Еўразвяз патрабуе ад Кіева тлумачэнняў

Адно з ключавых патрабаванняў ЕЗ да Украіны - вызваленне Юліі Цімашэнка. У гэтым кантэксце менскі мемарандум можа з'яўляцца знешнепалітычным манеўрам афіцыйнага Кіева.

Паспрабаваўшы змякчыць адносіны з Мытным саюзам, Украіна ўскладніла дыялог з еўрапейскімі партнёрамі. Па словах некаторых украінскіх дыпламатаў, Еўразвяз папрасіў Кіеў растлумачыцца з нагоды нечакана падпісанага Мемарандума аб паглыбленні ўзаемадзеяння паміж Украінай і Еўразійскай эканамічнай камісіяй. У Еўропе непакояцца адносна асобных палажэнняў дакумента. А ў Расеі чакаюць, што мемарандум стане першым крокам на шляху да паглыблення інтэграцыі. Украінскай ўладзе даводзіцца развейваць асцярогі і надзеі знешніх партнёраў, піша «Независимая газета».

У пятніцу ўвечары, калі прэм'ер-міністр Украіны Мікалай Азараў ужо падпісаў мемарандум, Віктару Януковічу патэлефанаваў прэзідэнт Еўракамісіі Жазэ Мануэль Барозу. Як паведаміла прэс-служба, украінскі лідар растлумачыў высокапастаўленаму еўрапейскаму чыноўніку, што «новая мадэль супрацоўніцтва паміж Украінай і Еўразійскім эканамічным саюзам не супярэчыць удзелу Украіны ў СГА і стратэгічнаму курсу на еўраінтэграцыю».

У той жа дзень кіраўнік Галоўнага ўпраўлення па пытаннях міжнародных адносін адміністрацыі прэзідэнта Андрэй Ганчарук запрасіў на сустрэчу амбасадараў 15 краін. «Былі амбасадары краін «вялікай васьмёркі», амбасадары нашых еўрапейскіх суседзяў, а таксама прадстаўнікі Казахстана і Беларусі. Ніякіх пытанняў не было пасля майго тлумачэння падпісанага мемарандума. Таму што няма нічога страшнага ў падпісаным дакуменце», - распавёў ён.

Характэрна, што ўрад адразу ж апублікаваў тэкст дакумента. А кіраўнік МЗС Украіны Леанід Кажара суправадзіў яго тлумачэннем: «Гэты мемарандум не носіць юрыдычны абавязковы характар і з'яўляецца такім арганізацыйных дакумэнтам». Ён сказаў журналістам: «Для нас не гэтак важна інтэгравацца ў Мытны саюз, для нас яшчэ больш важна не дэзінтэгравацца». І дадаў, што многія ўкраінскія галіны ў значнай ступені звязаныя з партнёрамі ў краінах МС, а таму Украіне важна быць унутры працэсаў у аб'яднанні, каб своечасова адсочваць тэндэнцыі, якія ўплываюць на ўкраінскую эканоміку.

Незалежныя эксперты адзначаюць, што ў гэтым сэнсе мемарандум насуперак чаканням мала што дае Кіеву. У дакуменце сказана, што ён «не з'яўляецца міжнароднай дамовай і не стварае правоў і абавязацельстваў, якія рэгулююцца міжнародным правам». Кіеву можа быць толькі прадастаўленая магчымасць (па запрашэнні старшыні савета або калегіі і са згоды ўсіх членаў Савета ЕЭК) дасылаць свайго прадстаўніка на адкрытыя пасяджэнні. Але ніякага ўплыву на рашэнні, якія прымаюцца, нават калі яны закранаюць эканамічныя інтарэсы Украіны, у гэтага прадстаўніка не будзе. Як раней вобразна выказаўся прэм'ер-міністр РФ Дзмітрый Мядзведзеў, пасланец Кіева зможа толькі «нюхаць паветра» на тых пасяджэннях, на якія ён будзе запрошаны.

Абмежаванні прадугледжаныя і ў працэдуры азнаямлення з дакументамі: украінскаму боку будзе адкрыты доступ толькі да тых з іх, якія не ўтрымліваюць канфідэнцыйнай інфармацыі. Закрытыя дакументы стануць даступныя ўкраінскаму боку, мабыць, не раней за 2015 год, калі, як мяркуецца, Кіеў выканае ўсе працэдуры для атрымання статусу назіральніка пры Еўразійскім эканамічным савеце.

Але ўжо цяпер у мемарандум быў унесены пункт такога зместу: «Украіна дэкларуе намеры выконваць прынцыпы, зафіксаваныя ў дакументах, якія фарміруюць дамоўна-прававую базу Мытнага саюза і Адзінай эканамічнай прасторы, і ўстрымлівацца ад дзеянняў і заяваў, накіраваных супраць інтарэсаў Мытнага саюза і Адзінай эканамічнай прасторы».

