Брус Джэксан: Спробы Грыбаўскайтэ «прыручыць» Лукашэнку - памылка

Эксперт з ЗША, кіраўнік арганізацыі «Праект пераходных дэмакратый» Брус Джэксан перасцерагае прэзідэнта Літвы Далю Грыбаўскайтэ ад спроб «прыручыць» Лукашэнку.

Прэзідэнт Літвы Даля Грыбаўскайтэ, спрабуючы нешта атрымаць ад Аляксандра Лукашэнкі, здзейсніла тую ж памылку, якую здзяйсняў ўжо не адзін дыпламат, лічыць кіраўнік няўрадавай арганізацыі «Праект пераходных дэмакратый», былы супрацоўнік вайсковай выведкі ЗША Брус Джэксан.

На яго думку, у Літвы ёсць усе магчымасці паказаць сябе лідэрам рэгіёну ў перыяд старшынства ў Еўрапейскім Звязе, але гэта будзе залежаць як ад унутраных, так і ад знешніх фактараў.

Літва была занадта добрым прыкладам?

У інтэрв'ю ru.delfi.lt Джэксан сцвярджаў, што Літва апраўдала і перасягнула надзеі амерыканцаў у сферы еўраінтэграцыі.

«Пасля ўступлення ў НАТА і ЕЗ Літва, безумоўна, з'яўляецца адной з найбольш дыпламатычна актыўных краін. Яе ролю пераўзыходзіць памер краіны. Многія ўжо лічаць, што гэта дзяржава Заходняй Еўропы», - сказаў Джэксан.

Паводле яго слоў, краіны Балтыі і Польшча, магчыма, былі занадта добрым прыкладам, а вынік гэтага прыкладу - безвынікова занадта вялікі ціск Захаду на Украіну і іншыя былыя краіны ўсходняга блока.

«Шведы, літоўцы, палякі і чэхі былі наперадзе новай усходняй палітыкі. Думаю, самая вялікая памылка ў дачыненні да былых савецкіх дзяржаў была праведзена ў Амерыцы. Мы занадта вялікае значэнне надалі непазбежнасці дэмакратыі. Таксама мы занадта прывыклі да такіх краін, як Польшча і Літва, інтэграцыя якіх стала паспяховай ледзь не за адну ноч. І аказвалі велізарны ціск на такія краіны, як Грузія, Малдова і Украіна, каб яны трансфармаваліся таксама хутка, як гэтыя краіны», - сказаў Джэксан.

«Але ў дачыненні да гэтых краін гэта было несправядліва. У іх не было для гэтага магчымасцяў. (...) Там няма сярэдняга класа, які дзейнічае ў поўную сілу рынкавай эканомікі. (...) У пэўным сэнсе, мы прыспешвалі дзяцей скончыць дзіцячы сад і паступіць у Гарвард», - сказаў Джэксан.

Позірк у бок Украіны

У перыяд старшынства Літвы ў ЕЗ мяркуецца ўмацаваць сувязі паміж Літвой і Украінай. На думку Джэксана, у гэтым працэсе можа прыкметна ўдзельнічаць Вільня.

«У цяперашні час Украіна з-за зацікаўленасці ў свабодным гандлі і ўдзеле ў НАТА без прыналежнасці гэтай арганізацыі мае найбольшы патэнцыял падпісаць Дамову аб асацыяцыі. Таму Украіна - галоўная дзяржава на саміце Усходняга партнёрства», - сказаў дыпламат.

На яго думку, хоць Захад задаволены не ўсім, што адбываецца на Украіне, Расея таксама не занадта радуецца.

«Прэзідэнт Уладзімір Пуцін не лічыць, што яны ідуць у напрамку Захаду», - сказаў Джэксан.

Паводле яго слоў, ЕЗ чакае, што больш цеснае супрацоўніцтва з Украінай не абмяжуецца эканамічнымі зменамі. Еўропа чакае пераменаў, напрыклад, у гісторыі Цімашэнка, але гэтыя перамены не акцэнтуюцца так, як раней. Ён лічыць, што менавіта дэпалітызацыя адносін паміж Украінай і ЕЗ можа паскорыць і знікненне палітычных расправаў ў гэтай краіне.

Прабачэнне Лінкявічуса ў Варшаве - пахвальнае

На думку Джэксана, напружаныя адносіны паміж Літвой і Польшчай апошнія некалькі гадоў нанеслі шкоду палітыцы ЕЗ на Усходзе. Таму ён лічыць, што міністр замежных спраў Лінас Лінкявічус неабгрунтавана падвяргаецца крытыцы з-за таго, што прынёс прабачэнні ў Варшаве.

«Я думаю, любое прабачэнне - гэта добры крок. Мы, астатні свет, ніяк не разумеем, з-за чаго ўзнікаюць нязгоды паміж Літвой і Польшчай. Думаю, не адзін чалавек казаў і польскім, і літоўскім палітыкам, што гэта проста дзіцячая дыпламатыя. Калі краіны Балтыі і Польшча не адзіныя - гэта бяда. Нешта падобнае магло б быць, калі б паміж сабой не маглі дамовіцца Балгарыя і Румынія - тады было б складана што-небудзь зрабіць на Балканах.

