных падаткаў і мытаў.

Усяго ўрад Узбекістана выдаткаваў на барацьбу з пандэміяй парадку $ 8 млрд.

Узбагачэнне сваякоў

За некалькі гадоў знаходжання ва ўладзе ва Узбекістане Шаўката Мірзіёева рэзка вырасла маёмасць ягоных зяцёў (мужоў дачок прэзідэнта).

З двух Мірзіёевых зяцёў найбольш вядомым і публічным ва Узбекістане з'яўляецца Атабек Умараў, муж Шахназы Мірзіёевай. З першых дзён свайго прэзідэнцтва Шаўкат Мірзіёеў прызначыў яго намеснікам кіраўніка сваёй службы бяспекі. Пад кантролем Умарава знаходзяцца практычна ўсе клубы змяшаных баявых мастацтваў Узбекістана.

Малодшы зяць прэзідэнта любіць дарагія аўтамабілі і хуткую язду. Нядаўна ён трапіў у ДТЗ і, паводле звестак СМІ, атрымаў сур'ёзныя траўмы, чаму яго давялося апераваць за мяжой. Журналісты Радыё Свабода таксама высветлілі, што Атабек Умараў праз свайго малодшага брата Айбека валодае дзясяткамі кампаній, агульны капітал якіх ацэньваецца прыкладна на 730 мільёнаў даляраў.

Імя старэйшага зяця Шаўката Мірзіёева Айбека Турсунава, мужа Саіды Мірзіёевай, нячаста з'яўляецца ў СМІ. Аднак ягоная маёмасць за час прэзідэнцтва Мірзіёева таксама рэзка вырасла.

Паводле словаў узбекістанскага палітолага Рафаэля Сатарава, Турсунаў займае пасаду намесніка кіраўніка адміністрацыі прэзідэнта. У яго бізнэс-імперыю, паводле звестак інтэрнэт-выдання Gazeta.Uz, уваходзіць 75%-я дзель у статутным фондзе ТАА "Адзіны агульнарэспубліканскі працэсінгавы цэнтр", які працуе пад брэндам Uzcard. Паводле звестак таго ж выдання, Турсунаў праз сваю кампанію Promadik Invest выкупіў прыкладна 35% акцый "Капіталбанка".

Акрамя гэтага, паводле звестак сайта mezon.io, зяць прэзідэнта валодае рэстаранамі "Куранты", "Обі хаёт", "Труфель" і Nobel, а нядаўна Айбек Турсунаў стаў уладальнікам гатэля "Шодлік Палас".

Тайная рэзідэнцыя Шавазсой

Вянком карупцыйных скандалаў Мірзіёеўскага перыяду можна меркаваць гісторыю з таемнай рэзідэнцыяй прэзідэнцкай сям'і Шавазсой. Комплекс будынкаў з уласным штучным возерам знаходзіцца за 100 кіламетраў на паўднёвы ўсход ад Ташкента.

Журналісты Радыё Свабода ў ходзе свайго расследавання высветлілі, што таемная рэзідэнцыя, наяўнасць якой Мірзіёеў ніколі не прызнаваў, абышлася Узбэкістану на сотні мільёнаў даляраў. Яе будаўніцтвам займаліся ўсё тыя жа кампаніі набліжаных алігархаў Мірзіёева, а ўсе дакументы ў будаўніцтве маюць грыф "таемна". Акрамя гэтага, над тэрыторыяй комплексу вызначаная беспалётная зона, а пры ўваходзе на тэрыторыю комплексу ў людзей адбіраюць мабільныя тэлефоны.

Калі інфармацыя пра рэзідэнцыю ўсё ж была апублікаваная, улады Узбекістана, уключна з самім Мірзіёевым, спрабавалі даказаць, што не маюць да яе дачынення. Прэзідэнт сцвярджаў, што гэтая "зона адпачынку" належыць дзяржаве, а менавіта "Узбекістанскай чыгунцы", а адпачываюць там простыя супрацоўнікі.