Менавіта гэты пункт выклікаў здзіўленне еўрапейскага боку, адзначаюць у Кіеве. «Напрыклад, еўраінтэграцыя Украіны, якая ўключае стварэнне зоны свабоднага гандлю з ЕЗ, можа быць прызнаная дзеяннем, накіраваным супраць інтарэсаў Мытнага саюза. Гэтага нельга выключыць», - адзначыў у каментары «НГ» эксперт Інстытута еўра-атлантычных даследаванняў Уладзімір Горбач.

Ён лічыць, што падпісаны мемарандум - гэта ўсяго толькі палітычная дэкларацыя, накіраваная ў першую чаргу на прарасейскіх выбаршчыкаў кіруючай Партыі рэгіёнаў унутры Украіны. «Але, з іншага боку, гэта і напамін Кіева Бруселю, што, маўляў, у нас ёсць «варыянт «Б». Калі еўраінтэграцыя будзе сарваная, то ўкраінская ўлада пакладзе ўсю віну на Еўропу. І можна дапусціць, выкарыстоўвае цяперашні мемарандум ужо не як элемент ціску на знешніх партнёраў, а як першы крок у напрамку збліжэння з еўразійскімі структурамі», - мяркуе Горбач. Ён звярнуў увагу, што аўтарытэтныя ў Расеі эксперты на ўзроўні дарадцы прэзідэнта РФ Сяргея Глазьева ўжо зараз прагназуюць другі варыянт развіцця падзей.

Дзмітрый Мядзведзеў вітаў падпісанне мемарандума з Украінай словамі: «Гэта першы крок, важны крок, патрэбны крок. І мы яму вельмі рады. Але ён можа стаць і апошнім крокам, калі нічога не рабіць». Ён растлумачыў, што ад Кіева ў Еўразійскім эканамічным саюзе чакаюць прыняцця «цэлага шэрагу вельмі складаных, часам непапулярных рашэнняў». Сэнс іх Мядзведзеў коратка сфармуляваў словамі: украінскія партнёры не павінны прымаць на сябе абавязацельствы, якія выключаюць іх удзел у Еўразійскай эканамічнай прасторы і саюзе.

Эксперты ў Кіеве адзначаюць складанасць сітуацыі, у якой апынулася ўкраінская ўлада: Бруселю прыходзіцца тлумачыць, што мемарандум не шкодзіць еўраінтэграцыі, а Маскве - што дакумент не азначае змены вектара знешняй палітыкі.

Але галоўная мэта дасягнутая - Кіеў атрымае перадышку ў складаных перамовах з МС, мяркуе дырэктар палітычных праграм Інстытута Гаршэніна Яўген Курмашоў. На дыскусійнай пляцоўцы Нацыянальнага экспертнага форуму ён адзначыў: «Украіна не атрымлівае такой колькасці правоў і паўнамоцтваў, якія б яна атрымала, стаўшы паўнавартасным удзельнікам Мытнага саюза, але ў той жа час гэты мемарандум не накладвае на Украіну і ніякіх канкрэтных абавязацельстваў. А ў адносінах з Крамлём для ўкраінскага прэзідэнта гэты момант з'яўляецца ключавым».

Акрамя таго, падпісаны мемарандум мяняе акцэнты ў дыялогу Кіева з Бруселем. «Адным з ключавых патрабаванняў еўрапейскіх партнёраў Украіны на шляху да падпісання пагаднення аб асацыяцыі з'яўляецца пытанне вызвалення Юліі Цімашэнка. У гэтым кантэксце менскі мемарандум можа з'яўляцца знешнепалітычным манеўрам афіцыйнага Кіева, які дазваляе знізіць планку патрабаванняў афіцыйных асоб Еўразвяза», - мяркуе Курмашоў.

Уладзімір Горбач сумняваецца, што Еўропа адмовіцца ад сваіх патрабаванняў з-за намёку Украіны на магчымасць інтэграцыі ў еўразійскія структуры. «Чыноўнікі Еўразвяза арыентуюцца на тое, каб не страціць, не адпусціць Украіну. Але еўрапейскія палітыкі, якія залежаць ад меркавання выбаршчыкаў, не могуць сабе дазволіць заплюшчыць вочы на невыкананне Кіевам узятых на сябе абавязацельстваў. Некаторыя еўрапейскія лідары, падобна, успрымаюць дзеянні Януковіча і яго каманды як асабісты выклік. І як гатовыя на яго адказаць», - сказаў эксперт.