Прадпрымальнік: Лукашэнка сам прызнаў, што разваліў сельскую гаспадарку

У гэтай сферы сапраўды бязладдзе.

Паморак буйной рагатай жывёлы ў Беларусі за 2023 год дасягнуў максімальных значэнняў за ўсю гісторыю і склаў 122,5 тысячы галоў. Непрыемныя лічбы прагучалі на нарадзе аб развіцці вёскі і сталі асобнай падставай для незадаволенасці дыктатара.

Аляксандр Лукашэнка заявіў, што паморак жывёлы выкліканы «брыдкім і амаральным» стаўленнем да жывёл, і, як водзіцца, нагадаў аб персанальнай адказнасці работнікаў мясцовай вертыкалі.

Зрэшты, відавочна, што нават калі ў кожным СВК паставіць па кантралёры, і прымусіць чыноўнікаў у гарнітурах і пры гальштуках выпойваць нованароджаных цялят малодзівам і правяраць вакцынацыю, пагалоўе буйной рагатай жывёлы ад гэтага значна не вырасце. І можна было б пашкадаваць, што нават каровы чамусьці не хочуць размнажацца і пладзіцца на «астраўку стабільнасці» — але жывёлін сапраўды шкада.

Пра тое, што магло б палепшыць сітуацыю, «Филин» пагаварыў з прадпрымальнікам Мікалаем Лысенкавым, які ў мінулым узначальваў сельгаспрадпрыемства, а пасля працаваў намеснікам начальніка ўправы сельскай гаспадаркі Стаўбцоўскага райвыканкама.

- Сітуацыя палепшыцца і наогул карэнным чынам зменіцца толькі тады, калі памяняецца сістэма, - упэўнены прадпрымальнік. — За створанай яшчэ ў Савецкім Саюзе і захаванай у нас дагэтуль сістэме калгасаў толькі паветра будзе скаланацца. Нейкія адзінкавыя паляпшэнні, укараненне тэхналогій будзе адбывацца - але нават гэтыя тэхналогіі будуць вельмі неэфектыўна выкарыстоўвацца.

Таму ні аб росце эфектыўнасці, ні аб зніжэнні памораку жывёлы гаворкі не ідзе. На адну простую прычыну: там, на гэтай зямлі, няма гаспадара. Усе старшыні выканкамаў, «губернатары», старшыні калгасаў - часовыя прызначэнцы, якія трымаюцца за пасаду і задача якіх проста выконваць загады.

Яны пачулі зараз загад, каб цяляты не дохлі. Але сістэму мяняць у корані не будуць - а навошта, бо гэта цяля не яго, а калгаснае, дзяржаўнае, гэта значыць, нічыё. Як раней наўпрост казалі: усё вакол калгаснае, усё нічыё. І зараз, пакуль не будзе гаспадара, будзе бязладдзе.

Гэта, дарэчы, не я прыдумаў — Лукашэнка сам увесь час кажа: маўляў, бязладдзе ў галіне, бязладдзе. І ў гэтым мае рацыю: у сельскай гаспадарцы бязладдзе, і яно тамака і будзе працягвацца, пакуль не будзе гаспадара.

Трыццаць гадоў таму я жыў у вёсцы, дзе было за сотню, дзвесце кароў - і ні ў адной гаспадыні цяляты не паміралі, практычна не было падзяжу, усе гаспадары надглядалі і думалі, як захаваць сваю ўласнасць, а лепш прымножыць. А калі ўсё калгаснае і «нічыё», - такое ж і стаўленне.

Да таго ж, дадае Мікалай Лысенкаў, у сельскай гаспадарцы вельмі востра адчуваецца недахоп кваліфікаваных кадраў. Калі нейкі час там затрымоўваліся «ідэйныя» людзі, якія проста не ўмелі і не маглі сабе дазволіць працаваць дрэнна, то сёння старэйшага пакалення няма ў жывых, а малодшае бачыць, што ўсе іх веды і ўменні больш эфектыўна (і, што немалаважна, прыбыткова) можна выкарыстаць за мяжой. Таму на сяле застаюцца далёка не лепшыя з лепшых.

- А цяперашнія ўлады і не зацікаўленыя, каб там працавалі лепшыя - ім трэба, каб у сельскай гаспадарцы, як усюды, заставаліся лаяльныя, - кажа эксперт. — І нават калі ты суперветлекар, але ў цябе на плячы татуіроўка БЧБ — цябе выганяць з калгаса. У найлепшым выпадку, звольняць, у найгоршым - пасадзяць.

Мы ж цудоўна бачым, якое стаўленне ў дзейнай улады да беларусаў, 2020 год і наступныя гэта дакладна паказалі: тыя, хто не падтрымлівае ўладу, не выбіваюцца далей, адбор кадраў ідзе не па крытэрыях прафесіяналізму, а толькі па крытэрыі лаяльнасці.

І на сяле гэта адчуваецца яшчэ вастрэй, чым дзе б там ні было: гэтая галіна, мусіць, самая незапатрабаваная з усіх, нізкія заробкі, прафесіі непапулярныя. Многія з тых, хто нешта можа і ўяўляе сабой, з'язджаюць. І чыноўнікі на чале з Лукашэнкам хацелі б, што ўсё працавала без людзей, толькі на загад — машыны будуць гэта рабіць, а людзі, на іх жаль, не.

Таму, паўтаруся, я бачу адзіную магчымасць усё змяніць да лепшага - змяніць сістэму ў прынцыпе, зрабіць прыватную ўласнасць на вёсцы асновай. Гэта адразу ж павысіць эфектыўнасць працы, ды і карупцыю знізіць - не будзе хабараў, не будзе ніхто сам у сябе красці, калі не будзе прамежкавага чыноўніцкага звяна.

Таму што галава ў гаспадара будзе забітая не тым, як бы тры разы на дзень выступіць на нарадзе ў выканкаме, а як даглядзець тое ж цяля і зрабіць усё, каб яно дажыло да сваіх таварных кандыцый.

Аднак у Беларусі, як мы бачым, 30 гадоў нічога не мяняецца — і яшчэ столькі ж нічога не зменіцца да лепшага за гэтым рэжымам. Таму колькі ні патрабуюць беларускія ўлады 10-мільённай ураджайнасці, нічога ў іх не атрымаецца, у той час як Літва, дзе прэзідэнт не ўмешваецца ў справы сялян, збірае тыя ж 7 мільёнаў тон, што і Беларусь, маючы ўтрая меншае насельніцтва і тэрыторыю.