Памяць пра Валынскую разню: «Праўда ніколі не прыносіць шкоды»

У Польшчы адзначаюць 70-ю гадавіну Валынскай разні - знішчэння ўкраінскімі ўзброенымі фармаваннямі каля 100 тысяч палякаў на акупаваных гітлераўцамі тэрыторыях.

«Памяць пра Валынь - гэта агульная справа» - абвяшчае загаловак рэдакцыйнага артыкула газеты Rzeczpospolita. Яго аўтар Багуслаў Хработа падкрэслівае, што Валынскую трагедыю нельга выкарыстоўваць для палітычных гульняў - ні ўкраінцам, ні палякам, перадае радыё «Свабода».

«Калі прыслухацца да агрэсіўнай «валынскай» дыскусіі, то ствараецца ўражанне, што мы маем справу перш за ўсё з выбарчымі лозунгамі, а не з рэальным спачуваннем сваякам ахвяраў і спробамі пабудаваць масты ўзаемаразумення паміж нашымі народамі. Хоць неабходнасць у такіх мастах для ўсіх відавочная. Незалежная, моцная Украіна, якая ў стане пазбавіцца ад дэманаў мінулага, патрэбная Польшчы як паветра. І з гэтым, паўтаруся, ніхто не спрачаецца і спрачацца, мабыць, не будзе. Адначасова з'яўляецца праблема не адной, а двух «праўд» аб нашай агульнай гісторыі. І менавіта гэта нас больш усяго падзяляе, а не тое, якія словы выкарыстоўваць для апісання валынскіх падзей 1943 года», - піша Багуслаў Хработа.

Публіцыст мае на ўвазе дыскусію, якая развярнулася наконт тэксту рэзалюцыі сейма, прысвечанай 70-й гадавіне валынскай трагедыі.

Кіруючая партыя «Грамадзянская платформа» падрыхтавала свой варыянт, у якім выкарыстоўваецца фармулёўка «этнічныя чысткі з прыкметамі генацыду». Апазіцыя ж, прычым як правага, так і левага толку, настойвае, каб у дакуменце адназначна было сказана пра генацыд польскага народа, паколькі ўкраінцы знішчалі палякаў менавіта па нацыянальнай прыкмеце.

«Нельга аспрэчваць праўду пра Валынскую разню, нельга гэтую праўду падаваць у порцыях. Гэта быў генацыд, які стаў вынікам велізарнай нянавісці», - заявіў Казімеж Уяздоўскі, дэпутат партыі «Права і справядлівасць».

Спікер сейма, сябра кіруючай «Грамадзянскай платформы» Ева Копач лічыць, што ад падобнага адназначнага сцвярджэння варта адмовіцца ў імя развіцця добрасуседскіх адносінаў з Украінай:

«Ахвяры той трагедыі заслугоўваюць і павагі, і таго, каб шанаваць пра іх памяць. Але перш за ўсё яны заслугоўваюць праўды. Аднак у тых, хто цяпер жыве ў гэтай краіне, асабліва ў палітыкаў, ёсць абавязак - імкнуцца да прымірэння. Гэта ў інтарэсах польскай дзяржавы, і таму сёння да гэтай праблемы трэба падыходзіць асцярожна. Таму я асабіста, нягледзячы на тое што ведаю гісторыю, стаўлю неабходнасць прымірэння вышэй уласных пачуццяў, паколькі гэта неабходна для дабра нашай краіны. Таму я прагаласую за наш праект рэзалюцыі. Ён гэтыя дзве рэчы аб'ядноўвае: у ім ёсць і воля да прымірэння, і праўда пра тое страшнае злачынства, якое адбылося ў Валыні».

«Трэба аддаваць сабе справаздачу ў тым, што Украіна, быць можа, нават больш, чым Польшча, пацярпела ад таталітарных рэжымаў ХХ стагоддзя. Гэта краіна, якой камунізм і фашызм прынеслі вялізныя трагедыі, з ранамі, не меншымі, чым нашы. Няхай спакойна разбяруцца з уласнай гісторыяй. Калі ў Кіеве пераможа праеўрапейскі кірунак, то гэта стане непазбежным. Менавіта таму такія праеўрапейскія імкненні ўсяляк трэба падтрымліваць. У свабоднай, дэмакратычнай краіне-суседцы лягчэй будзе пераламаць гістарычныя нязгоды», - так завяршаецца артыкул Багуслава Хработы ў газеце Rzeczpospolita.

Gazeta Wyborcza у артыкуле «Небяспечная гадавіна Валыні» таксама піша пра тое, што памяць аб той трагедыі можа быць лёгка выкарыстаная ў мэтах палітычнай барацьбы, асабліва правымі сіламі. У тым, што да гэтага ўсё ж такі не даходзіць, аўтар артыкула Войцех Мазярскі бачыць таксама ролю былых прэзідэнтаў Польшчы - Аляксандра Квасьнеўскага і нябожчыка Леха Качынскага:

«Цяпер надышла чарга Браніслава Камароўскага, які ў нядзелю вылятае на памятныя мерапрыемствы ва ўкраінскі Луцк і з'яўляецца паслядоўнікам той жа лініі знешняй палітыкі, што і яго папярэднікі».

Сам прэзідэнт Браніслаў Камароўскі, выступаючы ў Варшаве, заявіў, што валынская трагедыя была «злачынствам з прыкметамі генацыду», і заклікаў памятаць не толькі пра загінулых там палякаў, але і прадстаўнікоў іншых народаў, а таксама будаваць добрасуседскія адносіны паміж украінцамі і палякамі:

«Сёння мы - грамадзяне свабоднай Польшчы - разам нясем адказнасць за тое, што мы зробім з цяжкай праўдай аб Валынскім злачынстве. Праўда, нават самая цяжкая, ніколі не прыносіць шкоды. Да канца зразуметая і належным чынам асэнсаваная праўда можа даць вялікую надзею на тое, што праўдзівыя веды аб тым, што здарылася, стануць падмуркам для польска-украінскага прымірэння. Мы не хочам памятаць «супраць каго-небудзь», мы хочам памятаць для таго, каб жыць мудрэй і больш паспяхова будаваць польска-украінскае супрацоўніцтва і добрасуседскія адносіны».