За месяц страцілі працу 70 тысяч беларусаў

Колькасць звальненняў у сакавіку значна вырасла.

Тым, што страцілі працу сёння складана знайсці новую, і многія з іх, імаверна, будуць залічаныя ў «дармаеды». Чаму беларуская дзяржава не абараняе пацярпелых ад эканамічнага бязладдзя, а карае іх?

Чаму дэкрэт «аб дармаедстве» прыйшоўся на час звальненняў і росту беспрацоўя?

Паводле звестак афіцыйнай статыстыкі, у краіне расце колькасць звальненняў: у сакавіку страцілі працу 66900 чалавек. Для параўнання, у лютым было звольнена 53,2 тысячы беларусаў, піша «Штодзённік».

Прагноз Міністэрства працы і сацыяльнай абароны аб тым, што вясной тэндэнцыя росту беспрацоўя зменіцца, так як з'явіцца попыт на сезонных рабочых, не апраўдаўся. Прадпрыемствы сельскай гаспадаркі сапраўды павялічылі прыём на працу. Аднак іх актыўнасць не змагла перакрыць масавыя скарачэнні на прамысловых заводах і фабрыках. За адзін месяц яны звольнілі амаль 17 тысяч чалавек.

Некаторыя прадпрыемствы, якія не адважыліся звольніць работнікаў, проста не выплачваюць ім заробак. Цяпер вінаватымі ў заробку з'яўляюцца 518 беларускіх арганізацый, яшчэ ў лютым такіх было 277. Паводле звестак на 1 красавіка, 90 тысяч работнікаў па ўсёй краіне не дачакаліся грошай за сваю працу.

Акрамя таго, у тры з паловай разы ў параўнанні з мінулым годам вырасла колькасць чалавек, занятых няпоўны працоўны дзень.

Пакінуць або звольніць?

На днях, адначасова са справаздачай Белстата, выйшла аналітычная запіска Сусветнага банка ў пытаннях трансфармацыі беларускага рынку працы.

На думку міжнароднай арганізацыі, дзяржпрадпрыемствам неабходна скарачаць персанал, каб выжыць ва ўмовах падзення вытворчасці і звужэння рынкаў. Бо ў цяжкай эканамічнай сітуацыі выдаткі ад захавання непрадукцыйных працоўных месцаў павялічваюцца.

"Прыкладна дзве траціны работнікаў занятыя ў сектары дзяржпрадпрыемстваў. Высновы эканаметрычнага аналізу на аснове звестак на ўзроўні прадпрыемстваў сведчаць аб тым, што залішняя колькасць работнікаў на дзяржпрадпрыемствах складае ў сярэднім блізу 10%", - заяўляюць экспэрты Сусветнага банка.

Аднак ёсць і іншы бок медаля. Паводле падлікаў СБ, калі ліквідаваць усіх "лішніх" работнікаў, узровень афіцыйнага беспрацоўя ў Беларусі можа вырасці як мінімум на 4%.

Што ж рабіць дзяржаве: дазволіць загінаецца прадпрыемствам звольніць частку персаналу або працягнуць субсідаваць непатрэбныя эканоміцы працоўныя месцы?

Сусветны банк прапануе дзяржаве не перакладаць сваю сацыяльную функцыю на прадпрыемствы, а самой падтрымаць тую частку насельніцтва, якая застаецца без працы. Захады павінны ўключаць часовую матэрыяльную дапамогу, дапамогу ў пошуку працы, перападрыхтоўку, павышэнне матывацыі працы і праграмы ў падтрымцы прадпрымальніцтва.

Замест дапамогі – штрафы

Аднак на справе замест таго, каб падтрымліваць звольненых грамадзян у складанай эканамічнай сітуацыі, дзяржава будзе іх штрафаваць. Дэкрэт аб дармаедах («Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства») пачаў дзейнічаць менавіта ў крызісны 2015.

Калі звольнены працаўнік не знойдзе новае месца працы і будзе «дармаедам» шэсць месяцаў, то ў 2016 годзе з яго выпатрабуюць 20 базавых велічынь (цяпер - 3,6 мільёна рублёў).

Падобная «абарона» насельніцтва, пацярпелага праз эканамічнае бязладдзе, выглядае даволі дзіўна - асабліва для дзяржавы, якая ў Канстытуцыі называе сябе «сацыяльнай». На гэты парадокс звярнуў увагу эканаміст Сяргей Чалы ў сваёй перадачы «Эканоміка на пальцах».

Заганяць людзей на заводы ўжо не трэба

Экспэрт паказвае, што закон супраць дармаедаў задумваўся ўладамі ў іншых эканамічных рэаліях для развязвання праблем, якія мелі месца тады, але якіх няма цяпер.

Аляксандр Лукашэнка даручыў ураду распрацаваць «закон аб дармаедах» у кастрычніку 2014 на нарадзе ў пытаннях занятасці і міграцыі. Асноўная праблема, якая абмяркоўвалася на нарадзе, - гэта скарачэнне колькасці працаздольнага насельніцтва. Працаваць не было каму: колькасць вакансій перавышала колькасць афіцыйных беспрацоўных.

Гэтае пытанне, на думку Сяргея Чалага, пачало турбаваць прэзідэнта яшчэ раней - у самы разгар скандалаў вакол мадэрнізацыі дрэваапрацоўчых прадпрыемстваў. У цяжкі для прадпрыемстваў час мадэрнізацыі з іх звальняліся работнікі праз нізкі заробак. Гэта прымусіла кіраўніка задумацца, як утрымаць супрацоўнікаў на месцах (для гэтага пазней прыдумалі «прыгонны» дэкрэт №9), а таксама - як прыцягнуць да працы новых людзей.

З цягам часу ідэйны змест барацьбы з дармаедствам зведала значныя змены. Бо да моманту выхаду дакумента праблема, якую ён першапачаткова быў прызваны развязваць, знікла. Прадпрыемствы цяпер не маюць патрэбы ў новай рабочай сіле, а наадварот, аптымізуюць наяўную. На месцы старой праблемы паўстала новая, супрацьлеглая ў сутнасці - яе дэкрэт №3 можа толькі пагоршыць.