Re1ikt: У беларускай культуры значна больш багацця, чым у іншай

Re1ikt - адзін з самых актыўных і вядомых беларускіх гуртоў.

Музыкі бесперастанку даюць канцэрты, выступаюць на мностве фестываляў, а ў прамежках паспяваюць запісваць новы альбом. Карэспандэнт сайту ultra-music сустрэўся з імі і пагутарыў пра беларускую культуру, хор бабулек і беларускіх музычных крытыкаў.

— У вас напружаны графік летам. У бліжайшы час «Вольнае паветра», Metal Crowd…

Аляксандр Дземідзенка: Так, канец жніўня будзе напружаны. Цяпер мы актыўна рэпетуем матэрыял для новага альбома, таму ездзім крыху менш, чым звычайна, нават адмовіліся ад часткі выступаў, каб была магчымасць нешта ствараць. Мы з мінулага кастрычніка хацелі вылучыць час, але ішлі прапановы, і адмовіцца было нельга. Вось цяпер, нарэшце, адшукалі.

Ўладзімір Казлоў: Шмат прынадных прапаноў было, цяжка адмовіцца.

— Прыходзіцца чымсьці ахвяраваць.

Аляксандр: Гэта не ахвяра, а, хутчэй, запланаваны выбар. Мы доўга граем праграму з «Рэкі прабілі лёд», і надышоў час абнавіць наш трэк-ліст.

— І шоў-праграму.

Аляксандр: Так, і гэта таксама. Усе нашыя альбомы канцэптуальныя, таму трэба пад іх зрабіць моцную, вытрыманую праграму. На «Басовішчы» мы прэзентавалі унікальны відэашэраг, які суправаджаў «жывы выступ». Рэжысёрам стаў Аляксей Мядзведскі, наш пастаянны выдэарэжысёр. Шэраг быў вытрыманы ў нацыянальным стылі. Выехалі на арнаменце.

— І кліп.

Алякандр: Так. Яго пакуль ніхто не бачыў, нават мы. Але гэта будзе хутчэй не кліп, а акустычнае відэа на адну з кампазіцый.

Re1ikt, як і любы нармальны гурт, увесь час развіваецца. Але мы не робім рэзкія пераходы ад аднаго стылю да другога. Напрыклад, наш сайд-праект Re123+, які з’явіўся падчас альбому «Клініка», — своеасаблівы пераходны матэрыял. Вось і цяпер «свежыя» трэкі — гэта нейкі прамежкавы этап, каб падрыхтаваць слухачоў да новага Re1ikt. Наогул, Re1ikt заўседы павінен адрознівацца, нават ад свайго мінулага.

Уладзімір: Новы матэрыял адрозніваецца ад таго, што мы раней рабілі. Ён можа падавацца сумессю ранейшых альбомаў, але па духу ён цалкам іншы.

Аляксандр: Трошкі глыбей сталі прапрацоўваць беларускі народны складнік. Мы яго эклектычна ўводзім у нашу музыку. Гэта не архаіка, а яе стылізацыя. Не фолк-метал у звыклым разуменні, а, хутчэй, альтэрнатыўны рок, хоць не хацелася б выкарыстоўваць гэтае паняцце, таму што яго ў нас у СНД трохі няправільна разумеюць.

Віталь Макшун: Гэта відэа саслужыць добрую службу. Таму што шмат хто не ў курсе, што мы рухаемся актыўна ў гэтым кірунку.

— Ну чаму ж. Вы ўдзельнічалі ў мностве нацыянальных культурных праектаў. У межах праекту «Тузін. Немаўля» агучвалі «У агні народжаная». Гэты фільм вы асабліва адзначылі. Чым ён вас так уразіў?

Аляксандр: Калі яго паглядзець адзін раз, то ён не асабліва ўспрымецца. Трэба некалькі разоў, каб зразумець кантэкст, пранікнуцца, у які час і ў якіх умовах ён ствараўся, што потым стала са сцэнарыстам, рэжысёрам. І толькі тады ён пакіне моцнае ўражанне. Гэты фільм не падобны на сучасныя, знятыя толькі для забавы. Тады быў іншы час.

Да таго ж мы рэпетавалі па начах, што дадавала атмасфернасці. Гэта была вельмі доўгая песня. Фільм ішоў 40 хвілін, і каб яго агучыць, на рэпетыцыі трэба было выдаткаваць гадзін шэсць: як след пасядзець, усё абдумаць, плюс перакуры. Пад раніцу мы прыходзілі дадому, трошкі спалі і ехалі потым на які-небудзь канцэрт.