Добрая вестка, звязаная са старшынствам у ЕЗ - што адносіны выпраўляюцца. Якімі б ні былі праблемы, іх трэба вырашаць ціха і хутка. А палітыкі, якія ў гэтым замяшаныя, не павінны гэта паўтараць. Я вітаю крок Лінкявічуса ў імкненні аднавіць адносіны паміж краінамі. Думаю, ён добра папрацаваў», - сказаў дыпламат.

«Думаю, што Усходняе партнёрства і агульныя пагрозы на нестабільны Усходзе зноў аб'ядноўваюць Літву і Польшчу. Ваш і польскі міністры пастаянна маюць зносіны, і мне гэта здаецца нармальным», - падкрэсліў ён.

На думку Джэксана, адзінства не хапае і паміж трыма краінамі Балтыі, і тут могуць перашкодзіць занадта вялікія амбіцыі Літвы.

«Літва паказвае, што хоча быць у ролі вялікага брата. А два маленькіх брата гэтым незадаволеныя, і ідуць гуляць з іншымі. Думаю, што, калі гаворка ідзе пра Усходняе партнёрства, Расею ці энергетычную незалежнасць, інтарэсы ўсіх краін Балтыі і Польшчы - агульныя», - сказаў суразмоўца.

У паводзінах Грыбаўскайтэ бачыць паўтарэнне чужых памылак

Ацэньваючы адносіны Літвы і Беларусі і спробы Далі Грыбаўскайтэ завязаць кантакт з Лукашэнкам, Джэксан перш за ўсё падкрэсліў, што яшчэ нікому не ўдалося прыручыць беларускага кіраўніка.

«Латышы спрабавалі, шведы спрабавалі - нікому не ўдалося. Цяпер Лукашэнка зноў у своеасаблівай высылцы, аддзелены ад Еўропы. Малаверагодна, што яго запросяць на саміт Усходняга партнёрства», - сказаў суразмоўца.

«Павёў бы я сябе так? Вядома, не. Нельга паказваць краінам - удзельнікам ЕЗ, каб яны не мелі зносіны з суседзямі, калі бачаць свой інтарэс. Так, я б сказаў, што гэта не атрымаецца, што будзе расчараванне і крытыка. Але калі ёсць жаданне так рызыкаваць - наперад. Усіх, хто спрабаваў, Лукашэнка ці падмануў, ці здрадзіў, ці яны вярнуліся ні з чым. Таму ўсё менш людзей хочуць ісці на гэтую маральную рызыку і размаўляць з чалавекам, які, па сутнасці, з'яўляецца еўрапейскім Уга Чавесам. Калі ёсць краіны, якія сапраўды хочуць праводзіць рэформы, якім сапраўды патрэбная дапамога - Малдова, Грузія і іншыя, я шчыра не разумею, навошта марнаваць час на чалавека, якога не цікавіць нічога, што можа прапанаваць ЕЗ», - сказаў Джэксан.

Паводле яго слоў, у кіраўнікоў геаграфічна блізкіх да Беларусі дзяржаў можа не быць выбару, або яны могуць думаць, што яго няма, калі гаворка ідзе пра бізнэс, нацменшасць або дыпламатаў. Але покер з Лукашэнкам - не тая гульня, у якой можна разлічваць на перамогу.

«Мы павінны прызнаць, што, калі прэзідэнты або прэм'еры хочуць браць на сябе ініцыятыву, у іх ёсць такое права, нават калі яны памыляюцца. Будзем спадзявацца, што гэта рабіць будуць спрабаваць усё менш», - сказаў ён.

Таксама Джэксан падкрэсліў, што ў старшынства ў ЕЗ для Грыбаўскайтэ будуць пэўныя выклікі.

«Думаю, саміт Усходняга партнёрства акажа пэўны ціск на прэзідэнтакраіны, якая яго арганізуе. Яе адказнасць - каб прадстаўнікі ўсіх краін былі задаволеныя. А гэта не тое ж самае, як паклапаціцца аб тым, каб усе яны ведалі яе меркаванне. (...) Яна тут цэнтральная фігура. Яна павінна будзе казаць голасам ЕЗ, і казаць не абавязкова тое, што хацела б сказаць як літоўка», - сказаў Джэксан.

Паводле яго слоў, Літва пераймае руль ЕЗ у вельмі зручны момант.

«Думаю, што ў Еўрапейскай Камісіі, у Варшаве ўсе радуюцца, што Літва будзе старшынстваваць у ЕЗ. (...) Па меркаванні шматлікіх, гэта падасць большасці Усходніх краін лепшыя магчымасці. Акрамя гэтага, у Літвы шмат станоўчага вопыту ў еўраінтэграцыі», - падвёў вынік Джэксан.