Міклаш Харашці: Правы чалавека і геапалітыка ў Беларусі павінны быць падзеленыя

Рада ААН прадоўжыла на яшчэ адзін год мандат спецыяльнага дакладніка аб сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.

Падаўжэнне мандата спецдакладніка ААН аб правах чалавека ў Беларусі на фоне працэсу нармалізацыі адносінаў з Захадам заканамернае, бо пытанні геапалітыкі не павінны быць механічна прывязаныя да тэматыкі правоў чалавека. Разам з тым ЗША і ЕЗ павінны прадоўжыць падтрымку грамадзянскай супольнасці ў Беларусі, а Менску варта прызнаць мандат і прыняць ягоныя рэкамендацыі, адзначае спецдакладнік ААН.

Рада ААН у правах чалавека прадоўжыла на яшчэ адзін год мандат спецыяльнага дакладніка аб сітуацыі з правамі чалавека ў Беларусі.

«За выключэннем нядаўняга вызвалення палітычных зняволеных напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2015 года, ніякіх іншых паляпшэнняў у сітуацыі ўсталяванага сістэматычнага абмежавання асноўных правоў чалавека, якое паслужыла падставай для ўстановы мандата спецдакладніка ў 2012 годзе, адзначана не было», – такой стала асноўная выснова чацвёртага даклада, прапанаванага спецдакладнікам аб Беларусі ў ходзе чарговай сэсіі Рады ААН у правах чалавека ў Жэневе.

Маніторынг за правамі чалавека павінен быць захаваны

У каментарах карэспандэнту Рускай службы «Голасу Амерыкі» спецдакладнік ААН Міклаш Харашці (Miklós Haraszti) адзначыў, што ўлады Беларусі па-ранейшаму адмаўляюцца прызнаваць мандат, упаўнаважаны органам ААН. Разам з тым ён выказаў надзею на тое, што знешнепалітычная ўстанова і ўрад Беларусі зразумеюць каштоўнасць супрацоўніцтва з мандатам спецдакладніка, а таксама карыснасць прыняцця заключэнняў і рэкамендацый даклада.

Каментуючы ўплыў нармалізацыі адносінаў паміж Менскам і Захадам на пытанні супрацоўніцтва ў праваабарончай праблематыцы, Харашці падкрэсліў важнасць падзелу геапалітыкі і правоў чалавека. Паводле ягоных словаў, спонсары рэзалюцыі пра прадаўжэнне мандата спецдакладніка разумелі, што стасункі Еўропы з Менскам нельга механічна прывязаць да маніторынгу правоў чалавека.

«Некаторыя краіны відавочна спадзяваліся на тое, што зняцце санкцый – пастанова паводле відавочна геапалітычных меркаванняў на фоне адноснай стабільнасці ў Беларусі – можа механічна быць падоўжанае шляхам дэмантажу назірання за сітуацыяй у галіне правоў чалавека, якая ў рэчаіснасці засталася нязменнай», – адзначыў Харашці.

«Падтрымка рэзалюцыі стала вельмі важным крокам наперад, асабліва пасля адмены санкцый. Яна паказала, што становішча ў галіне правоў чалавека павінна быць палепшанае, і простае выпраўленне двухбаковых адносінаў паводле геапалітычных прычынаў не з'яўляецца дастатковым, што павінны быць зроблены рэальныя крокі», – адзначыў Харашці, зноў паклікаўшы Беларусь да канкрэтных крокаў у паляпшэнні сітуацыі ў краіне.

У гэтай сувязі спецдакладнік таксама выказаў перакананасць, што ЗША і ЕЗ варта прадаўжаць падтрымку грамадзянскай супольнасці ў Беларусі, «якая мужна працуе ва ўсё яшчэ вельмі забаронных умовах».

Ацэнка сітуацыі і рэкамендацыі спецдакладніка

Прапануючы на сэсіі Рады ў правах чалавека свой даклад, Міклаш Харашці адзначыў, што «дэспатычны характар рэжыму ў Беларусі не зведаў зменаў» пасля прыняцця ААН пастановы пра ўвядзенне гэтай спецпрацэдуры.

Харашці адзначыў, што ў Беларусі выраслі некалькі пакаленняў людзей, якія не ведаюць, што азначаюць ці не карысталіся такімі словамі, як «плюралізм», «свабода мастацкай творчасці», «свабода СМІ», «правы працаўнікоў» і «свабоднае прадпрымальніцтва».

Спецдакладнік перакананы, што «трэба падтрымліваць існы ўзровень кантролю з боку ААН за выкананнем Беларуссю сваіх абавязальніцтваў у галіне правоў чалавека». Ён таксама зноў заклікаў беларускія ўлады супрацоўнічаць з мандатам спецдакладніка.

У ліку рэкамендацый ураду Беларусі спецдакладнік у сваім дакладзе заклікаў аднавіць грамадзянскія і палітычныя правы ўсіх вызваленых палітычных зняволеных, аслабіць абмежаванні свабоды мірных сходаў і асацыяцый, зарэгістраваць арганізацыі грамадзянскай супольнасці і палітычныя партыі, якім раней было адмоўлена ў афіцыйнай рэгістрацыі.

Харашці таксама заклікаў прыняць нацыянальны план дзеянняў у галіне правоў чалавека, умацаваць незалежнасць судовай сістэмы Беларусі, забяспечыць абарону ўсіх праваабаронцаў і актывістаў, увесці мараторый на смяротнае пакаранне і падрыхтаваць праект антыдыскрымінацыйнага закона.

Напярэдадні «парламенцкіх выбараў» у Беларусі Харашці таксама заклікаў выканаць рэкамендацыі АБСЕ пра вынікі парламенцкіх выбараў 2012 года і прэзідэнцкіх выбараў 2015 года.