— Вы працуеце дзе-небудзь па-за межамі гурта?

Аляксандр: Ад працы коні дохнуць. Мы вырашылі, што будзем займацца толькі музыкай, да таго ж гэта атрымліваецца ў нас лепш за ўсё.

— Але ў СНД цяжка выжыць на адну музыку.

Уладзімір: Мы не выжываем, мы атрымліваем задавальненне ад музыкі. І мы займаемся толькі гэтым. «Выжываюць» тыя, хто пакутуе.

Аляксандр: Усе музычныя гурты мараць аб турах і славе, але калі ў адзін дзень ідзе чатыры канцэрты ў розных гарадах, прычым дзве праграмы акустычныя і дзве электрычныя… Моцна б’е па здароўі. Нажаль, наша грамадства выхавана так, што кажа: «Музыка — гэта не праца». Можа, варта такім людзям паспрабаваць? Тады яны зразумеюць, што гэта тая яшчэ праца, прычым цяжкая. У цябе няма святаў, таму што твая праца і ёсць свята. Аднойчы ў нас атрымалася тры выступы ў адзін дзень, а потым начная рэпетыцыя. Здаецца, то была «Ноч музеяў» у 2011 годзе. Вядома, складана, але ж гэта тое, чаго хоча кожны музыка — быць запатрабаваным.

Уладзімір: У адрозненні ад многіх спецыяльнасцяў у Беларусі, мы займаемся любімай справай, такая ўнікальная магчымасць. Да таго ж, ідучы на канцэрт, атрымліваеш масу станоўчых эмоцый. Па-першае. Па-другое, выступ азначае выдатную сяброўскую кампанію, па-трэцяе, які-небудзь цікавы горад. На самой справе, любую рэч рабіць па-сапраўднаму добра — складана. Але мы займаемся гэтым з любоўю, гэта крыху іншага парадку.

— Але ў нас у Беларусі не ўсе гарады цікавыя.

Уладзімір: Такіх гарадоў не існуе, есць толькі адсутнасць поглядаў. Я быў, напрыклад, у Брагіне. Ён нязыркі, някідкі, у ім няма выдатнай архітэктуры, але ёсць унікальная прырода.

Аляксандр: Нядаўна я як удзельнік ездзіў на «Пятроўскі фэст» у Любань. Цудоўнае месца! Уявіце: дарогу перакрылі, наперадзе ідуць даішнікі, ззаду міліцыя, а пасярэдзіне працэсія з розных бабулек, вельмі класна! І пры гэтым там няма якога-небудзь Мірскага замка.

Уладзімір: Я ведаю людзей, якія казалі: «Гм, быў я ў той Вене, што там рабіць». Усе залежыць ад таго, як глядзець на горад. Для некаторых Нью-Ёрк нудота, таму што ім хочацца экзотыкі. Ці Масква.

У рамках тура мы бывалі ў мностве невялікіх гарадоў і нават вёсак. І я зразумеў, што горад — гэта не архітэктура, а людзі. На нашы ж выступы прыходзіць розная публіка.

— На вёсцы хто наведваў вашыя канцэрты?

Аляксандр: Шмат хто, ад малодшых класаў да пенсіянераў. І ўсім было добра, усім падабалася. Арганізатары спачатку баяліся, маўляў, стыль цяжкі, хлопцы з гітарамі, ці нармальна будзе, давайце як-небудзь па-іншаму. А я казаў, усё будзе добра, і ўсё так і трымалася. Ні разу не было, каб потым паскардзіліся або сказалі, што было непрыгожа. Мы ж хочам рабіць прыгожую музыку.

Уладзімір: Людзям як мінімум цікава. Хоць існуе меркаванне, што тут нічым нікога не здзівіш, бо ўсё ўжо ёсць.

— Ёсць такое меркаванне. А яшчэ ёсць думка, што беларускі гурт нічога не зможа дабіцца за мяжой.

Аляксандр: Наадварот. Беларусам нават лягчэй. Галоўнае, верыць у сябе.

