Кіраваць новай АЭС будзе беларускі «суперкампутар»?

У чаканні запуску ў Беларусі шматмільярднага праекту будаўніцтва атамнай электрастанцыі (АЭС) шматлікія айчынныя вытворцы спрабуюць загадзя «заслупаваць» сабе месца ў будучых маштабных пастаўках разнастайнага абсталявання і матэрыялаў.

Сфармавалася нават сучаснае лобі, якое дамагаецца нарматыўнага замацавання прэферэнцый для беларускіх тавараў у атамным праекце. Праўда, галіновыя спецыялісты падобныя праявы ацэньваюць няйначай як дзівацкія ідэі.

Дацэнт кафедры радыялогіі Міжнароднага дзяржаўнага экалагічнага ўніверсітэта імя Сахарава, прызнаны эксперт па радыёлагічных рызыках Мікалай Тушын лічыць, што ўжываць абсталяванне беларускай вытворчасці, датыкальнае з тэхналагічным цыклам працы АЭС, можна толькі ў тым выпадку, калі айчынныя вытворцы атрымаюць адпаведныя міжнародныя сертыфікаты арганізацый, кантралюючых атамную энергетыку ва ўсім свеце. Пакуль што ні адно з беларускіх вытворчых аб'яднанняў гэтым не займалася. Як атрымалася высвятліць «Ежедневнику», у тэндэрных дакументах на АЭС прапісаныя патрабаванні і спасылкі на стандарты тэхналагічных сістэм, якім беларускае абсталяванне і матэрыялы не адпавядаюць.

Паміж тым ёсць такі тэхраздел разгортвання АЭС, які дазваляе «абставіць» энергаблокі пад завязку дасягненнямі айчынных тэхналогій. Гэта так званыя сістэмы назірання, якія фактычна могуць быць любымі. На іх няма абмежаванняў ні па якасці, ні па колькасці, бо такія сродкі не ўдзельнічаюць у тэхналагічным цыкле выпрацоўкі энергіі. Таму ў структурах Мінпрама ўзнікаюць ідэі то па максімуме задзейнічаць вымяральную тэхніку беларускай вытворчасці, то ўжыць беларускі суперкампутар «грыд» у дублюючай сістэме назірання і аналізу АЭС. У той жа час Мікалай Тушын лічыць ідэю выкарыстання беларускага кампутара на АЭС у такой якасці з шэрагу прэч выходзячай.

– Няма ніякай патрэбы ва ўжыванні айчыннага суперкампутара як элемента кіравання АЭС, – лічыць ён.

З гэтым меркаваннем згодзен намеснік генеральнага дырэктара Аб'яднанага інстытута высокаэнергетычных і ядзерных даследаванняў «Сосны» Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Мікалай Груша. Бо на АЭС ёсць свае штатныя сістэмы назірання з неабходным рэзервам, і выкарыстанне дадатковых дублюючых тэхнічных сродкаў лічыцца залішнім.

Ужыванне сістэм кіравання АЭС, дарэчы, таксама адно з важнейшых пытанняў будучыні тэхнічнага рашэння. Цяпер ёсць прапановы на разгортванне атамных энергаблокаў у Беларусі ад трох канкуруючых вытворцаў. Калі па тэхналагічнай якасці рэактара беларускія ядзершчыкі схіляюцца да рашэння ад расейскай кампаніі, то французскія і амерыканскія канкурэнты традыцыйна мацней за расейцаў у тэхналогіях вытворчасці аўтаматыкі. Мікалай Груша адзначыў у гутарцы з «Е», што калі сістэмы бяспекі рэактара павінныя заставацца за яго вытворцам, то сістэмы кіравання не абавязкова набываць менавіта ў гэтага пастаўшчыка. Гэта значыць можна ў расейскіх вытворцаў замовіць рэактар, а ў французскай кампаніі па будаўніцтве АЭС можна купіць сістэмы кіравання. Калі развіваць думку далей, то сёе-тое з абсталявання можна аддаць на выраб і беларускім прадпрыемствам. Паміж тым Мікалай Тушын вельмі скептычна ставіцца да такога падыходу:

– Усе кампаніі, якія займаюцца будаўніцтвам АЭС, маюць міжнародныя сертыфікаты на сваё абсталяванне, уключаючы аўтаматыку. Гэта датычыцца і расейскага «Атамбудэкспарта». Я думаю, у іх у сістэме кіравання рэактарам выкарыстоўваюцца не расейскія кампутары, а замоўленыя ў лепшага сусветнага вытворцы, якія цалкам задавальняюць міжнародным нормам сертыфікацыі на такія сістэмы.

У гэтым кантэксце вельмі цікава, колькі абсталявання і на якую суму ўсё жа апрыходуюць беларускія вытворцы на праекце атамнай электрастанцыі.