Уладзімір: Значна складаней дамагчыся чагосьці за мяжой менавіта расейцам. Бо ўсе ведаюць, што такое Расія, паспеў скласціся стэрэатып. Што яны могуць прывезці? А калі мы прэзентуем Беларусь у далекай Еўропе, то паказваем тое, чаго яны яшчэ не бачылі. Нажаль, мала хто ведае, што такое Беларусь. «Беларусь — гэта губернія Расеі». А тут унікальная магчымасць азнаёміць з беларускай мовай і беларускай культурай.

— Дарэчы, нядаўна вы перамаглі на польскім фестывалі Rockowisko…

Аляксандр: Так. У нас на Падляшшы шмат слухачоў. Адзін з іх напісаў нам, каб мы паспрабавалі прыехаць на Rokowisko, бо вельмі хоча нас там убачыць. Мы проста падалі заяўку і атрымалі запрашэнне. Як і на любых еўрапейскіх фэстах, была добрая інфраструктура, добры гук, добрая тэхнічная каманда. Вельмі чулы арганізатар, дзякуем яму. Дарэчы, усе былі вельмі ўражаны нашым выступам. Падыходзілі, прасілі аўтографы, сфатаграфавацца разам. За пяць хвілін пасля нашага выступу былі раскуплены ўсе нашыя дыскі. Паступілі новыя запрашэнні. Галоўная ўзнагарода — запіс у студыі Studio X у Ольштыне. Мы ўжо ведаем, што будзем там запісваць, але пакуль не скажам. А таксама прыз глядацкіх сімпатый — гэта лампавая «галава» ад гайнаўскага майстра Яна Германовіча.

— Вы казалі, што дзякуючы вам многія адкрылі Беларусь. Але ж ёсць і іншыя праекты, знакамітыя за мяжой.

Аляксандр: Мы ж не кажам, што толькі дзякуючы Re1ikt. Проста ёсць людзі, якія даведаліся пра беларускую музыку менавіта ад нас. Мы дасылалі свой альбом «Рэкі прабілі лёд» на розныя замежныя сайты — нямецкія, італьянскія, польскія — і ўсюды крытыка была суперстаноўчай, адгукаліся лепш, чым нашы. Гэта ўжо вядома. Мы спачатку трошкі крыўдавалі і думалі, як жа так, ці еўрапейскія крытыкі, якія ўвесь час бачаць і чуюць зорак рок- і метал-музыкі, больш дурныя, чым нашыя, што слухаюць Scorpions на чарговым развітальным канцэрце. А потым я кінуў пра гэта думаць.

Было такое меркаванне: каму патрэбная наша музыка? Але потым мы распрадалі першы наклад, запісалі DVD, які таксама разышоўся. І гэта мы не выкупілі. Для некаторых «выпусціць альбом» — гэта заліць у Вконтакте або выкупіць сваімі сіламі. Мы ж усё зрабілі па-сапраўднаму, з дамовай, з выдавецтвам. Нас слухаюць і любяць, і гэта добра. Таму што можна папанавешваць на музыку медалёў, як на паўночнакарэйскіх генералаў, але калі ў яе не будзе слухачоў, яна нічога не вартая. На любові прыхільнікаў трымаецца музыка, а не на сябрах-крытыках, якія напішуць нешта добрае.

— Некаторыя нашы крытыкі папракалі вас у залішняй складанасці музыкі…

Аляксандр: Разумееце, калі чалавек чуў толькі «Сектор Газа» і «Король и Шут», і тут яму паставілі нешта накшталт Tool, то ён скажа, што гэта занадта складана. Напэўна, гэта проста не яго катэгорыя. Што такое ўвогуле складаная музыка? У Шакіры шэрагі перкусіяністаў на сцэне, якія граюць складаную поп-музыку. Складаная музыка ў андэграўндзе з Бразіліі, што ўдваіх граюць нойз. Вельмі суб’ектыўнае меркаванне. Да таго ж, калі шмат ездзіць, прычым не па ГДР (Гомель-Добруш-Рэчыца), і выступаць на разнастайных фестывалях, а не на піўных-квасных фэстах, зразумееш, што музыку нельга ацэньваць аднабакова.

Вось наш праект Re123 + — гэта цалкам андэграўндная музыка. Калі мы хочам крыху адпачыць ад Re1ikt і паэксперыментаваць па-даросламу, мы бярэмся за яго. Гэта інтуітыўнае мастацтва. Мы прыходзім, не рэпетуючы, дамаўляемся, якім будзе настрой, і пішам, і ўсе добра атрымліваецца. У Кіеве мы выступалі на разагрэве ў легендарных Troum, гурта экс-удзельнікаў Maeror Tri, якія лічацца родапачынальнікамі дроўн-музыкі, і ўсё прайшло выдатна. Зала была забітая бітком, прычым людзьмі нават гламурнай знешнасці. Так што ўсё адносна. Калі кажуць, што музыка складаная, узнікае пытанне: ці чуў гэты чалавек наогул складаную музыку?

— Чаму ў 2011 годзе вы перайшлі на беларускую мову?

Уладзімір: Гэта быў не рэзкі паварот. Усе, хто ўважліва сочыць за нашай творчасцю, заўважылі дынаміку. І на першым, і на другім альбоме прысутнічалі беларускамоўныя песні. Проста тады прыспеў час. Ведаеце, як чалавек расце, у яго з’яўляюцца валасы і барада. Вось, кажучы метафарычна, у нас з’явілася барада. Гэта значыць, унікальная магчымасць зразумець, што ў нас ёсць свая мова. Думаю, праз некаторы час гурты, якія спяваюць на расейскай, стануць андэграўнднымі, выключэннем з правілаў. І на іх заяву «Мы спяваем толькі на рускай» людзі будуць рэагаваць са здзіўленнем, як цяпер на беларускія песні. Так што раю падумаць пра гэта ўсім, не толькі музыкам.

— Лепш спяваць на расейскай, чым на англійскай з акцэнтам.

Уладзімір: Чаму?

Аляксандр: Успрымайце гэта як малюнак дзіцяці. Многія прыходзяць, сыходзяць і забываюцца. Такіх свет не ўспрымае, таму што гэта гульня ў рок-музыкаў.

— Бяда яшчэ і ў перайманні заходніх гуртоў.

Уладзімір: Гэта не бяда, а натуральны бег падзей. Так было заўсёды. Таму што нашы глядзяць, як робяць у Амерыцы трактар, — і робяць такі ж трактар. Глядзяць, як у Амерыцы робяць шоу, — і ставяць такое ж.

Аляксандр: Глядзяць на амерыканскі трактар — і робяць такі ж трактар. Глядзяць на шоў — і зноў робяць трактар!

Уладзімір: Я ў свой час атрымаў вельмі дрэнную адзнаку ў школе, калі сказаў, што вайна — гэта нармальна. Ёсць дабро, а ёсць зло. Гэта цалкам натуральна.

Аляксандр: Як кажа Шэндаровіч, «іншага сусвету ў мяне для вас няма». Перайманне, з аднаго боку, гэта дрэнна. Глядзіш і злуешся: ды што ж такое! Але з іншага боку — радуешся: калі ласка, капіюйце, а мы зробім нешта свае. Чаму менавіта Re1ikt робіць нешта ўнікальнае? Таму што мы са Светлагорску. Мы раслі ізаляванымі ад знешняга свету, і нашы густы развіваліся абсалютна аўтаномна. Мы зразумелі, што ў беларускай культуры значна больш багацця, чым у іншай. Наша культура мае глыбокія карані, і яна не такая даследаваная, як у іншых краінах.

Я лічу, што рок-музыка цесна звязана з народнай. У тых жа Metallica, Nirvana прысутнічаюць фолк-матывы. Усе папулярныя заходнія музыкі развіваліся праз прызму іх культуры. А калі развіваць праз нашу, беларускую, можна атрымаць абсалютна ўнікальны прадукт, невядомы навакольнаму свету. А ўсё, што невядомае, яно новае, а што новае — цікавае.

— Вы казалі, што вам усё роўна, што іграць: акустыку або электрычнасць. Да чаго ўсё ж імкнецца душа?

Аляксандр: Так, мы граем і тое, і тое. Да чаго імкнецца душа? Вось адыграеш 10 канцэртаў акустыкі, і цягне да цяжаляка. А зайграеш цяжаляк — цягне да акустыкі. У нас абедзве формы любімыя. Мы знайшлі сябе ў іх і класна сябе адчуваем. Справа ў тым, што акустычныя канцэрты ладзіць лягчэй.

Уладзімір: Галоўная прычына — гэта шчырае перакананне ў тым, што ў нас ёсць (сціпла-нясціпла) унікальнае гучанне, якое выдатна перадаецца дзвюма гэтымі формамі. Але ў акустыцы большая магчымасць даць слухачу праслухаць гармонію і мелодыку. А гэта немалаважна, бо ў нашай краіне ўзровень гукарэжысуры не дазваляе пачуць музыку на сцэне. Акустычны напрамак — наша рашэнне, каб лепш данесці музыку.

— Але акустыка разлічаная на меншую публіку…

Аляксандр: Няпраўда. На «Бардаўскай восені» ў Бельску ў вялікую залу прыходзіць шмат слухачоў, ад мала да вяліка, ад дзяўчынак да пенсіянераў. І мы выдатна там адыгралі акустычную праграму, і яна заходзіла вельмі добра. І на «Вольным паветры» 24 жніўня будзем граць акустыку.

— Адкуль бераце фолк-аснову для кампазіцый?

Аляксандр: Часам выязджаем у вескі. Вось адну з кампазіцый нам наспявала бабуля, а мы яе перапрацавалі. Часам мелодыі падкідваюць сябры з гістарычных супольнасцяў ці знаемыя музыкі. Мы плануем і далей іх збіраць. Гэта проста: бяры дыктафон і наперад. Трэба паспець, пакуль гэтыя людзі жывуць і памятаюць песні свайго юнацтва. Яны падобныя на ракавіны з перлінамі.

Ўладзімір: Самае сумнае, што гэтыя людзі не проста знікаюць, але праз узрост губляюць памяць. Яны ўжо з цяжкасцю ўзгадваюць мелодыі.

Аляксандр: Я вельмі люблю наведваць мерапрыемствы, да якіх мае дачыненне Сяргей Выскварка. Ён прывозіць бабуль (і дзядуль), якiя выконваюць аўтэнтыку, у Мінск, ці робіць нешта ў сябе ў Любані, у ахапак іх зграбае і фармуе. Ужывую іх выкананне асабліва кранае. Ты бачыш кожную зморшчынку на іх тварах і разумееш, што яны перажылі за свае жыццё.

— Значыць, у Беларусі ужо ёсць сталая фолк-сцэна. Чым жа вы адрозніваецеся ад асноўнай масы?

Аляксандр: Мы прыйшлі сюды не з метала або рока, а з альтэрнатыўнай музыкі, альтэрнатыўнага рока ў добрым сэнсе гэтага слова. Я не ведаю іншага такога сплаву. На розум прыходзіць хіба што Ніл Янг.

— У гэтым годзе вам далі ўзнагароду «Надзея-2013». Апраўдаеце надзею?

Уладзімір: Мы заўсёды апраўдваем надзею. Не, не так: мы ўжо яе апраўдалі сумленнай працай. Ніхто пра гэта не ведае, а мы сумленна працуем, даем шмат канцэртаў, па тры на тыдзень.

Аляксандр: У нас канцэртаў больш, чым у звычайнага беларускага гурта аднаго з намі рангу. Цяпер, вядома, мы вымушаныя адмаўляцца ад большай часткі прапаноў, каб вылучыць час для запісу альбома.

Віталь: З нагоды апраўдання надзей мы запісваем новыя выдатныя песні, толькі што вярнуліся з рэпетыцыі.

Аляксандр: Увялі новыя інструменты. Напрыклад, Дзіма (Дзмітрый Наркевіч) грае на цін вістле. Чыста беларускі інструмент.

— А як жа цымбалы?

Аляксандр: Усё будзе.

Уладзімір: Я вельмі рады, што наш розум дазваляе выкарыстаць патэнцыял класічнай электрагітары і з ёй рабіць той жа фолк, не ўжываючы традыцыйныя інструменты.

Аляксандр: Мы паступова будзем дадаваць інструменты. Напрыклад, раней у «Ой, шчодзір» мы выкарыстоўвалі трашчотку. Карацей, мы апраўдваем надзеі. Мы сумленныя.

Уладзімір: А вось гэта дакладна! Мы можам сказаць (робіць манерны голас): «Мы запісваем альбом. Усе бездары». А потым скардзіцца, што не хапіла грошай, і таму выйшла лажа. А вось у наступным годзе…

Аляксандр: Мы можам схлусіць, што нас прадзюсуе Дэвід Боўі. А запісваемся ў Рынга Стара. Але мы не такія. Усё, што мы сказалі, — праўда.

Уладзімір: Людзі не вераць, калі кажам, што мы сумленны гурт. Проста большасць не можа дазволіць сабе падумаць самастойна. Лягчэй вырашыць, што мы грабем адкаты. Так лепш у іх сусвеце.